برای افزایش پلاکت خون چه بخوریم؟+ ۱۰ ماده غذایی برای افزایش پلاکت خون

پلاکت یکی از مهم‌ترین اجزای تشکیل‌دهنده خون است. وظیفه اصلی آن، لخته‌کردن خون و جلوگیری از خون‌ریزی است. یک انسان سالم در هر میکرولیتر خون بین ۱۵۰ تا ۴۰۰ هزار پلاکت دارد. اما برخی افراد به دلایل مختلف، دچار فقر پلاکت (Thrombocytopenia) هستند. پس باید به دنبال روش‌هایی برای افزایش پلاکت خون خود باشند. یکی از این روش‌ها، مصرف خوراکی‌های مؤثر در تولید و افزایش پلاکت خون و پرهیز از مصرفِ آن‌هایی است که باعث کاهش پلاکت خون می‌شوند. در این مقاله به شما می‌گوییم برای افزایش پلاکت خون چه بخوریم بعد هم ۱۰ ماده غذایی برای افزایش پلاکت خون را معرفی می‌کنیم.

برای افزایش پلاکت خون چه بخوریم؟

برخی از مواد مغذی موجود در خوراکی‌ها یا مکمل‌‌هایشان برای افزایش پلاکت خون مفید هستند. این مواد در سه دسته کلی جای می‌گیرند:

• فولات
• ویتامین ‌‌B12،‌ ویتامین C، ویتامین D و ویتامین K
• آهن

بهترین منابع فولات

فولات یکی از انواع ویتامین‌های گروه B است که در سلامت سلول‌های خون نقش مهمی ایفا می‌کند. این ماده معمولا به‌صورت فولیک اسید در خوراکی‌ها وجود دارد.

بر اساس پژوهش‌های مرکز ملی سلامت آمریکا (NIH)، هر فرد بالغ روزانه به 400 میکروگرم از این ماده مغذی نیاز دارد. این میزان برای زنان باردار بیشتر و 600 میکروگرم است.

غذاهایی که سرشار از فولات هستند، عبارت‌اند از:

• سبزیجات سبز و پهن‌‌برگ مانند اسفناج و کلم؛
• جگر گاو؛
• لوبیا چشم‌بلبلی؛
• برنج؛
• خمیرمایه (مخمرها)؛
• غلات و حبوبات غنی‌شده و جایگزین‌های لبنی؛
• مکمل‌های فولات.

توجه: گرچه مصرف خوراکی‌های طبیعی حاوی فولات منعی ندارد، نباید در مصرف مکمل‌های این ماده زیاده‌روی کرد، زیرا باعث اختلال در عملکرد ویتامین B12‌ می‌شود.

غذاهای سرشار از ویتامین B12

ویتامین B12 در ساختار گلبول‌های قرمز خون مهم است. کمبود این ماده معدنی می‌تواند به کاهش پلاکت خون منجر شود.

هر فرد بالغ بالای 14 سال، روزانه به ۲٫۴ میکروگرم از این ویتامین نیاز دارد. زنان بادار یا شیرده به بیش از 2٫۸ میکروگرم از آن نیازمند هستند.

این ویتامین در اغلب غذاهای حیوانی مانند گوشت و جگر گاو، تخم مرغ و انواع ماهی‌ها یافت می‌شود. لبنیات نیز سرشار از ویتامین B12 است، اما برخی تحقیقات نشان داده‌اند که شیر گاو تأثیری منفی بر تولید پلاکت خون دارد.

گیاه‌خواران برای دریافت این ویتامین می‌توانند غلات و حبوبات غنی‌شده، شیر سویا یا شیر بادام و یا مکمل‌های ویتامین B12 مصرف کنند.

خوراکی‌های دارای ویتامین C

ویتامین C‌ در تقویت سیستم ایمنی بدن نقش حیاتی دارد. این ویتامین در بهبود عملکرد پلاکت‌ها، جذب آهن و افزایش پلاکت خون مؤثر است.

بسیاری از میوه‌ها و سبزیجات ویتامین C‌ دارند، مانند:

• کلم‌پیچ؛
• مرکبات مانند پرتقال و گریپ فروت؛
• کیوی؛
• توت فرنگی؛
• فلفل دلمه ای سبز و قرمز؛

توجه: ازآنجاکه گرما باعث از بین رفتن این ویتامین می‌شود، بهتر است خوراکی‌هایی که این ویتامین را دارند، خام مصرف شوند.

غذاهای سرشار از ویتامین D

اهمیت ویتامین D در کارکرد صحیح استخوان‌ها، ماهیچه‌ها و دستگاه عصبی بدن است. بر اساس مطالعات انجمن حمایت از بیماران پلاکتی (PDSA)، این ویتامین در عملکرد مغز استخوان که وظیفه تولید سلول‌های خون را دارد، نقش مهمی ایفا می‌کند.

یکی از رایج‌ترین راه‌های تأمین ویتامین D، قرار گرفتن در معرض نور خورشید است. اما بسیاری از افراد به دلیل سبک زندگی یا سکونت در مناطق شمالی و سردسیر، از نور آفتاب محروم‌اند. مصرف غذاهای زیر می‌تواند راه‌حل مناسبی برای تأمین آن باشد:

• زرده تخم‌مرغ؛
• ماهی‌های چرب مانند سالمون، تن و خال‌مخالی (ماکارل)؛
• روغن جگر ماهی؛
• شیر و ماست غنی‌شده با این ویتامین.

گیاه‌خواران نیز با مصرف غذاهای زیر ویتامین مورد نیاز خود را دریافت می‌کنند:

• غلات و حبوبات غنی‌شده؛
• آب پرتقال‌ غنی‌شده؛
• شیر سویا و ماست سویا؛
• قارچ پرورش‌یافته با پرتو فرابنفش؛
• مکمل‌های ویتامین D.

خوراکی‌های دارای ویتامین K

ویتامین K برای انعقاد خون و سلامت استخوان ها مفید است. بر اساس پژوهش‌های PDSA، مصرف این ویتامین در 27 درصد از افرادی که به فقر پلاکت مبتلا هستند، باعث افزایش پلاکت خون و بهبود خون‌ریزی شده است.

مردان و زنان 19 سال به بالا، روزانه به ترتیب به 120 و 90 میکروگرم از این ویتامین نیاز دارند.

غذاهای زیر حاوی ویتامین K است:

• نَتو، نوعی غذای سنتی ژاپنی که از سویای تخمیرشده تهیه می‌شود؛
• سبزیجاتی مانند کلم‌برگ، برگ شلغم، اسفناج
• سویا و روغن آن؛
• کدو حلوایی.

غذاهای سرشار از آهن

مقدار آهن موجود در خون، رابطه مستقیمی با کمیت و کیفیت گلبول‌های قرمز و پلاکت‌ها دارد. مطالعات انجام‌شده روی کودکان و نوجوانان کم‌خون، نشان می‌دهد که مصرف آهن در افزایش پلاکت خون مؤثر است.

آهن مورد نیاز بدن بسته به سن و جنس افراد متغیر است، برای مثال مردان بالای 18 و زنان بالای 50 سال، به 8 میلی‌گرم آهن در روز نیاز دارند؛ درحالی‌که این مقدار برای زنان بین 19 تا 50 سال، 18 میلی‌گرم و زنان باردار بیش از 27 میلی‌گرم است.

برای تأمین‌ آهن بدن باید مصرف خوراکی‌های زیر را در برنامه غذایی قرار داد:

• صدف؛
• جگر گاو؛
• غلات و حبوبات غنی‌شده؛
• لوبیا سفید و قرمز؛
• شکلات سیاه؛
• عدس؛
• پنیر سویا.

توجه: از‌آنجاکه آهن موجود در گیاهان، نرخ جذب پایینی دارد، بهتر است آن را با ویتامین C‌ مصرف کنید تا آهن بیشتری جذب شود. مصرف غذاهای کلسیم‌دار در کنار آهن باعث کاهش جذب آن می‌شود.

مکمل‌های افزایش پلاکت خون

برخی از پژوهش‌ها حاکی از‌ آن است که مصرف مکمل‌هایی مانند کلروفیل، عصاره برگ پاپایا و ملاتونین در افزایش پلاکت خون تأثیر مثبت دارد.

۱. کلروفیل

کلروفیل (سبزینه) ماده‌ای است که به‌وفور در گیاهان یافت می‌شود. مصرف این ماده ممکن است باعث افزایش تولید پلاکت در بدن شود. هرچند، پژوهش‌های اندکی تاکنون در این زمینه صورت گرفته است.

مکمل‌های تولیدشده از نوعی جلبک سبز به نام کِلُرلا (Clorella) سرشار از کلروفیل است. براساس تحقیقات انجام‌شده، 19 درصد از بیماران پلاکتی که این مکمل را مصرف کردند، پلاکت خون‌شان افزایش و خون‌ریزی نیز در 33 درصد آنها کاهش یافت.‌ این مکمل به دو صورت قرص و پودر در بازار عرضه می‌شود.

۲. عصاره برگ پاپایا

در آزمایش‌های انجام‌گرفته روی موش‌ها، مصرف این عصاره به افزایش چشمگیر پلاکت خون منجر شد. اما تحقیقات بیشتری باید صورت گیرد تا تأثیر این ماده روی انسان ثابت شود.

قرص‌های حاوی عصاره برگ پاپایا در داروخانه‌ها به فروش می‌رسد.

۳. ملاتونین

ملاتونین یکی از هورمون‌های تولیدشده در بدن است که به تنظیم ساعت زیستی بدن کمک می‌کند. این هورمون در قالب‌های گوناگون در داروخانه‌ها موجود است.

مطالعات بر روی حیوانات نشان داده که این هورمون در افزایش پلاکت خون مفید است. هرچند در این زمینه هم باید تحقیقات بیشتری انجام شود.

۱۰ ماده غذایی برای افزایش پلاکت خون

در بخش‌های قبلی به مواد مغذی ضروری اشاره کردیم. در ادامه، ۱۰ ماده غذایی کلیدی را که منابع غنی این مواد مغذی هستند، به شما معرفی می‌کنیم تا بتوانید به‌راحتی آن‌ها را در برنامه غذایی خود بگنجانید:

۱. جگر گاو

این ماده غذایی یک نیروگاه تغذیه‌ای و سرشار از آهن و ویتامین B12 است. کمبود هر دوی این مواد مغذی می‌تواند منجر به کم‌خونی و کاهش تعداد پلاکت‌ها شود. بنابراین، گنجاندن جگر گاو در رژیم غذایی به طور مؤثری به ساخت سلول‌های خونی سالم کمک می‌کند.

۲. سبزیجات برگ‌دار تیره (مانند اسفناج و کلم)

این سبزیجات منبع فوق‌العاده‌ای از فولات (ویتامین B9) و ویتامین K هستند. فولات برای تقسیم و سلامت سلول‌های خونی ضروری است و ویتامین K نقش مستقیمی در فرآیند انعقاد خون دارد.

۳. ماهی‌های چرب (مانند سالمون و تن)

این ماهی‌ها بهترین منابع طبیعی ویتامین D و همچنین سرشار از ویتامین B12 هستند. ویتامین D به عملکرد صحیح مغز استخوان که محل تولید پلاکت‌هاست، کمک می‌کند.

۴. مرکبات (مانند پرتقال و گریپ‌فروت)

مرکبات به دلیل داشتن مقادیر بالای ویتامین C شهرت دارند. ویتامین C نه تنها سیستم ایمنی را تقویت می‌کند، بلکه به بهبود عملکرد پلاکت‌ها کمک کرده و جذب آهن گیاهی را نیز افزایش می‌دهد.

۵. کدو حلوایی

این ماده غذایی خوش‌رنگ، منبع خوبی از ویتامین K است که برای لخته شدن خون ضرورت دارد و می‌تواند به بهبود سطح پلاکت‌ها کمک کند.

۶. تخم‌مرغ

تخم‌مرغ، به‌خصوص زرده آن، حاوی ویتامین B12 و ویتامین D است. این دو ویتامین نقش مهمی در فرآیندهای خونسازی بدن ایفا می‌کنند.

۷. حبوبات (عدس و لوبیا)

حبوباتی مانند عدس و انواع لوبیا، منابع گیاهی عالی برای آهن و فولات هستند. برای افزایش جذب آهن موجود در آن‌ها، توصیه می‌شود آن‌ها را با یک منبع ویتامین C مصرف کنید.

۸. کلم بروکلی

این سبزی، هم منبع خوبی از ویتامین C و هم سرشار از ویتامین K است و گزینه‌ای عالی برای تقویت پلاکت‌ها به شمار می‌رود.

۹. غلات غنی‌شده

بسیاری از غلات صبحانه و نان‌ها با فولات، ویتامین B12 و آهن غنی‌سازی می‌شوند. این مواد غذایی راهی ساده برای تأمین مواد مغذی لازم برای تولید پلاکت هستند.

۱۰. عصاره برگ پاپایا

اگرچه این مورد یک مکمل است، مطالعات نشان داده‌اند که مصرف آن می‌تواند به افزایش قابل توجه تعداد پلاکت‌ها کمک کند. این عصاره به صورت قرص در دسترس است.

آیا تغذیه مناسب می‌تواند راه قطعی افزایش پلاکت خون باشد؟

گرچه مصرف مواد مغذی که در این مقاله اشاره شد به افزایش پلاکت خون کمک می‌کند، اما باید توجه داشت که به‌تنهایی درمان قطعی فقر پلاکت خون نیست. در صورت ابتلا به این بیماری، مراجعه به پزشک ضروری است.