دوره بلوغ و سال‌های نوجوانی تغییرات چشمگیری در رابطه والدین با فرزندان ایجاد می‌کند. اگر این تغییرات به‌خوبی مدیریت نشوند، اغلب به درگیری و مشاجره میان والدین و نوجوانان ختم می‌شوند. اگر شما هم فرزند نوجوانی دارید، احتمالا می‌دانید که گفت‌وگو با نوجوانان اغلب ساده نیست. البته خوشبختانه روش‌هایی برای بهبود ارتباط مستمر و معنادار بین فرزندان و والدین وجود دارد. این روش‌ها ضامن ارتباط باز والدین و فرزندان هستند و سبب حفظ سلامت روانی و جسمی نوجوانان می‌شوند. اگر می‌خواهید توانایی صحبت با نوجوان خود درباره هر مسئله‌ای را داشته باشید و به‌دنبال رابطه‌ای دوستانه و در عین حال محترمانه با فرزند خودید، مطالعه این مقاله را از دست ندهید.
بر اساس پژوهش‌های روان‌شناختی متعدد، ارتباط والدین و نوجوانان تأثیرات مثبت مختلفی بر سلامت جسم و روان نوجوانان دارد و میزان گرایش فرزندان به رفتارهای پرخطر در طول دوران بلوغ و سال‌های نوجوانی را کاهش می‌دهد. بااین‌حال آب‌کردن یخِ گفت‌وگو با نوجوانان کار آسانی نیست. گاهی سخت‌ترین بخش برقراری ارتباط پیداکردن دریچه‌ای برای ورود به دنیای نوجوان است. در ادامه، چند راهکار برای شروع گفت‌وگو با نوجوانان ارائه کرده‌ایم.
از نوجوان خود نپرسید «همه‌چی خوبه؟» وقتی این سؤال را از نوجوانتان می‌پرسید، به او این پیام را می‌دهید که می‌خواهید همه‌چیز خوب باشد. او برای ناامیدنکردن شما ممکن است فقط سر تکان دهد تا شما فکر کنید که همه‌چیز خوب است، حتی اگر این‌طور نباشد.
سؤال‌های خیلی کلی و عمومی مانند «روزت چطور بود؟» هم نپرسید. پاسخ این پرسش‌ها از یکی‌دو کلمه بیشتر نمی‌شوند و هیچ اطلاعاتی درباره زندگی یا احساس واقعی نوجوانتان به شما نمی‌دهند. در واقع این پرسش‌ها قاتل گفت‌وگو با نوجوانان هستند.
در عوض سؤال‌های خاص و باز بپرسید. مثلا بگویید: «ظهر توی مدرسه ناهارت رو با کدوم یکی از دوست‌هات خوردی؟» یا «آزمون امروزت رو چطور گذروندی؟»
هنگام شنیدن پاسخ فرزندتان، این احساس را به او بدهید که شما پذیرای شنیدن هرچیز مثبت یا منفی هستید. از نصیحت‌کردن و توصیه‌های نابجا پس از شنیدن صحبت فرزندتان پرهیز کنید تا راحت‌تر آنچه را در زندگی‌اش می‌گذرد با شما به اشتراک بگذارد.
پس از اینکه یخ صحبت‌کردن با نوجوانتان را آب کردید، بهتر است به فکر چگونگی ادامه گفت‌وگو و ایجاد ارتباط مؤثر و دوستانه با او باشید. برای این کار می‌توانید توصیه‌های زیر را در نظر بگیرید.
یکی از مشکلات والدین در زمان گفت‌وگو با فرزندانشان محدودکردن موضوع صحبت به موارد مهمی مانند درس و مدرسه است. این موضوعات اغلب برای فرزندتان جذاب نیستند و ممکن است مانع ارتباط شما با او شوند. سعی کنید گاهی اوقات درباره چیزهای بی‌اهمیت صحبت کنید.
مثلا یک فیلم یا برنامه تلویزیونی را با هم تماشا کنید و درباره آن بحث کنید. رمان هیجان‌انگیزی با هم بخوانید و نظرهایتان را با هم مقایسه کنید. حتی می‌توانید درباره جدیدترین شایعات دنیای سلبریتی‌ها و بازیگران با هم صحبت کنید. موضوعی را انتخاب کنید که نوجوانتان را درگیر کند.
برنامه‌های مشترکی داشته باشید که هردو از آنها لذت می‌برید. از هر فرصتی برای پیوند با فرزندتان استفاده کنید. وقتی مرتب با او گفت‌وگو کنید، ممکن است صحبت درباره موضوعات مهم‌تر و عمیق‌تر هم برایش آسان‌تر شود و چندان طولانی به نظر نرسد.
زمان صرف وعده‌های غذایی، به‌ویژه ناهار و شام، فرصت بسیار مناسبی برای وقت‌گذراندن با فرزندتان و صحبت با اوست. وقتی افراد خانه همگی مشغول صرف غذا هستند و از فناوری‌هایی همچون گوشی‌های هوشمند خود دورند، بهترین فرصت برای مکالمات مختلف و به‌اشتراک‌گذاری نظرها و ایده‌ها فراهم می‌شود. هنگام صرف غذا، فضایی گرم و دوستانه برای تمام اعضای خانواده از جمله نوجوانتان برای بیان افکار و احساساتش درباره اتفاقات روز مهیا کنید.
نوجوان شما در حال تلاش برای شکل‌دادن به زندگی، هویت و عقاید خود است، پس به‌جای تأکید بر باورهایتان و تحمیل عقاید شخصی خود به او، تلاش کنید دنیای نوجوانتان را بهتر بشناسید. به او اجازه دهید تا علایق، افکار و عقاید خود را کشف کند. هویت منحصربه‌فردش را به رسمیت بشناسید. به نوجوانتان نشان دهید که به افکار و توانایی‌های او اعتماد دارید. علاقه‌مندی‌هایش را درک کنید و تمایلش به استقلال را دریابید. تلاش کنید دنیای او را بشناسید و به افکارش، هرچقدر هم برایتان عجیب به نظر می‌رسند، احترام بگذارید.
تلاش‌های نوجوانتان را نادیده نگیرید و از او قدردانی کنید. با تشویق فرزندتان می‌توانید عزت‌نفس و اعتمادبه‌نفس او را افزایش دهید و رابطه‌ای پویا و دوطرفه با او بسازید. همچنین از فرزندتان بخواهید نظر خود درباره تصمیم‌های خانوادگی را ابراز کند و با سپردن برخی مسئولیت‌های خانه به او، احساس عزت‌نفسش را بیشتر کنید.
هر زمان فرصت را مناسب دیدید، برای صحبت دوستانه پیشگام شوید. مثلا بیان چند مطلب جالب یا بامزه زمانی که در حال رانندگی هستید و قرار است نوجوانتان را به مدرسه برسانید، ممکن است ارتباط شما را جذاب‌تر کند. موقعیت‌هایی گذرا در حد گفتن شب به‌خیر هم یکی از فرصت‌های ایجاد ارتباط با نوجوان و شکل‌دادن گفت‌وگوهای آرام و صمیمانه با او هستند. هنگام صحبت با او، کمی طنز چاشنی کلامتان کنید. نشان دهید که می‌توانید منبع شادی و درک باشید.
اگر صحبت کلامی یا ایجاد رابطه چشمی برای شما یا فرزندتان دشوار است، می‌توانید هرازگاهی برایش پیامک، ایمیل یا یادداشت کاغذی بنویسید. نوجوان‌ها گاهی با خواندن کلمات نوشته‌شده راحت‌تر از پیام‌های کلامی کنار می‌آیند. می‌توانید عشقتان به او را بیان کنید یا بابت کار خوبی که انجام داده است از او قدردانی کنید.
اگر قرار است مطلب مهمی را با او در میان بگذارید، بهترین فرصت را انتخاب و به لحن و رفتارتان دقت کنید. اگر نوجوانتان به‌اندازه کافی به شما اعتماد نداشته باشد، مکالمه با او فقط یک‌طرفه پیش می‌رود و دستاورد زیادی برایتان نخواهد داشت. هنگام صحبت با نوجوانتان نکات زیر را در نظر بگیرید.
برای گفت‌وگو لحظاتی را انتخاب کنید که نوجوانتان آرام و آماده صحبت است. زمانی که استرس دارد یا تحریک‌پذیر به نظر می‌رسد، نمی‌توانید او را وادار به صحبت کنید. در ضمن هنگام گفت‌وگو، خودتان هم آرام باشید و اگر از دست او عصبانی هستید، از شروع بحث پرهیز کنید.
صحبت با فرزندتان را به زمانی موکول کنید که آرامید. زمانی که خسته و بی‌حوصله از سر کار به منزل برمی‌گردید زمان مناسبی برای گفت‌وگو با نوجوانتان نیست. در گفت‌وگو عجول نباشید و فرزندتان را قضاوت نکنید. تلاش کنید رفتارهای کنترل‌گرانه نداشته باشید.
به نوجوان خود فضای آزادی بدهید تا حرفش را بیان کنید. گوش‌دادن فعالانه و نشان‌دادن علاقه به حرف‌هایش را فراموش نکنید و نشان دهید که کنجکاو و مشتاق شنیدن جملات بعدی او هستید.
هنگام مواجهه با موقعیت‌های چالش‌برانگیز، خونسردی خود را حفظ کنید و با صبر و درک پاسخ دهید. از واکنش تکانشی یا خشم‌آلود پرهیز کنید. نفس عمیق بکشید و پیش از هر پاسخی، چند ثانیه مکث کنید.
نوجوانتان ممکن است از برقراری تماس چشمی با شما پرهیز کند یا به‌راحتی نتواند احساسات و ترس‌هایش را بیان کند. به غیر از ارتباط کلامی، به ارتباطات غیرکلامی مانند زبان بدن و لحن نوجوانتان هم توجه داشته باشید و به او فضایی امن برای ابراز احساسات و خواسته‌هایش بدهید.
اگر حس می‌کنید فرزندتان غمگین یا عصبانی است، به او بگویید که اشکالی ندارد و به احساساتش احترام می‌گذارید. به او بگویید که می‌توانید در موقعیت مناسب دیگری با هم گفت‌وگو کنید. به نوجوانتان نشان بدهید که او را در هیچ شرایطی قضاوت نمی‌کنید.
به‌رغم حفظ احترام و عشق به فرزند در خانه، گاهی لازم است نوجوانان قوانینی را رعایت کنند، مثلا درباره مدت‌زمان استفاده از گوشی هوشمند، بیرون‌رفتن با دوستان در شب‌های امتحان و انضباط در کارهای شخصی. بااین‌همه در دوران پرتلاطم بلوغ و نوجوانی، ممکن است حفظ نظم و انضباط در عین گفت‌وگو و ارتباط دوستانه و مؤثر با فرزندتان دشوار باشد. به‌کمک راهکارهای زیر می‌توانید درباره قوانین و محدودیت‌ها هم گفت‌وگوی مثبت و مؤثری با فرزندتان داشته باشید.
پیش از شروع بحث، موضوعاتی را که برایتان مهم‌اند اولویت‌بندی کنید. فقط روی مسائل اساسی تمرکز کنید و نوجوان خود را با بیان هم‌زمان موضوعات متعدد تحت‌فشار نگذارید. برای حفظ اثربخشی کلام خود، در هر گفت‌وگو یک موضوع را محترمانه و دوستانه بیان کنید. در عمل نمی‌توانید درباره هرآنچه با نظر شما مغایرت دارد، با نوجوانتان بحث کنید. پس فقط موارد جدی و مهم را در نظر بگیرید.
گفت‌وگو با نوجوانتان را با پذیرش و محبت آغاز کنید. اجازه دهید او هم احساس و حرف خود را بیان کند. حرفش را قطع نکنید و با حوصله گوش دهید. می‌توانید با لبخندی مهرآمیز و چند تکان سر به‌علامت تأیید، نشان دهید که به حرفش اهمیت می‌دهید.
نوجوانتان در اوایل سال‌های بلوغ به‌سختی تلاش می‌کند به خودمختاری و استقلال برسد. بنابراین مهم است که اجازه دهید تا حد ممکن زندگی، افکار و احساسات خودش را داشته باشند. ممکن است نتوانید احساسات و دلایل او را درک کنید، اما آنچه بیان می‌کند برای خودش کاملا معتبر است. از نظر زیست‌شناسی، قشر پیش‌پیشانی مغز که مسئول منطق و فکر عقلانی است، در سنین نوجوانی هنوز کاملا رشد نکرده است. پس تلاش برای صحبت منطقی بدون درنظرگرفتن احساسات نوجوان راه به جایی نمی‌برد.
هیجان نوجوانتان را به رسمیت بشناسید و احساسات او را تصدیق کنید. بگویید که درک می‌کنید چه می‌خواهد. اگر نوجوانتان حس کند که درک و تأیید می‌شود، حس نزدیکی بسیار بیشتری به شما خواهد کرد و راحت‌تر می‌تواند با توضیحات شما کنار بیاید.
استفاده از عباراتی مانند «چون من می‌گم» یا «وقتی خودت پدر/مادر بشی متوجه می‌شی» برای بیان تصمیم‌های لازم یا محدودیت‌ها چاره‌ساز نیستند. این جملات فقط سبب ناامیدی نوجوان از نزدیک‌شدن به شما می‌شوند و فرزندتان دیگر تمایلی به ادامه صحبت با شما نشان نمی‌دهد.
کاملا توضیح دهید که چرا فکر می‌کنید مسئله موردبحثتان کار درست یا نادرستی است یا برایتان اهمیت دارد. از حرف ربط «و» به‌جای «اما» استفاده کنید. مثلا بگویید: «درک می‌کنم که چرا می‌خوای با دوست‌هات بیرون بری و به همین خاطر به‌نظرم فکر خوبی نیست، چون ممکنه وقت درس‌خوندنت رو بگیره و بعدا مجبور بشی برای جبرانش تا صبح بیدار بمونی و درس بخونی.»
به او نشان دهید که احساساتش را درک می‌کنید. برای نوجوانتان توضیح دهید که شما هم در نوجوانی آنچه را او اکنون از سر می‌گذراند، پشت‌سر گذاشته‌اید و روشی برای عبور از این تجربه پیدا کرده‌اید. بااین‌حال، روی شخصیت خودتان زیاد تأکید نکنید و تلاش نکنید واقعیت زندگی خودتان را تحریف کنید. نیازی نیست اطلاعاتی از تجربیات گذشته‌تان را با فرزندتان به اشتراک بگذارید که بیهوده باعث ناراحتی او شود.
اگر جایی برای سازش وجود دارد، با نوجوانتان مذاکره کنید. در صورت لزوم، به‌دنبال انطباق، انعطاف و سازش با فرزندتان باشید. درست است که برخی قوانین، محدودیت‌ها و انتظارات شما باید رعایت شوند، اما منعطف‌بودن و مشارکت فرزندان در تصمیم‌گیری‌ها هم حس همکاری و همدلی را بین شما تقویت می‌کند.
تا حد امکان از نه گفتن اجتناب کنید و روی شرایط بالقوه فکر کنید. مثلا به‌جای اینکه به فرزندتان بگویید: «نه، اجازه نمی‌دم به مهمونی بری.» می‌توانید بگویید: «بله، اگه تکالیفت رو تموم کنی و اتاقت رو هم تمیز کنی، می‌تونی امشب به مهمونی بری.»
بسیاری از پدرومادرها از نه شنیدن یا تخطی فرزندانشان از دستورات خود عصبانی می‌شوند. بااین‌همه، باید اختیار عمل فرزند خود را بپذیرید. گاهی ممکن است نوجوانتان از قوانین و محدودیت‌ها سرپیچی کند، اما شما نباید پل‌های ارتباطی خود با او را خراب کنید. در عوض انتظارات خود را واضح و صریح بیان کنید و توضیح دهید که اگر نادیده گرفته شوند، چه پیامدهایی ممکن است برای فرزندتان داشته باشند.
به نوجوانتان یادآوری کنید که حق انتخاب دارد و می‌تواند به قوانین احترام بگذارد یا آنها را نادیده بگیرد، اما اگر حدومرزها را نشناسد و از آنها عبور کند، با پیامدهای مختلفی روبه‌رو می‌شود. پیامد نادیده‌گرفتن قوانین را کامل و بدون تهدید و توبیخ برای او شرح دهید.
گاهی می‌توانید به توافق‌نامه‌های کتبی هم فکر کنید. قوانینی تعیین کنید و آنها را روی کاغذ بنویسید. خواسته‌های نوجوانتان را هم در همان صفحه درج کنید و نشان دهید که برایتان اهمیت دارند. سپس با همفکری او راهکاری بیندیشید که خواسته‌های هر دو طرف را تا حد امکان برآورده کند.
اگر در موارد متعددی با نوجوانتان به مشکل برمی‌خورید یا نمی‌توانید به‌درستی با او ارتباط برقرار کنید، به‌دنبال راهنمایی‌گرفتن از متخصصان معتمد مانند درمانگران یا مشاوران باشید. آنها می‌توانند بینش‌ها و استراتژی‌های ارزشمندی برای بهبود ارتباطات والدین و نوجوانان ارائه دهند.
برقراری ارتباط با نوجوان نیاز به صبر، درک و سازگاری دارد. با گوش‌دادن فعالانه، اعتبار‌بخشی به تجربیات او و نشان‌دادن اعتماد و احترام می‌توانید رابطه مستحکم‌تر و پویاتری با نوجوان خود داشته باشید. مکالمات و فعالیت‌های مشترک ترتیب دهید و به دنیای او نزدیک‌تر شوید. در مواقع لازم، مرزها و محدودیت‌ها را با زبانی دوستانه و همدلانه برای او توضیح دهید. او را وادار به انجام کاری نکنید و فقط عواقب کارهایش را به‌روشنی برایش توضیح دهید.
شما چه روش‌هایی برای برقراری ارتباط سالم و مؤثر با نوجوانان بلدید؟ در صورت تمایل، در بخش دیدگاه‌های این مقاله نظرات ارزشمند خود را با ما و سایر خوانندگان عزیز چطور به اشتراک بگذارید.
در آیدت،
فایل‌های
خود را به فروش بگذارید و یا
مقالات‌تان
را منتشر کنید👋
پاسخ ها