زالزالک وحشی، قرمز و زرد برای چی خوبه؟ از خواص بی‌نظیر این میوه برای سلامت قلب، فشار خون، کاهش چربی خون و دمنوش آن در طب سنتی آگاه شوید.
زالزالک قرن‌هاست که دارویی گیاهی برای درمان مشکلات گوارشی، نارسایی قلبی و فشار خون بالا به شمار می‌رود و در طب سنتی چینی جایگاه مهمی دارد. در ادامه ۹ مورد از خواص زالزالک برای سلامتی را شرح می‌دهیم؛ در پایان نیز عوارض جانبی و موارد احتیاطی مربوط به مصرف این میوه را بیان می‌کنیم. اگر می‌خواهید درمورد خواص این میوه کوچک و پرخاصیت بیشتر بدانید، تا پایان مقاله با ما همراه باشید.
بسیاری از افراد به اشتباه فکر می‌کنند یمیشان میوه‌ای متفاوت است. در واقع، «یمیشان» نام محلی و رایج زالزالک در برخی مناطق ایران، به خصوص در آذربایجان و شمال کشور است. بنابراین، هر آنچه در مورد خواص زالزالک قرمز یا هر نوع دیگری از زالزالک مطالعه می‌کنید، دقیقاً همان خواص “یمیشان قرمز” نیز هست.
زالزالک منبعی سرشار از پلی فنول است. پلی‌فنول‌ها ترکیبات آنتی‌اکسیدانی قوی هستند که در گیاهان یافت می‌شوند. آنتی اکسیدان ها در خنثی‌کردن مولکول‌های ناپایداری به‌نام رادیکال آزاد نقش دارند. سطح بالای رادیکال‌های آزاد به بدن آسیب می‌رساند. رژیم غذایی نامناسب و انواع سموم محیطی مانند آلودگی هوا و دود سیگار موجب واردشدن این مولکول‌ها به بدن می‌شود. پلی‌فنول‌ها آنتی‌اکسیدان‌های مفیدی هستند که مزیت‌های فراوانی برای سلامتی دارند. این ترکیبات خطر ابتلا به موارد زیر را کاهش می‌دهند:
گرچه نتایج به‌دست‌آمده در پژوهش‌های اولیه امیدوارکننده است، ولی برای ارزیابی اثرات زالزالک روی خطر بیماری ها باید مطالعات بیشتری انجام دهیم.
این فرضیه مطرح است که زالزالک خواص ضدالتهابی دارد و سلامت ما را بهبود می‌دهد. التهاب مزمن با بیماری‌های فراوانی مانند دیابت نوع ۲، آسم و بعضی از سرطان ها مرتبط است. در مطالعه‌ای که روی موش‌های مبتلا به بیماری های کبدی انجام شد، استفاده از عصاره زالزالک سطح ترکیبات التهابی را به‌طور قابل‌توجهی کاهش داد. به‌علاوه، پژوهش روی موش‌های مبتلا به آسم نشان داده است که مصرف مکمل عصارهٔ زالزالک موجب کاهش التهاب و کاهش قابل‌توجه می‌شود.
در مطالعات آزمایشگاهی و پژوهش‌های انجام‌شده روی حیوانات، نتایج امیدوارکننده‌ای به دست آمده است. این نتایج موجب شده است دانشمندان بپندارند که این مکمل در انسان نیز اثرات ضدالتهابی دارد؛ البته برای تأیید این نتیجه‌گیری باید در این زمینه مطالعات بیشتری انجام شود.
در طب سنتی چینی، زالزالک یکی از مواد غذاییِ به‌شدت توصیه‌شده برای کاهش فشار خون است. چند مطالعه روی حیوانات نشان داده است که زالزالک می‌تواند گشادکننده عروق باشد؛ یعنی رگ‌های خونی‌ای را که منقبض و تنگ شده‌اند، شل و گشاد کند و در نتیجه، فشار خون را کاهش دهد.
در این زمینه، مطالعه‌ای ۱۰هفته‌ای روی ۳۶ بیمار مبتلا به فشارخون خفیف انجام شد. در این مطالعه، کاهش قابل‌توجهی در فشارخون بیمارانی که روزانه ۵۰۰ میلی‌گرم عصاره زالزالک مصرف کردند مشاهده نشد؛ ولی در این بیماران، گرایشی به‌سمت کاهش فشارخون دیاستولیک (diastolic/ پایین‌ترین رقم فشارخون اندازه‌گیری‌شده) ایجاد شد.
همچنین، مطالعه ۱۶هفته‌ای دیگری روی ۷۹ بیمار مبتلا به دیابت نوع ۲ و فشارخون بالا انجام شد. این مطالعه نشان داد بیمارانی که روزانه ۱۲۰۰ میلی‌گرم عصاره زالزالک مصرف کردند، در مقایسه با بیماران گروه پلاسیبو (گروهی که دارونما مصرف کردند) بهبود بیشتری در فشارخون خود داشتند. البته مطالعهٔ مشابه دیگری روی ۲۱ بیمار مبتلا به فشارخون خفیف، هیچ تفاوتی میان گروهی که از عصاره زالزالک استفاده کرده بودند و گروه پلاسیبو، نشان نداد.
یکی از خواص زالزالک، تأثیر آن بر کاهش چربی خون است. بعضی از مطالعات نشان می‌دهد که عصاره زالزالک می‌تواند سطح چربی خون را کاهش دهد. کلسترول و تری‌گلیسیریدها دو نوع چربی هستند که همیشه در خون ما وجود دارند. این چربی‌ها در سطح نرمال و طبیعی کاملا سالم و بی‌خطر هستند و در تولید هورمون‌ها و انتقال مواد مغذی در سراسر بدن نقش مهمی ایفا می‌کنند. برهم‌خوردن تعادل سطوح چربی خون، به‌ویژه بالا رفتن تری‌گلیسیرید و پایین آمدن سطح کلسترول خوب (HDL) در بروز تصلب شرایین یا آترواسکلروزیس (atherosclerosis) یا تشکیل پلاک در رگ‌های خونی نقش دارد. [تصلب شرایین شرایطی است که در آن، روی دیواره داخلی سرخ‌رگ‌های با قطر متوسط و بزرگ رسوب لیپید و کلسترول کم‌چگال تشکیل می‌شود.] اگر تجمع پلاک ادامه پیدا کند، ممکن است رگ خونی به‌طور کامل مسدود شود و موجب بروز حمله قلبی یا سکته مغزی شود.
در مطالعه‌ای، موش‌هایی که دو دُز متفاوت از عصاره زالزالک دریافت کردند، سطح کلسترول تام خون (total cholesterol) و کلسترول بد (LDL) پایین‌تری داشتند؛ سطح تری‌گلیسیرید کبد آنها نیز در مقایسه با موش‌هایی که این عصاره را دریافت نکرده بودند، ۲۸ تا ۴۷ درصد پایین‌تر بود.
به همین ترتیب، در مطالعه روی موش‌هایی که رژیم غذایی با کلسترول بالایی داشتند، عصارهٔ زالزالک و داروی کاهندهٔ کلسترولِ سیمواستاتین (simvastatin) کلسترول تام و تری‌گلیسیریدها را تقریبا به میزان برابری کاهش داد، ولی عصارهٔ زالزالک علاوه‌بر این کاهش، سطح کلسترول بد (LDL) را نیز پایین آورد.
گرچه نتایج این بررسی، امیدوارکننده است، ولی برای ارزیابی اثر عصارهٔ زالزالک روی چربی‌های خون به مطالعات انسانی بیشتری نیاز داریم.
یکی از خواص زالزالک، کمک آن به گوارش و هضم بهتر غذا است. قرن‌ها از زالزالک و عصارهٔ آن برای درمان مشکلات گوارشی، به‌ویژه سوءهاضمه و معده درد استفاده شده است. میوه‌های خانوادۀ بری دارای فیبر هستند. اثبات شده است که فیبرها موجب کاهش ابتلا به یبوست می‌شوند و در بدن، نقشی مانند پری‌بیوتیک‌ها (prebiotic) دارند. پری‌بیوتیک‌ها فیبرهای غیرقابل‌هضم و نشاسته‌های پایداری هستند که باکتری‌های مفید روده را تغذیه می‌کنند و برای حفظ سلامت گوارش و هضم غذا ضروری‌اند.
در مطالعه‌ای مشاهده‌ای (observational study/ مطالعه‌ای که روی داده‌های به‌دست‌آمده از مشاهدهٔ پدیده‌ها انجام می‌شود و هدف آن یافتن روابط علّی میان متغیرها است) روی افرادی با هضم کُند غذا مشخص شد که هر ۱ گرم فیبر غذایی اضافی مصرف‌شده، زمان میان دفعات اجابت مزاج (دفع مدفوع) را تقریبا ۳۰ دقیقه کاهش می‌دهد. به‌علاوه، در مطالعه‌ای روی موش‌ها مشاهده شد که عصاره زالزالک زمان حرکت غذا در دستگاه گوارش را به‌طور چشمگیری کاهش می‌دهد؛ یعنی غذا با سرعت بیشتری در طول دستگاه گوارش حرکت می‌کند که موجب برطرف‌شدن سوءهاضمه می‌شود.
در مطالعه‌ای روی موش‌های مبتلا به زخم معده نیز عصاره زالزالک اثرات محافظتی مشابه داروهای ضدزخم را روی معده موش‌ها نشان داد.
زالزالک از ریزش مو نیز جلوگیری می‌کند. این میوه یکی از مواد تشکیل‌دهندهٔ رایج در محصولات رشد و تقویت مو است.
مطالعه‌ای روی موش‌ها نشان داد که مصرف عصاره زالزالک کوهی موجب تحریک رشد موها می‌شود و تعداد و اندازهٔ فولیکول‌های مو را افزایش می‌دهد؛ در نتیجه، موجب می‌شود که موش‌ها موهای سالم‌تری داشته باشند. دانشمندان عقیده دارند که پلی‌فنول موجود در زالزاک عامل این اثرات مفید است. البته در این زمینه پژوهش‌های اندکی انجام شده است. برای تأیید این یافته‌ها باید پژوهش‌هایی نیز روی انسان‌ها انجام شود.
یکی از خواص زالزالک اثر آرامش‌بخش ملایم آن است که می‌تواند در کاهش علائم اضطراب مؤثر باشد. در مطالعه‌ای درباره اثر زالزالک روی فشارخون، میزان اضطراب کسانی که عصاره زالزالک مصرف کرده بودند، به‌طور قابل‌توجهی پایین نیامد؛ ولی در آنها گرایش به‌سمت کاهش اضطراب مشاهده شد.
در مطالعهٔ دیگری روی ۲۶۴ فرد دچار اضطراب، ترکیبی از زالزالک، منیزیم و گل خشخاش کالیفرنیا (California poppy flower) سطح اضطراب این افراد را در مقایسه با دارونما به‌میزان قابل‌توجهی پایین آورد. هنوز مشخص نیست که زالزالک چه نقشی در این کاهش اضطراب ایفا کرده است.
زالزالک در مقایسه با داروهای ضد اضطراب معمول، عوارض جانبی بسیار کمتری دارد؛ به همین دلیل، پژوهش روی زالزالک برای استفاده از آن در درمان اختلالات سیستم عصبی مرکزی مانند اضطراب و افسردگی همچنان ادامه دارد؛ البته در این زمینه به پژوهش‌های بیشتری نیاز داریم. اگر دچار اضطراب هستید و می‌خواهید اثر مکمل زالزالک در کنترل اضطراب خود را بسنجید، هیچ‌یک از داروهای فعلی خود را قطع نکنید و حتما در این باره با پزشک خود مشورت کنید.
زالزالک بیش از همه به‌دلیل کاربرد آن در کنار داروهای مرسومِ درمان نارسایی قلبی شناخته می‌شود. بررسیِ ۱۴ مطالعه (که به‌طور تصادفی انتخاب شدند و روی بیش از ۸۵۰ نفر انجام شده بودند) نشان داد که مصرف عصاره زالزالک همراه با داروهای نارسایی قلبی موجب بهبود عملکرد قلبی و تحمل ورزش (exercise tolerance) در بیماران می‌شود؛ تنگی نفس و خستگی نیز در این بیماران کاهش یافت.
مطالعهٔ مشاهده‌ای ۲ساله‌ای روی ۹۵۲ بیمار مبتلا به نارسایی قلبی نیز نشان داد کسانی که از مکمل عصاره زالزالک استفاده می‌کنند، نسبت به کسانی که از این مکمل استفاده نمی‌کنند، خستگی، تنگی نفس و تپش قلب کمتری دارند. گروهی که زالزالک مصرف می‌کردند، برای کنترل نارسایی قلبی خود به داروهای کمتری نیز نیاز داشتند.
مطالعه گسترده دیگری روی بیش از ۲۶۰۰ بیمار مبتلا به نارسایی قلبی نیز نشان داد که مصرف مکمل زالزالک می‌تواند خطر مرگ ناگهانیِ مرتبط با قلب را کاهش دهد.
معمولا به بیماران مبتلا به نارسایی قلبی توصیه می‌شود که علاوه بر داروهای خود، زالزالک نیز مصرف کنند؛ زیرا این مکمل درمانی بی‌خطر است و عوارض جانبی اندکی دارد.
البته پیدا کردن زالزالک، کار ساده‌ای نیست و به‌راحتی نمی‌توانیم آن را در فروشگاه‌های مواد غذایی محله‌مان پیدا کنیم؛ ولی برای تهیه زالزالک می‌توانیم به بازارهای میوه‌‌وتره‌بار به‌ویژه فروشگاه‌های مواد غذایی سالم و بهداشتی مراجعه کنیم یا دمنوش و عصارهٔ آن را به‌صورت اینترنتی بخریم.
زالزالک، در انواع مختلفی یافت می‌شود و زالزالک وحشی قرمز (Hawthorn) یکی از گونه‌های پرطرفدار و بسیار ارزشمند آن است که در مناطق کوهستانی و جنگلی ایران نیز به وفور می‌روید. این نوع زالزالک، علاوه بر تمامی خواصی که برای زالزالک به‌طور عمومی ذکر شد، دارای ویژگی‌های خاصی است که آن را به یک گنج واقعی در طب سنتی و مدرن تبدیل کرده است.
**نکته:** اگرچه زالزالک وحشی قرمز خواص بی‌شماری دارد، اما همچون سایر مکمل‌های گیاهی، مصرف آن باید با مشورت پزشک صورت گیرد، به خصوص اگر داروهای خاصی مصرف می‌کنید.
در کنار گونه‌های قرمز و وحشی، زالزالک زرد نیز یکی از انواع محبوب و پرخاصیت این میوه است که با طعم ترش و گاهی ملس خود، طرفداران زیادی دارد. اگرچه ممکن است رنگ آن به اندازه زالزالک قرمز پررنگ نباشد، اما این نوع زالزالک نیز از نظر خواص تغذیه‌ای و درمانی، دست کمی از سایر گونه‌ها ندارد و فواید بسیاری برای سلامتی به ارمغان می‌آورد.
**توصیه:** از زالزالک زرد می‌توانید به صورت خام، در سالاد میوه، مربا، شربت یا دمنوش استفاده کنید تا از فواید بی‌نظیر آن بهره‌مند شوید.
زالزالک قرمز، با رنگ گیرا و طعم ترش و شیرین خود، نه تنها جلوه‌ای زیبا دارد، بلکه به دلیل غنای بالا از ترکیبات مفید، به حق لقب **”یاقوت سلامتی”** را به خود اختصاص داده است. این گونه از زالزالک، که در بسیاری از مناطق جهان و ایران یافت می‌شود، به خاطر خواص تقویت‌کننده قلب و عروق، بیش از سایر انواع مورد توجه قرار گرفته است.
**نکته کاربردی:** زالزالک قرمز را می‌توانید به صورت خام، دمنوش (از میوه، برگ و گل)، مربا، ژله یا حتی مکمل‌های غذایی مصرف کنید.
زالزالک، نه تنها در علم مدرن جایگاه ویژه‌ای دارد، بلکه قرن‌هاست که در طب سنتی ایران، چین و اروپا به عنوان یک داروی گیاهی قدرتمند شناخته می‌شود. اجداد ما با تکیه بر تجربه و مشاهده، از این میوه پرخاصیت برای درمان و بهبود طیف وسیعی از بیماری‌ها بهره می‌برده‌اند. در ادامه به مهم‌ترین خواص زالزالک از دیدگاه طب سنتی می‌پردازیم:
**توجه:** اگرچه طب سنتی دارای پشتوانه غنی است، اما همیشه توصیه می‌شود پیش از استفاده از هر گیاه دارویی برای درمان بیماری‌ها، با پزشک متخصص مشورت نمایید.
زالزالک میوه‌ای کوچک در طیف رنگی زرد تا قرمز و حتی سیاه است که مزه‌ای ترش و تند با شیرینی ملایم دارد. این میوه سرشار از آنتی‌اکسیدان‌ها، ویتامین C و فیبر است و خواص بی‌نظیری برای سلامتی دارد؛ از جمله تقویت قلب، کاهش فشار خون، کنترل چربی خون، بهبود گوارش و کاهش اضطراب.
زالزالک قرمز و وحشی به دلیل غلظت بالای آنتوسیانین‌ها، فلاونوئیدها و پروآنتوسیانیدین‌ها، خواص ویژه‌ای برای تقویت عمیق قلب و عروق، کنترل مؤثر فشار خون و آنتی‌اکسیدانی قوی‌تر دارند. این نوع زالزالک برای آرامش‌بخشیدن و کاهش چربی خون نیز مفید است.
زالزالک زرد، منبع خوبی از ویتامین C است که برای تقویت سیستم ایمنی و سلامت پوست ضروری است. همچنین سرشار از فیبر برای بهبود گوارش بوده و حاوی پلی‌فنول‌ها و فلاونوئیدها برای سلامت قلب و آبرسانی بدن است.
زالزالک عمدتاً برای سلامت قلب و عروق (نارسایی قلبی، فشار خون بالا، چربی خون)، بهبود گوارش (یبوست، سوءهاضمه)، کاهش التهاب و اضطراب، و مقابله با آسیب رادیکال‌های آزاد (به دلیل آنتی‌اکسیدان‌ها) مفید است.
در طب سنتی، زالزالک به عنوان ‘غذای قلب’ شناخته می‌شود و برای تقویت قلب، تنظیم فشار خون، رفع سوءهاضمه و یبوست، دفع سموم (خاصیت مدر) و به عنوان آرام‌بخش برای کاهش اضطراب و بهبود خواب استفاده می‌شده است.
یمیشان در واقع نام محلی و رایج زالزالک در برخی مناطق ایران (به خصوص آذربایجان و شمال کشور) است. بنابراین، تمامی خواصی که برای زالزالک (مانند زالزالک قرمز یا زالزالک وحشی) ذکر می‌شود، برای یمیشان نیز صدق می‌کند.
بله، برگ و گل زالزالک نیز حاوی غلظت بالایی از آنتی‌اکسیدان‌ها، به ویژه فلاونوئیدها، هستند و دمنوش آنها برای سلامت قلب و عروق، کاهش فشار خون و آرامش اعصاب در طب سنتی توصیه می‌شود. برخی مکمل‌ها نیز از عصاره برگ و گل زالزالک تهیه می‌شوند.
خواص زالزالک تا حد زیادی به‌دلیل آنتی‌اکسیدان‌های موجود در آن است. این میوه مفید دارای فواید سلامتی فراوانی به‌ویژه برای قلب است. بررسی‌ها نشان داده است که زالزالک فشارخون و سطح چربی خون را کاهش می‌دهد؛ همچنین در ترکیب با داروهای استاندارد و معمول، نارسایی قلبی را درمان می‌کند. از دیگر خواص زالزالک می‌توان به کاهش التهاب، بهبود رشد موها و کمک به گوارش و هضم غذا اشاره کرد. اگر می‌خواهید این میوه پرخاصیت و مفید را امتحان کنید، بهتر است که پیش از مصرف آن به‌صورت مکمل غذایی، با پزشک خود مشورت کنید.
در آیدت،
فایل‌های
خود را به فروش بگذارید و یا
مقالات‌تان
را منتشر کنید👋
پاسخ ها