منظور از توهم در روان‌شناسی باورهایی‌اند که به‌رغم نبود هیچ‌گونه شواهدی، همچنان ادامه می‌یابند. بیشتر اوقات انواع توهم با بیماری‌های روانی مانند اسکیزوفرنی، اختلال دوقطبی یا افسردگی شدید همراه‌اند. این باورهای غلط ممکن است طیف وسیعی از موضوعات را در بر گیرند و در برابر استدلال منطقی بسیار مقاوم‌اند. ببینید توهم چیست، انواع آن کدامند و چطور درمان می‌شود. با ما همراه باشید.
افراد مبتلا به توهم فکری معمولا معتقدند که مدام تحت‌تعقیب، نظارت یا کنترل نیروهای خارجی هستند یا توانایی‌های ویژه‌ای دارند. این باورها ممکن است گاهی بسیار آزاردهنده باشند و زندگی روزمره فرد مبتلا را مختل کنند.
توهمات ممکن است گاهی معمولی و گاهی بسیار عجیب‌وغریب باشند. نمونه‌های معمولی توهم عبارت‌اند از زمانی است که فرد توهم می‌زند تحت‌تعقیب است، فردی عاشق اوست یا همسرش به او خیانت می‌کند. توهم‌های عجیب‌وغریب هم مربوط به چیزهایی‌اند که هرگز رخ نخواهند داد، مانند ربوده‌شدن توسط بیگانگان.
انواع هذیان و توهماتی که در این قسمت معرفی می‌شوند، فقط چند نمونه از انواع متعدد توهم‌اند و ممکن است از نظر شدت، فراوانی و مدت‌زمان وقوع بسته به افراد و شرایط خاص آنها متفاوت باشند.
اختلال اروتومانیا یا خودمعشوق‌پنداری یعنی باور به اینکه فردی مشهور یا دارای موقعیت اجتماعی عالی عاشق فرد مبتلاست. شخص مبتلا به این توهم ممکن است باور کند که هنرپیشه یا فرد معروف مدنظر به او علاقه‌مند است یا قصد نزدیک‌شدن به او را دارد. معمولا در این شرایط فرد مبتلا سعی می‌کند به هر طریقی با شخصی که معتقد است او را دوست دارد، ارتباط برقرار کند.
فرد مبتلا به این نوع توهم بیش از حد احساس ارزشمندی می‌کند و خود را دارای دانش، ثروت، استعداد و قدرت فوق‌العاده‌ای می‌داند. مثلا ممکن است باور کند که کشف مهمی کرده یا از طرف نهادی خاص برای نجات جهان فرستاده شده است. این فرد همیشه باور دارد که توانایی یا قدرتی خارق‌العاده دارد و با خداوند یا نهادهای خاص ارتباطی ویژه دارد.
فرد مبتلا به این توهم بر این باور است که نزدیکانش جاسوسی او را می‌کنند یا در حال خیانت به او هستند. این توهم باعث می‌شود فرد همیشه نگران آسیب‌هایی از جانب دیگران باشد و این ترس زندگی او را مختل کند.
در این نوع توهم به‌رغم نبود شواهدی مبنی بر خیانت، فرد معتقد است شریک عاطفی یا همسرش در حال خیانت‌کردن به اوست. این فرد مدام به این فکر می‌کند که شریک زندگی‌اش در نبود او با معشوق مخفی خود ملاقات می‌کند یا در حال ردوبدل‌کردن پیغام‌های عاشقانه با اوست.
در این نوع توهم فرد مدام احساس بیماربودن می‌کند و معتقد است به نوعی اختلال یا بیماری خاص مبتلاست. این در حالی است که فرد هیچ نشانه جسمانی خاصی مبنی بر بیماربودن ندارد.
علائم هشداردهنده توهم ممکن است شامل این موارد باشد:
گرچه در حال حاضر هیچ توضیح مشخصی برای علت ایجاد توهم وجود ندارد، به‌عقیده محققان چندین عامل در ایجاد این اختلال نقش دارند. در این قسمت عوامل ایجاد انواع توهم را معرفی می‌کنیم.
ژنتیک یکی از مهم‌ترین عوامل مؤثر در ایجاد انواع اختلالات روانی از جمله توهم است. معمولا احتمال ابتلای افرادی که یک یا چند نفر از اعضای خانواده‌شان دچار این‌گونه اختلالات هستند، بیشتر از دیگران است. مثلا فرزند والدین مبتلا به اختلال هذیانی یا اسکیزوفرنی بیشتر از سایر افراد در معرض ابتلا به این اختلالات است.
طبق پژوهش‌ها، هذیان و توهم در افراد دچار اختلال بینایی یا شنوایی شایع‌تر است. فردی که مشکل بینایی یا شنوایی دارد، به‌دلیل ناتوانی در درک بسیاری از مسائل، بیشتر به ادراک نادرست از واقعیت تکیه می‌کند. البته این یافته‌ها به این معنی نیست که افراد مبتلا به اختلالات حسی حتما دچار هذیان و توهم خواهند شد؛ ممکن است بسیاری از افراد نابینا یا ناشنوا هیچ مشکلی در زمینه اختلالات هذیانی نداشته باشند.
محققان در پژوهش‌های موردی بسیاری به این نتیجه رسیدند که گاهی علل بیولوژیکی باعث ایجاد انواع توهم می‌شوند. در پژوهشی که در سال ۲۰۱۸ انجام شد، محققان شرایط چند نفر از افرادی را که سکته مغزی کرده بودند، بررسی کردند. نتیجه این بود که افرادی که دچار سکته کانونی در قسمت راست قشر پیش‌پیشانی مغز شده بودند، مبتلا به توهم بوده‌اند.
در این پژوهش‌ها مشخص شد که این قسمت از مغز با غده‌های قاعده‌ای یا گانگلیون‌های پایه و سیستم لیمبیک ارتباط دارند و ورودی‌های نورون‌های دوپامین مغز میانی را دریافت می‌کند. دوپامین نوعی انتقال‌دهنده عصبی است که در ایجاد انگیزه، لذت و پاداش نقش دارد. در این پژوهش مشخص شد که دریافت نامنظم دوپامین افراد را در معرض ابتلا به اسکیزوفرنی و روان‌پریشی قرار می‌دهد. با این تفاسیر، احتمالا سیگنال‌دهی معیوب دوپامین در ایجاد و پیشرفت توهم نقش بسزایی دارد.
رایج‌ترین عوامل محیطی که ممکن است در ایجاد یا تشدید توهم نقش داشته باشند، عبارت‌اند از:
بر اساس پژوهشی که در سال ۲۰۱۷ انجام شد، بسیاری از افرادی که به اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) مبتلا شده‌اند، دچار توهم به‌ویژه از نوع آزار و اذیت شده‌اند. علاوه‌بر اختلال هذیانی، برخی اختلالات روانی دیگر هم در ایجاد توهم نقش دارند. سایر عوامل ابتلا به توهم عبارت‌اند از:
درک انواع توهم و رسیدگی به آنها ممکن است فرایندی چالش‌برانگیز باشد، به‌خصوص اگر فرد مبتلا قدرت تشخیص نادرست‌بودن باورهایش را نداشته باشد. برخی از افراد مبتلا به توهم ممکن است برای شروع درمان مقاومت کنند و این مسئله درمان اولیه را دشوار می‌کند.
در مواردی که توهم زندگی روزمره فرد را مختل نمی‌کند، شاید فرد فکر کند نیازی به درمان ندارد. در چنین مواردی، رویکرد حمایتی ملایم از سوی عزیزان ممکن است برای تشویق فرد به آغاز درمان مفید باشد. مهم است به افراد دچار توهم با مهربانی و لطافت نزدیک شوید و با متخصصان سلامت روان همکاری کنید تا فرایند درمان به‌خوبی طی شود.
معمولا برای درمان فرد مبتلا به توهم داروهای ضدروان‌پریشی (آنتی‌سایکوتیک‌ها) تجویز می‌شود. آنتی‌سایکوتیک‌های معمولی داروهایی هستند که برای مسدودکردن گیرنده‌های دوپامین در مغز استفاده می‌شوند. این داروها از دهه ۱۹۵۰ برای درمان بیماری‌های روانی استفاده شده‌اند و برخی از رایج‌ترین آنها عبارت‌اند از:
نسل دوم آنتی‌سایکوتیک‌ها که به آنتی‌سایکوتیک‌های آتیپیک معروف‌اند، نوع جدیدی از داروها هستند که برای درمان اختلالات هذیانی نیز استفاده می‌شوند اما در مقایسه با آنتی‌سایکوتیک‌های معمولی عوارض جانبی کمتری دارند. این داروها با مسدودکردن گیرنده‌های دوپامین و سروتونین در مغز عمل می‌کنند و به نظر می‌رسد برای درمان علائم توهم و اختلال هذیانی مؤثرترند. برخی از این داروها عبارت‌اند از:
گاهی برای درمان توهم داروهای ضدافسردگی و آرام‌بخش نیز تجویز می‌شوند. داروهای ضدافسردگی مانند مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) معمولا برای درمان اضطراب ناشی از توهم استفاده می‌شوند.
روان‌درمانی نیز ممکن است در کنار مصرف دارو یا به‌تنهایی برای غلبه بر استرس ناشی از توهم برای فرد تجویز شود. انواع مختلف روان‌درمانی برای درمان توهم عبارت‌اند از:
ممکن است بپرسید درمان خانگی توهم چیست؟ توسعه مهارت‌های مقابله‌ای در کنار روش‌های درمانی اصلی باعث می‌شود فرد علائم توهم و اختلال هذیانی را بهتر مهار کند. این مهارت‌های مفید عبارت‌اند از:
با گذشت زمان و تمرین این مهارت‌ها به منابع ارزشمند مادام‌العمر برای تاب‌آوری تبدیل می‌شوند.
توهم یکی از علائم اصلی روان‌پریشی و شامل اعتقادات قوی به چیزهای نادرست است. دارو و روان‌درمانی ۲ روش اصلی درمان این بیماری هستند.
توسعه مهارت‌های مقابله‌ای در کنار روش‌های درمانی اصلی باعث می‌شود علائم توهم را بهتر مهار کنید.
ژنتیک، اختلالات حسی، عوامل محیطی و عوامل بیولوژیکی مهم‌ترین علل توهم در نوجوانان و بزرگ‌سالان است.
افراد مبتلا به توهم معمولا معتقدند که مدام تحت‌تعقیب، نظارت یا کنترل نیروهای خارجی هستند یا توانایی‌های ویژه‌ای دارند. درمان بیماری زمینه‌ای عامل توهم باعث غلبه بهتر بر این اختلال و بهبود علائم آن می‌شود.
خودتان یا عزیزانتان تجربه‌ای در زمینه این اختلال دارید؟ لطفا نظرات و تجربیات ارزشمندتان را با ما و کاربران عزیزمان به اشتراک بگذارید.
در آیدت،
فایل‌های
خود را به فروش بگذارید و یا
مقالات‌تان
را منتشر کنید👋
پاسخ ها