امروزه کودکان بیشتر از گذشته در فضای مجازی وقت می‌گذرانند. طبق آخرین آمار سازمان یونیسف، در گوشه‌وکنار جهان هر نیم ثانیه یک کودک برای اولین بار به فضای مجازی پا می‌گذارد. شاید همین موضوع باعث شده که صیانت از کودکان و نوجوانان در فضای آنلاین به دغدغه‌ای جهانی تبدیل شود. در کشور ما نیز توجه به این موضوع افزایش یافته و سندی تحت عنوان «سند صیانت از کودکان و نوجوانان در فضای مجازی» به تصویب رسیده است. در این مقاله، اهمیت وجود چنین سندی در سطح جهان را بررسی می‌کنیم. سپس این سند را معرفی کرده و نظر کارشناسان حقوقی درباره آن را خواهیم گفت. تا پایان مقاله با ما همراه باشید.
راهنمای مطالعهنمایش
چرا حمایت از کودکان و نوجوانان در فضای مجازی مهم است؟
مراجع بین‌المللی فعال در زمینه صیانت از کودکان و نوجوانان در فضای مجازی
وضعیت صیانت از کودکان و نوجوانان در فضای مجازی در قوانین ایران
سند صیانت از کودکان و نوجوانان در فضای مجازی
مزایا و معایب سند صیانت از نظر کارشناسان حقوقی
حمایت از کودکان و نوجوانان در فضای مجازی اهمیت بسیاری دارد. درست است که این فضا فرصت‌های فراوانی را پیش روی بچه‌ها می‌گذارد، اما در عین حال خطرات خاص خود را هم دارد.
طبق آماری که سازمان یونیسف منتشر کرده است، حدود ۸۰درصد از کودکان در ۲۵ کشور جهان در معرض خطر سوءاستفاده‌های جنسی و استثمار آنلاین هستند. همچنین بیش از یک‌سوم نوجوانان در ۳۰ کشور قربانی قلدری سایبری بوده‌اند و از هر ۵ دانش‌آموز ۱ نفر به‌خاطر آن ترک تحصیل کرده است. بنابراین بیشتر دولت‌ها و سازمان‌های بین‌المللی به صیانت از کودکان و نوجوانان در فضای مجازی توجه نشان داده‌اند. ایران هم از این موضوع مستثنا نیست.
در بسیاری از قوانین و مقررات بین‌المللی به حضور کودکان و نوجوانان در فضای مجازی توجه شده است. در این قسمت، ۳ مرجع مهم فعال در این حوزه را معرفی می‌کنیم.
کنوانسیون حقوق کودک مهم‌ترین سند بین‌المللی حقوق کودک و نوجوان است. این کنوانسیون توسط مجمع عمومی سازمان ملل متحد به تصویب رسیده است. در ماده ۳۶ این کنوانسیون می‌خوانیم:
«کشورهای عضو کنوانسیون از کودکان در برابر تمام اَشکال استثمار که هر یک از جنبه‌های رفاه کودک را به مخاطره اندازد، حمایت خواهند کرد.»
علاوه بر این، در مواد ۱۹، ۳۲، ۳۴ و ۳۹ این سند مهم بین‌المللی نیز مسئله استثمار کودکان مطرح شده است.
در اسناد و دستورالعمل‌های سازمان یونیسف نیز به موضوع صیانت از کودکان و نوجوانان در فضای مجازی به‌طور ویژه توجه شده است. مهم‌ترین برنامه‌های یونیسف عبارت‌اند از:
کشورهای عضو سازمان یونیسف از طریق این برنامه‌ها تلاش می‌کنند فضای مجازی را به محیطی امن و سالم برای کودکان و نوجوانان تبدیل کنند.
این اتحادیه بین‌المللی نیز در رابطه با صیانت از کودکان و نوجوانان در فضای مجازی اقداماتی انجام داده است. در اسناد این سازمان در زمینه حمایت از کودکان و نوجوانان در فضای اینترنت همواره ۳ گروه مخاطب قرار گرفته‌اند:
ایران در سال ۱۳۷۲ مقررات کنوانسیون حقوق کودک را پذیرفت. در سال ۱۳۸۶ نیز به پروتکل الحاقی کنوانسیون حقوق کودک در خصوص فروش، فحشا و هرزه‌نگاری کودکان پیوست. پیوستن ایران به این کنوانسیون و پروتکلش به این معناست که از آن تاریخ به‌بعد باید هر قانون و مقرراتی که تصویب می‌کند بر اساس آن باشد.
در قوانین مختلف کشورمان مسئله مقابله با هرزه‌نگاری کودکان و نوجوانان در فضای مجازی مطرح و برای آن ضمانت‌های اجرایی در نظر گرفته شده است، از جمله قانون:
در تمام این قوانین مستقیم یا غیرمستقیم به مسئله مقابله با هرزه‌نگاری کودکان توجه شده، اما به سایر مسائل مربوط به حمایت از کودکان و نوجوانان در فضای آنلاین اشاره نشده است.
در هفدهم خردادماه سال ۱۴۰۰، شورای عالی فضای مجازی سندی را تصویب کرد که در آن موضوع حمایت از کودکان و نوجوانان در فضای مجازی مطرح شده است. هدف از تصویب سند صیانت از کودکان و نوجوانان در فضای مجازی در ماده ۲ آن ذکر شده است. در ماده ۲ این سند می‌خوانیم:
«هدف: فراهم‌سازی فضای مجازی ویژه خردسالان، کودکان و نوجوانان در چارچوب فرهنگ اسلامی‌ایرانی برای استفاده مناسب از فضای مجازی و پیشگیری از آسیب‌های احتمالی آن.»
از این ماده می‌توان این‌طور نتیجه گرفت که سند صیانت از کودکان و نوجوانان در فضای مجازی مانند قوانین قبلی که گفتیم فقط به موضوعی خاص مثل هرزه‌نگاری کودکان اختصاص ندارد.
سند صیانت از کودکان و نوجوانان در فضای مجازی ۴ ماده اصلی دارد. موضوع این مواد عبارت‌اند از:
در ماده ۱ سند صیانت از کودکان و نوجوانان در فضای مجازی راجع به اشخاص مدنظر در سند صحبت شده است. در این ماده گفته شده که خردسالان، کودکان و نوجوانان کمتر از ۱۸ سال که در کشور ایران زندگی می‌کنند موضوع این سند هستند.
در سند صیانت از کودکان و نوجوانان در فضای مجازی ۱۰ سیاست کلی وجود دارد. این سیاست‌ها در ماده ۳ سند ذکر شده‌اند. به‌طور خلاصه، در این بخش به این موضوعات تأکید شده است:
بر اساس سند صیانت از کودکان و نوجوانان در فضای مجازی، اقداماتی نیز برای حمایت از کودکان و نوجوانان پیش‌بینی شده است. این اقدامات که در ماده ۴ سند آمده‌اند عبارت‌اند از:
برای هرکدام از این اقدامات نیز مقرراتی در نظر گرفته شده است. مهم‌ترین وزارت‌خانه‌ها و سازمان‌های مختلف که مأمور اجرای این مقررات شده‌اند، عبارت‌اند از:
اولین گام اجرایی در این رابطه را هم مرکز هماهنگی حوزه وزارتی آموزش و پرورش برداشت. این مرکز در تیرماه سال ۱۴۰۰، سند صیانت از کودکان و نوجوانان در فضای مجازی را به زیرمجموعه‌های خود و همچنین به اداره کل آموزش و پرورش استان‌های کشور ابلاغ کرد. همچنین، به تمام ارائه‌دهندگان خدمات در فضای مجازی دستور داده شده طی یک سال آینده خدمات و محتوای موجود در پلتفرم‌های خود را بر اساس رده‌های سنی مختلف تفکیک کنند.
متن سند صیانت از کودکان و نوجوانان در فضای مجازی را بررسی کردیم. حال باید ببینیم که کارشناسان حقوقی راجع به آن چه می‌گویند. تمام کارشناسان حقوق کودک و نوجوان بر لزوم وجود چنین سندی در کشور تأکید می‌کنند، اما انتقاداتی هم به آن کرده‌اند.
به‌نظر کارشناسان حقوقی مزایای مزایای سند صیانت از کودکان و نوجوانان در فضای مجازی عبارت‌اند از:
از نظر کارشناسان حقوقی، سند صیانت از کودکان و نوجوانان در فضای مجازی علاوه بر مزایا، معایبی هم دارد از جمله:
حضور کودکان و نوجوانان در فضای مجازی همواره یکی از دغدغه‌های اصلی کارشناسان حقوق کودک بوده که در دوران همه‌گیری کرونا اهمیتش بیشتر هم شده است. با وجود کرونا، آموزش کودکان و نوجوانان به صورت مجازی درآمده و لازمه حضور در کلاس‌های مجازی هم دسترسی به اینترنت است. بنابراین حالا بچه‌ها بیشتر از قبل در اینترنت حضور دارند و ایجاد فضایی امن برای آنها اهمیت بیشتری دارد.
در قوانین و مقررات بین‌المللی بر لزوم حمایت از کودکان و نوجوانان در فضای آنلاین تأکید شده است. به نظر می‌رسد که سند صیانت از کودکان و نوجوانان در فضای مجازی نیز برای همین منظور تصویب شده است. در این مقاله، تلاش کردیم این سند را بررسی کنیم و مزایا و معایب آن را بشناسیم. گذشت زمان مشخص می‌کند که تصویب این سند در سامان‌دهی فضای مجازی برای کودکان و نوجوانان تأثیری دارد یا خیر.
منابع دیگر: unicef
در آیدت،
فایل‌های
خود را به فروش بگذارید و یا
مقالات‌تان
را منتشر کنید👋
پاسخ ها