خواب شبانه برایتان آرزو شده است؟ شاید پای یکی از داروهایی به میان باشد که مصرف می‌کنید. افراد مسن که بیشتر درگیر این اختلال‌اند معمولا در نیمه‌های شب یا صبح خیلی زود از خواب بیدار می‌شوند و گاهی احساس خستگی ناشی از بی‌خوابی به جان و تنشان می‌ماند. چرا بیشتر افراد مسن در معرض ابتلا به بی‌خوابی‌اند؟ یکی از دلایل این است که آنها احتمالا برای رفع مشکلات جسمانی مختلفشان بیشتر از رده‌های سنی دیگر دارو مصرف می‌کنند. بعضی از داروها هم باعث بی‌خوابی می‌شوند؛ پس انگشت اتهام به‌سمت برخی داروها می‌رود، چون بعضی از تحقیقات پزشکی نشان می‌دهند که در افراد مسنِ سالم که دارویی مصرف نمی‌کنند، خبری از بی‌خوابی هم نیست. در ادامه این مقاله، با داروهایی آشنا خواهید شد که متهم ردیف اول بی‌خوابی‌اند.
همان طور که گفته شد، مصرف برخی از داروها باعث بی‌خوابی می‌شود. مشکلات و بیماری‌های مربوط به دستگاه گوارش، قلب و شُش‌ها و تکرر ادرار هم از عوامل بی‌خوابی‌اند. اختلالات عصبی مانند سندروم پای بی‌قرار، پارکینسون و آلزایمر نیز در بی‌خوابی بی‌تأثیر نیستند.
بی‌خوابی هم انرژی‌تان را می‌کاهد و هم روی اخلاقتان اثرات منفی می‌گذارد. زندگی شغلی و کیفیت ابعاد دیگر زندگی‌تان نیز با وجود آن مخدوش می‌شود. گاهی این مشکل به‌شکل کوتاه‌مدت (تا ۳ هفته) و گاهی بلندمدت (تا ۴ هفته و بیشتر) با شما همراه است. بدخلقی، افسردگی و ضعف در حافظه و توجه از نتایج بی‌خوابی خواهد بود.
با این حساب، بی‌خوابی به رسیدگی جدی نیاز دارد و باید دلایل آن به‌دقت بررسی شوند. علاوه بر عوارضی که درباره آن بیان شد، ارتباطاتی میان بی‌خوابی و انواع دیابت، چاقی مفرط و بیماری‌های قلبی هم وجود دارد.
در ادامه، می‌خواهیم از ۱۰ نوع دارویی بگوییم که ممکن است باعث بی‌خوابی شوند. اگر شما هم از این داروها مصرف می‌کنید و مشکل بی‌خوابی دارید، باید حتما با پزشک خود درباره میزان دوز مصرفی، تغییر یا جایگزینی دارویی دیگر یا تغییر شیوه و نوع درمانتان صحبت کنید.
نکته مهم: داروهای جایگزینی که در ادامه معرفی می‌شوند صرفا جنبه اطلاع‌رسانی دارند. بدون تجویز یا مشورت با پزشک متخصص، هرگز خودسرانه این داروها را مصرف نکنید.
آلفا بلاکرها برای درمان طیف وسیعی از بیماری‌ها تجویز می‌شوند. برای مثال:
این داروها انواع مشخصی از ماهیچه‌ها را تسکین می‌دهند و به بازشدن رگ‌های خونی کوچک کمک می‌کنند. آلفا بلاکرها جریان خون را بهبود و فشار آن را کاهش می‌دهند. چطور؟ آنها مانع از عملکرد هورمون نوراپی‌نفرین یا نورآدرنالین برای تنگ‌کردن ماهیچه‌ها در دیواره عروق و وریدهای کوچک‌تر می‌شوند. آلفا بلاکرها می‌توانند ماهیچه‌های دیگری از بدن را هم تسکین بدهند و به جریان ادرار در مردان مسن با مشکلات مربوط به پروستات کمک کنند.
آلفا بلاکرها مرحله REM یا حرکت تند چشم در خواب را کُند می‌کنند. حرکت تند چشم در خواب همان مرحله‌ای است که رؤیادیدن شروع می‌شود. میزان حرکت تند چشم در خواب در سنین پیری به‌طور چشمگیری کاهش می‌یابد و محرومیت از آن مشکلات حافظه هم به وجود می‌آورد.
برای افراد سالخورده، مصرف مسدودکننده‌های کانال کلسیم بنزودیازپین (Benzothiazepine Calcium Channel Blockers) توصیه می‌شود. این‌ها نوع دیگری از داروهای فشار خون‌اند که اثرگذاری و ایمنی بیشتری برای مسن‌ترها دارند.
داروهای بتا بلاکر نیز معمولا برای کنترل فشار خون بالا و تپش قلب نامنظم تجویز می‌شوند. این داروها با مسدودکردن اثر هورمون آدرنالین، ضربان قلب و فشار خون را می‌کاهند. بتا بلاکرها در درمان میگرن، لرزش، آنژین یا درد قفسه سینه و در قالب قطره برای درمان آب سیاه مفیدند.
بتا بلاکرها هم می‌توانند موجب بی‌خوابی شوند. بیدارشدن در میانه خواب یا کابوس‌دیدن از جمله عوارض مصرف آنهاست. دلیل اثرگذاری منفی بتا بلاکرها بر خواب ممانعت از ترشح ملاتونین در شب‌هنگام است. هورمون ملاتونین خواب و ساعت زیستی بدن را تنظیم می‌کند. گاهی سطح پایین ملاتونین موجب بی‌خوابی مزمن می‌شود.
برای افراد سالخورده، مصرف مسدودکننده‌های کانال کلسیم بنزودیازپین (Benzothiazepine Calcium Channel Blockers) توصیه می‌شود. این‌ها نوع دیگری از داروهای فشار خون‌اند که اثرگذاری و ایمنی بیشتری برای مسن‌ترها دارند.
کورتیکواستروئیدها برای درمان التهاب رگ‌های خونی و ماهیچه‌ها و همچنین مشکلاتی مانند واکنش‌های حساسیت‌زا، روماتیسم مفصلی، لوپوس و سندروم شوگرن و نقرس تجویز می‌شوند.
شاید بپرسید چرا داروهای کاهش التهاب باعث بی‌خوابی می‌شوند. باید گفت که همه‌چیز به غده‌های آدرنال بازمی‌گردد. این غده‌ها مسئول پاسخ جنگ یا گریز در بدن هستند. استرس بیش‌ازحد می‌تواند بدن را در حالت بیدار نگه دارد و مغز با خسته‌شدن غده‌های آدرنال تحریک می‌شود. کورتیکواستروئیدها نیز به همین شکل عمل می‌کنند. آنها تمام سازوکارهای لازم برای خواب و استراحت را تخریب می‌کنند و باعث بدخوابی و بی‌خوابی می‌شوند.
برای کاهش اثرات منفی این داروها بر خواب شبانه باید با پزشک صحبت کنید. شاید به شما اجازه کاهش دوز مصرفی و استفاده از آن در صبحگاه داده شود.
داروهای بازجذب سروتونین یا به‌اختصار SSRI برای درمان افسردگی نه‌چندان شدید تا شدید استفاده می‌شوند. این داروها مانعی برای بازجذب سروتونین انتقال‌دهنده‌های عصبی در مغزند و به سلول‌های مغزی برای ارسال و دریافت پیام‌های شیمیایی کمک می‌کنند. در نتیجه، به درمان افسردگی در این فرایند کمک می‌شود. این داروها به انتقال‌دهنده‌های عصبی دیگر کاری ندارند و تمرکزشان معطوف بر اثرگذاری بر سروتونین است.
همان طور که عملکرد دقیق بازدارنده‌های بازجذب سروتونین چندان مشخص نیست، دلیل بی‌خواب‌شدن با مصرف آنها هم کشف نشده است؛ اما پژوهش‌های علمی نشان داده‌اند که در ۱۰ تا ۲۰ درصد افراد، مصرف این داروها باعث بی‌قراری، بی‌خوابی، لرزش خفیف و تکانشگری می‌شود. تقریبا نیمی از مصرف‌کنندگان داروهای بازدارنده بازجذب سروتونین از این داروها راضی‌اند. البته بسیاری هم از عوارضشان مانند بی‌خوابی ابراز ناراحتی می‌کنند.
اگر برای افسردگی از این داروها مصرف می‌کنید و دچار بی‌خوابی هستید، سریع‌تر با پزشک خود صحبت کنید. بی‌خوابی ممکن است مشکل افسردگی را شدیدتر کند. داروهای ضدافسردگی متنوعی وجود دارند که عوارض مختلفی هم ایجاد می‌کنند. شاید تغییر دوز و نوع داروها بتواند شما را از بی‌خوابی نجات بدهد.
برای نمونه، داروهای مهارکننده بازجذب سروتونین ـ نوراپی‌نفرین نسل جدیدتری از داروهای ضدافسردگی‌اند که عارضه‌های کمتری در زمینه بی‌خوابی به وجود می‌آورند. از میان داروهای این نسل مانند کلومپرامین (Clomipramine)، دولوکستین (Duloxetine) و ونلافاکسین (Venlafaxine)، مورد آخر یعنی ونلافاکسین کمترین میزان عوارض جانبی را در افراد مسن دارد و مصرف آن در روند درمان ساده‌تر است. برخی روش‌های درمانی دیگر مانند مدیتیشن، تغییر رژیم غذایی، روان‌درمانی شناختی و… را هم جایگزین‌های مناسبی برای دارودرمانی می‌دانند.
این داروها برای درمان فشار خون، نارسایی احتقانی قلب و موارد دیگری کاربرد دارند. بازدارنده‌های آنزیم مبدل آنژیوتانسین، با ممانعت از تولید هورمون آنژیوتانسین دو (angiotensin II)، رگ‌های خونی را تسکین می‌بخشند. آنژیوتانسین هورمونی است که رگ‌های خونی را تنگ می‌کند و فشار خون را افزایش می‌دهد.
این داروها سطح برادی‌کینین (Bradykinin) در بدن را افزایش می‌دهد. برادی‌کینین پپتیدی است که رگ‌های خونی را بزرگ می‌کند. از عوارضی که بازدارنده‌های آنزیم مبدل آنژیوتانسین ایجاد می‌کنند سرفه خشک مداوم است که مانع از خواب راحت در طول شب می‌شود.
افزایش تولید پتاسیم نیز یکی دیگر از عوارض مصرف این داروهاست که به دردهای انقباضی در پا، اسهال، درد مفاصل، استخوان و ماهیچه‌ها هم منجر می‌شود. تمام این موارد اجازه تجربه خوابی راحت را به فرد مصرف‌کننده داروها نمی‌دهند.
اگر به‌خاطر مشکلات قلبی ـ عروقی از این داروها مصرف می‌کنید، حتما با پزشکتان صحبت کنید و ببینید که امکان جایگزین‌کردن مسدودکننده‌های کانال کلسیم بنزودیازپین (Benzothiazepine Calcium Channel Blockers) با بازدارنده‌های آنزیم مبدل آنژیوتانسین وجود دارد یا خیر.
اگر مشکل و بیماری‌تان شامل احتباس مایعات هم باشد، امکان دارد که پزشک معالجتان دوز کمی از داروی ادرارآور لوپ‌هنله بلندمدت مانند تورسماید (Torsemide) هم برای شما تجویز کند.
از این داروها اغلب برای درمان بیماری‌های سرخرگ کرونری (Coronary Artery Disease) یا نارسایی قلبی در بیمارانی استفاده می‌شود که نمی‌توانند بازدارنده‌های آنزیم مبدل آنژیوتانسین مصرف کنند یا مبتلا به دیابت نوع ۲ یا بیماری‌های کلیوی ناشی از دیابت هستند. مسدودکننده‌های گیرنده آنژیوتانسین به‌جای مسدودکردن تولید آنژیوتانسین ۲ از اثرات آن در منقبض‌کردن رگ‌های خونی جلوگیری می‌کنند.
این داروها نیز مانند بازدارنده‌های آنزیم مبدل آنژیوتانسین باعث تجمع پتاسیم در بدن می‌شوند و موجبات مشکلاتی مانند اسهال، دردهای انقباضی در پاها و بروز درد در مفاصل، ماهیچه‌ها و استخوان‌ها را فراهم می‌کنند. تمامی این مشکلات مانعی برای خواب راحت خواهند بود.
در اینجا نیز همچنان توصیه می‌شود با پزشک خود درباره جایگزین‌کردن مسدودکننده‌های کانال کلسیم بنزودیازپین (Benzothiazepine Calcium Channel Blockers) با داروهای مسدودکننده مشورت کنید. امکان دارد که پزشک معالجتان دوز کمی از داروی ادرارآور لوپ‌هنله بلندمدت مانند تورسماید (Torsemide) هم برای شما تجویز کند.
این داروها معمولا برای درمان مشکلات حافظه و تغییرات روانی در بیماران مبتلا به آلزایمر یا انواع دیگر زوال عقلی استفاده می‌شوند.
شایع‌ترین عوارض جانبی مصرف این داروها شامل اسهال، حالت تهوع و مشکلات بی‌خوابی است.
این داروها باعث مسدودکردن آنزیم‌هایی می‌شوند که باعث تجزیه استیل‌کولین (Acetylcholine) در بدن هستند. این آنزیم‌ها انتقال‌دهنده‌هایی عصبی‌اند که برای حافظه، هوشیاری و تفکر و قضاوت لازم‌اند. داروهای بازدارنده استیل‌کولین‌استراز مانع از کاهش استیل‌کولین در سلول‌های مغزی می‌شوند.
در نتیجه، روند کاهش حافظه در بیماران کُندتر می‌شود و راحت‌تر به فعالیت‌های روزانه خود مشغول می‌شوند. البته باید دقت کنید که ممانعت از تجزیه استیل‌کولین (که علاوه بر مغز در نقاط مختلف دیگر بدن هم وجود دارد) باعث مشکلاتی از جمله بی‌خوابی می‌شود. بی‌خوابی و خواب‌های آشفته، در کنار به‌هم‌خوردن نظم تپش قلب، اسهال، استفراغ، حالت تهوع، دردهای انقباضی در پاها و اسپاسم یا گرفتگی عضلانی، از عوارض مصرف این داروهاست.
دقت کنید که این داروها نمی‌توانند بهبودی کامل برای آلزایمر به همراه داشته باشند و در ضمن، در کاهش تخریب‌های ریشه‌ای سلول‌های عصبی هم نقشی ندارند. مغز بیماران مبتلا به آلزایمر با پیشروی این بیماری استیل‌کولین کمتری ترشح می‌کند و تمام داروهایی که در مسیر درمان آن استفاده می‌شوند، در نهایت اثربخشی‌شان را از دست می‌دهند؛ بنابراین باید با پزشک درباره مزایای این داروها در مقابل معایب و عوارضشان گفت‌وگو و برای انتخاب روند درست درمان تصمیم‌گیری کنید.
آنتاگونیست‌های اچ‌وان (H1 Antagonists) گروهی از داروهایی هستند که به آنتی‌هیستامین‌ها معروف‌اند. این داروها مانع از تولید هیستامین در بدن می‌شوند. هیستامین ماده‌ای شیمیایی است که در زمان حساسیت به چیزی در بدن ترشح می‌شود. درصد بالای ترشح این ماده موجب واکنش‌هایی مانند خارش، عطسه، آبریزش از چشم و بینی، کهیر و گرفتگی بینی می‌شود.
نسل دوم از آنتاگونیست‌های H1، که به آنتی‌هیستامین‌های غیرخواب‌آور هم معروف‌اند، ویژگی‌های متفاوتی با نسل نخست آنتی‌هیستامین‌ها دارند. عوارض جانبی نسل نخست آنتی‌هیستامین‌ها مانند دیفن‌هیدرامین (Diphenhydramine) در نسل دوم آنتی‌هیستامین‌ها دیده نمی‌شود؛ مثلا داروهایی مانند دیفن‌هیدرامین با سرکوب دستگاه عصبی مرکزی باعث خواب‌آلودگی شدید می‌شوند.
تمام داروهای این گروه در درجات مختلف استیل‌کولین را مسدود می‌کنند. استیل‌کولین هم که انتقال‌دهنده‌ای عصبی است و باعث اضطراب و بی‌خوابی می‌شود.
از آنجا که داروهای نسل دوم آنتاگونیست‌های H1 حدود ۸ ساعت در بدن می‌مانند، برای اینکه از عوارض بی‌خواب‌کننده آنها دور شوید، با پزشک درباره مصرفشان در صبحگاه صحبت کنید.
این داروها مکمل‌های رژیمی‌اند که برای تسکین درد مفاصل، بهبود عملکرد آنها و کاهش التهاب تجویز می‌شوند. هم گلوکزآمین و هم کندروایتین به‌طور طبیعی نیز در بدن موجودند. بسیاری از مکمل‌های آرتروز حاوی این دو ماده‌اند. این داروها از سوی سازمان غذا و دارو (FDA) بیشتر به‌عنوان غذا شناخته می‌شوند تا دارو.
دانشمندان و پژوهشگران به‌طور دقیق نمی‌دانند که عملکرد این دو ماده چطور است؛ اما بررسی‌ها و پژوهش‌ها طیفی از عوارض گوارشی شامل حالت تهوع، اسهال یا سردرد و بی‌خوابی را برای این دو ماده کشف کرده‌اند.
بسیاری از افراد گلوکزآمین و کندروایتین را تک‌به‌تک یا هردو را باهم برای درمان آرتروز مصرف می‌کنند؛ اما باید بدانید که این دو در درمان مشکل مذکور اصلا نقشی ندارند. پژوهش‌های جدید بسیاری نشان داده‌اند که داروهای نام‌برده در کاهش تخریب مفاصل و تسکین درد نقشی ندارند. حتی برخی بررسی‌ها نشان می‌دهند که درمان‌هایی مانند ماساژ و یوگا ۲ برابر گلوکزآمین و کندروایتین اثربخشی دارند.
میزان ماندگاری و فعال‌بودن گلوکزآمین در بدن ۲ برابر کندروایتین است؛ پس مصرف این دارو در صبحگاه ممکن است مانع از بی‌خوابی در شب شود. شما می‌توانید از پزشکتان درخواست تجویز قرص ترامادول ۵۰ میلی‌گرم برای ۱ بار مصرف در شبانه‌روز و در کنار آن استامینوفن ۳۲۵ میلی‌گرم برای مصرف ۲ تا ۳ بار در روز داشته باشید. این‌ها به تسکین دردهایتان کمک خواهند کرد.
البته مشورت با پزشک حتما و قطعا باید صورت بگیرد و سرخود دست به مصرف هیچ‌گونه دارو و قرصی نزنید.
استاتین‌ها برای درمان کلسترول بالا استفاده می‌شوند.
از عوارض شایع تمام داروهای این خانواده می‌توان به درد ماهیچه اشاره کرد که در شب‌هنگام موجب بیداری می‌شود و در بدترین حالت، می‌تواند بدن را بی‌حرکت کند. پژوهش‌ها نشان می‌دهند این دارو می‌تواند با مسدودکردن تولید سلول‌های ماهواره‌ای در ماهیچه یا همان سلول‌های بنیادی عضله اسکلتی، مانع از رشد آن شوند.
ضعف ماهیچه‌ها و درد در بدن نشانه‌ای احتمالی از رابدومیولیز (Rhabdomyolysis) است؛ یعنی تجزیه ماهیچه اسکلتی که باعث می‌شود فیبرهای ماهیچه‌ای تجزیه و وارد خون شوند. این روند گاهی به کلیه‌ها آسیب می‌زند.
پژوهشگران معتقدند استاتین‌های محلول در چربی شامل لیپیتور (Lipitor)، مِواکور (Mevacor)، ویتورین (Vytorin) و زوکور (Zocor) بیشتر می‌توانند باعث بی‌خوابی و کابوس شوند. چرا؟ چون راحت‌تر وارد غشای سلولی می‌شوند و در مسیر سد خونی مغز قرار می‌گیرند؛ این سد از مغز در مقابل مواد شیمیایی خون محافظت می‌کند.
اگر از افراد مسنی هستید که مشکلات قلبی ندارید اما برای کاهش کلسترول از این داروها مصرف می‌کنید، بهتر است که با پزشکتان مشورت کنید و به‌جای استفاده از این داروها، برای کاهش کلسترولی که اندکی بالا رفته، به ورزش و تغییر در رژیم غذایی روی بیاورید. برای کاهش هوموسیستئین خون (Homocysteine)، که با افزایش کلسترول هم ارتباط دارد، ترکیبی از ویتامین B12 زیرزبانی (۱۰۰۰ میکروگرم در روز)، اسیدفولیک (۸۰۰ میکروگرم در روز) و ویتامین B6 (۲۰۰ میلی‌گرم در روز) مصرف کنید.
علاوه بر مواردی که گفته شد، داروهای دیگری هم هستند که باعث بی‌خوابی می‌شوند. برای نمونه:
همان طور که دیدید، طیف وسیعی از داروها می‌توانند موجب بدخوابی و بی‌خوابی شوند؛ پس اگر در مسیر درمان هستید، حتما با عوارض داروهایتان آشنا شوید تا در صورت امکان، آنها را تعویض کنید یا از بروز عوارضشان تعجب نکنید و جا نخورید. تصمیم‌گیری برای مصرف یا قطع هیچ دارویی هم کار شما نیست. حتما باید با پزشک درباره این موضوع مشورت و صحبت کنید.
منابع دیگر: nationaljewish
کتاب الکترونیکی
| قیمت نسخه انگلیسی در سایت آمازون | ۱۰ دلار |
|---|---|
| قالب فایل | |
| تعداد صفحه | ۲۳۳ |
| ناشر | Harvard Business Review |
| تعداد فایل | ۱ فایل PDF |
مدیریت زمان به روش اساتید هاروارد
اولویت‌بندی کارها را بیاموزید تا در زمان کمتر، بهینه‌تر کار کنید.
۱۸،۰۰۰ تومان ۱۳،۹۰۰ تومان
مشاهده کتاب الکترونیکی
در آیدت،
فایل‌های
خود را به فروش بگذارید و یا
مقالات‌تان
را منتشر کنید👋
پاسخ ها