طلاق بائن چیست و انواع آن

طلاق بائن طلاقی است که در آن مرد نمیتواند به زن رجوع کند، کلمه بائن به معنی جدا شونده در لغت معنی شده است. یعنی مرد نمیتواند بدون عقد او را مجدد همسر خود قرار دهد، طلاق بائن در مقابل طلاق رجعی قرار دارد که در آن مرد میتواند در زمان عده به همسرش برگردد و مجددا بدون اینکه نیاز به صیغه عقد باشد با هم زندگی کنند. طلاق بائن به 6 دسته تقسیم میشود که طلاق زنی که بعد از عقد با آو آمیزش نشده باشد و طلاق خلع و طلاق مبارات و… از انواع طلاق بائن هستند در زمان عده طلاق بائن زن به مرد محرم نیست، مولانا در مثنوی معنوی سروده است که:

اقسام طلاق بائن

ماده 1145 قانون مدنی طلاق بائن را اینگونه دسته بندی نموده است :

• طلاق دختری که نُه سالش تمام نشده است.
• طلاق زن یائسه (یائسه زنی است که به اقتضای سن که معمولا پنجاه سالگی است عادت زنانگی نمی بیند و زمان بارداری او به پایان رسیده است و در زنان سیده معمولا تا 60 سالگی طول میکشد)
• طلاق خُلع : ماده 1146 قانون مدنی در رابطه با طلاق خلع صحبت کرده است که میگوید زن به دلیل کراهت از شوهر خود، در مقابل پرداخت مالی به شوهرش طلاق میگیرد این مال میتواند کل مهریه زن، کمتر یا بیشتر از آن باشد. به مالی که زوجه به زوج میبخشد فدیه گفته میشود و میتواند دین، منفعت یا عین باشد؛ در مورد مقدار فدیه قانون خاصی وجود ندارد و به توافق طرفین بستگی دارد.
• طلاق مُبارات : نوعی طلاق توافقی است که زن و مرد به دلیل عدم علاقه به یکدیگر، زن مهریه یا مال دیگری به مرد میبخشد تا او را طلاق دهد. البته در طلاق مبارات، در زمان عده زن میتواند از بخشش خود منصرف شود در این صورت مانند طلاق رجعی، شوهر میتواند به او رجوع کند، به طور کلی طلاق خلع و مبارات جز رایج ترین انواع طلاق هستند.
• طلاق زنی که بعد از ازدواج با او آمیزش نشده است، طلاق بائن غیر مدخوله؛ اگر قبل از رابطه زناشویی میان زن و مرد ( مثلا در دوران عقد ) طلاق رخ دهد، طلاق از نوع بائن است
• طلاق سوم (سه‌ طلاقه) :طلاق سومی که پس از سه ازدواج متوالی انجام شود، اعم از اینکه ازدواج در نتیجه رجوع باشد و یا در نتیجه نکاح جدید در صورتی که زن و مرد، سه بار از هم طلاق بگیرند و دوباره ازدواج کرده یا در عده طلاق رجوع کنند، برای بار سوم، طلاقشان، طلاق از نوع بائن است.
• در برخی رساله‌های توضیح المسائل قسم دیگری نیز برای طلاق بائن بیان شده است که طلاق حاکم شرع نام دارد در این قسم طلاق، حاکم شرع همسر شخصی را که نه نفقه او را میپردازد و نه طلاقش می‌دهد، خود طلاق میدهد.
• ماده 1130 قانون مدنی :طلاق هایی که زن بر اساس عسر و حرج نیز درخواست می کند به غیر از طلاق از شخص غائب مفقود الاثر که رجعی است در بقیه موارد بائن به حساب می آید.

احکام طلاق بائن

وضعیت قانونی و شرعی زن باردار در عده طلاق بائن چگونه است؟

در قانون مدنی نفقه یکی از حقوق زنان میباشد که بر عهده شوهر است و شرط این الزام ان است که رابطه زوجیت بین زن و شوهر برقرار باشد، به همین دلیل در طلاق بائن که رابطه زناشویی بین زوج برقرار نیست پرداخت نفقه هم بر عهده مرد نیست؛ اما قرآن کریم در آیه 6 سوره طلاق بیان کرده است که اگر رابطه زوجیت بین زن و شوهر نباشد اما زن بواسطه ازدواج باردار شده باشد مرد باید در طول بارداری نفقه را پرداخت کند.

طلاق بائن قضايى

با توجه به ماده 1133 قانون مدنی طلاق شرعا و قانونا به اختیار مرد است؛ شرح این ماده عبارت است از: «مرد می تواند با رعایت شرایط مقرر در این قانون با مراجعه به دادگاه تقاضای طلاق همسرش را بنماید. تبصره- زن نیز می تواند با وجود شرایط مقرر در مواد (۱۱۱۹)، (۱۱۲۹) و (۱۱۳۰) این قانون، از دادگاه تقاضای طلاق نماید.» همچنین اگر زن در شرایط عسر و حرج باشد و یا مرد غایب باشد زوجه میتواند به دادگاه مراجعه کند و تقاضای طلاق بدهد، به این نوع از طلاق اصطلاحا طلاق قضایی گفته میشود.

موارد طلاق قضایی

طلاق قضایی مطابق قانون در سه مورد اتفاق می افتد که عبارتند از:

• شوهر غایب مفقودالاثر باشد
• استنکاف شوهر از پرداخت نفقه و عدم امکان الزام وی به انفاق
• در عسر و حرج بودن زوجه (طلاق به علت عسر و حرج زوجه)
  به عبارت دیگر در طلاق قضایی شوهر موافق طلاق نیست و به یکی از دلایل ذکر شده دادگاه او را اجبار به طلاق می کند این عدم موافقت شوهر ممکن است به دلیل غیبت او و گاهی به دلیل مخالفت او باشد.

• رجوع از بذل مهریه در طلاق بائن

  در قسمت قبل در مورد بذل مهریه در طلاق بائن صحبت کردیم اما پس از بخشش مهریه ممکن است زوجه پشیمان شود و بخواهد مجدد برای دریافت مهریه اش اقدام کند و این سوال ایجاد میشود که آیا در بذل مهریه در طلاق بائن امکان رجوع از بذل هست یا خیر؟ از انجایی که در رجوع از بذل هم مانند بذل مهریه در انواع طلاق بائن مقررات و احکام خاصی موجود است به طور جداگانه به شرح آن میپردازیم.

• رجوع از بذل مهریه در طلاق بائن غیر مدخوله: رجوع از بذل مهریه در طلاق بائن غیر مدخوله در هیچ یک از انواع بخشش مهریه امکان پذیر نمیباشد؛ بنابراین توضیح تفاوتی ندارد که زوجه، شوهر را از مهریه ابرا کرده باشد، یا فقط اقرار به گرفتن مهریه کرده باشد، فقط از عبارت بخشش برای مهریه استفاده کرده باشد و یا مهریه را به شوهر هبه کرده باشد رجوع ممکن نیست. البته در مورد هبه (هدیه کردن مهریه) اختلافاتی بین دادگاه های خانواده موجود است که میگویند اگر در قالب هبه باشد زن میتواند رجوع از بذل کند.
• رجوع از بذل مهریه در طلاق بائن یائسه: رجوع از بذل مهریه در طلاق بائن یائسه نیز مثل رجوع از بذل مهریه در طلاق بائن غیر مدخوله می باشد؛ با این توضیح که در هیچ یک از انواع بخشش مهریه از طریق ابرا، اقرار به دریافت آن، بذل و هبه مهریه، رجوع از بذل مهریه، برای زوجه، امکان پذیر نخواهد بود.
• رجوع از بذل مهریه در طلاق بائن خلع: طبق قوانین قانون مدنی، در طلاق خلع، شوهر نمی تواند در دوران عده، به زن رجوع نماید، مگر اینکه زن از مهریه بذل شده رجوع کند. بنابراین، رجوع از بذل مهریه در طلاق بائن خلع، امکان پذیر بوده و زن می تواند تنها تا پایان مدت عده، از مهریه بذل شده، رجوع کرده و آن را از شوهر، مطالبه نماید.
• رجوع از بذل مهریه در طلاق بائن مبارات: در طلاق مبارات نیز رجوع از بذل مهریه، امکان پذیر بوده و زن می تواند تنها تا پایان مدت عده، از مهریه بذل شده، رجوع کرده و آن را از شوهر، مطالبه کند و احکامش مانند طلاق بائن خلع میباشد.
• رجوع از بذل مهریه در طلاق بائن پس از سه وصلت: رجوع از بذل مهریه در طلاق بائن پس از سه وصلت، مانند رجوع از بذل مهریه در طلاق بائن غیرمدخوله و یائسه بوده؛ یعنی، در هیچ یک از انواع بخشش مهریه از طریق ابرا، اقرار به دریافت آن، بذل و هبه مهریه، رجوع از بذل مهریه، برای زن، امکان پذیر نیست.

منبع: وکیل از ما