تأثیر خودکارآمدی بر توانایی ایجاد تغییرات در زندگی

خودکارآمدی یعنی باور شما نسبت به توانایی هایتان برای مقابله با مشکلات

ارتباط بین خودکارآمدی و توانایی حل مشکلات

خودکارآمدی مفهومی روانشناختی که پایه و اساس توانایی های فردی نسبت به موفقیت های کاری و اجتماعی را تشکیل می دهد. در این مطلب از شما را با انواع خودکارآمدی آشنا می کنیم.

خودکارآمدی (به انگلیسی: Self efficacy) به معنی باور شما نسبت به توانایی هایتان برای مقابله و پیروزی بر مشکلات است. خودکارآمدی نه تنها میتواند روی احساسی که نسبت به خود دارید تاثیرگذار باشد بلکه در موفقیت شما برای دستیابی به اهدافتان هم نقش مهمی دارد. 

نظریه معروف خود کارآمدی از سوی روان شناسی به نام آلبرت بندورا ارائه شده است که خودکارآمدی را پایه و اساس تفکر ، رفتار و احساس اشخاص می داند. 

بر اساس نظریه بندورا ، خود کارآمدی ، سیستمی شخصی است که از نگرش ها ، توانایی ها ، مهارت های شناختی فرد تشکیل شده است و در نحوه درک فرد از موقعیت های مختلف و واکنش های او به موقعیت های اساسی نقش دارد. 

خودکارآمدی چیست؟

خودکارآمدی باور شخص به قابلیت های خود برای سازمان دهی و اجرای اقدامات لازم در موقعیت ها و چالش های پیش رو یا ایمان شخص به توانایی های خود برای موفقیت در یک موقعیت مشخص است. 

خودکارآمدی روی همه چیز تاثیر می گذارد ، از حالت روانشناختی گرفته تا رفتاری که منجر به ایجاد انگیزه و تحرک می شود. 

محققین معتقدند که خودکارآمدی ارتباط متقابل با خجالتی بودن و اضطراب اجتماعی دارد. 

خودکارآمدی اجتماعی یعنی قابلیت های شخصی در تعاملات اجتماعی 

خودکارآمدی اجتماعی چیست؟

خودکارآمدی اجتماعی به قضاوت فرد از قابلیت های شخصی در تعاملات اجتماعی اشاره دارد. فردی که خودکارآمدی اجتماعی بالایی دارد بر این باور است که میتواند نتایج تعاملات اجتماعی را کنترل نماید. بنابراین میتواند در کنترل موقعیتهای اجتماعی اثر بخش باشد.  

خودکارآمدی تحصیلی

خودکارآمدی تحصیلی باور دانش آموز است که میتواند وظایف تحصیلی خودش را با موفقیت به پایان برساند. مثلا میتواند تکالیف ریاضی اش را انجام دهد یا نمره قابل قبول بگیرد و توانایی های لازم برای ادامه تحصیل را کسب نماید. 

نقش خودکارآمدی در زندگی 

همه مردم در زندگیشان اهدافی دارند که میخواهند بدست آورند ، چیزهایی دارند که میخواهند تغییر دهند ولی با این حال اغلب آن ها می دانند که عملی کردن این نقشه ها و برنامه ها چندان ساده نیست. 

خودکارآمدی میتواند نقش مهمی در مواجهه شخص با اهداف ، چالش ها و کارهایش ایفا کنید. 

افرادی که خودکارآمدی بالایی دارند معمولا :

- مشکلات و موارد چالش برانگیز را به چشم تجربه ای برای کسب مهارت می بینند. 

- علاقه بیشتری به فعالیت هایی که در آن شرکت دارند پیدا می کنند. 

- در برابر علاقمندی ها و فعالیت های خودشان احساس تعهد و وظیفه شناسی می کنند. 

- موانع و شکست ها دلسردشان نمی کند و خیلی زود آنها را پشت سر می گذارند. 

برعکس افرادی که خودکارآمدی ضعیفی دارند :

- از چالش دوری میکنند. 

- باور دارند که کارها و موقعیت های دشوار فراتر از توانایی آنهاست. 

- روی نتایج منفی و شکست ها تمرکز میکنند. 

- اعتماد خود نسبت به تواناییهایشان را به سرعت از دست میدهد. 

تجربه موفقیت یکی از راههای تقویت خودکارآمدی است

روش های تقویت خودکارآمدی

خودکارآمدی چگونه بوجود می آید؟ باور هر فرد به تواناییهایش از اوایل دوران کودکی و همزمان با سر و کله زدن با چالش های پیش رو شکل می گیرد و در طول زندگی با کسب مهارت ها و تجربه های جدید ادامه پیدا میکند. 

خوشبختانه خودکارآمدی قابل تقویت و پرورش است بنابراین در صورتی که احساس میکنید خودکارآمدی ضعیفی دارید میتوانید به صورت آگاهانه و با کمک روش های زیر آن را تقویت نمایید. 

مهم ترین عواملی که در شکل گیری خودکارآمدی نقش دارند ، عبارتند از : 

• تجربه موفقیت : مهم ترین روش برای ایجاد حس کارآمدی ، تجربه موفقیت است. حس خود کارآمدری در کسی که بتواند کاری را موفقیت آمیز انجام دهد ، تقویت می شود. ناکامی در انجام تمام و کمال یک وظیفه یا یک چالش هم میتواند به همان نسبت حس خودکارآمدی را در ما کاهش داده و تضعیف نماید. 

همانطور که در بالاتر اشاره شد ، تجارب موفق نقش مهمی در ایجاد خودکارآمدی دارند. با افزایش تعداد موفقیت در کارها خودباوری شما تقویت می شود و شکست خودباری شما را تخریب و تضعیف میکند. 

برای تقویت احساس خودباوری ، اهداف قابل دسترس برای خودتان تعیین کنید البته لزوما نیازی نیست که دست یابی به آنها ، راحت باشد. ممکن است برای رسیده به برخی از اهداف به زحت بیوفتید و نیاز به سخت کوشی و استقامت بیشتری داشته باشید ولی در عوض با دستیابی به آنها باور قوی تری نسبت به خود پیدا خواهید کرد. 

• الگوبرداری : مشاهده موفقیت سایر افراد در به نتیجه رساندن یک کار میتواند خودکار آمدی را افزایش دهد. زمانی که شما افرادی مانند خودتان را می بیند که با تلاش بی وقفه موفق می شوند ، باور پیدا میکنید که خودتان هم توانایی های لازم برای موفقیت در کارهای مشابه را دارید.

میتوانید با مدل سازی تجربه موفقیت دیگران ، خودکارآمدی قوی تری در خود ایجاد نمایید.  هر چقدر فردی که به عنوان مدل انتخاب می کنید شباهت بیشتری با خودتان داشته باشد ، نتیجه کار بهتر خواهد شد.

• ترغیب شدن : میتوان افراد را متقاعد کرد که دارای مهارت ها و توانایی های لازم برای موفقیت هستند. درست مثل شنیدن حرفهای مثبت و تشویق آمیز که به شما کمک میکند به هدفتان برسید. شنیدن تعریف و ترغیب شدن از سوی دیگران باعث می شود شما تردیدهایی که نسبت به خودتان دارید را کنار بگذارید و تمام تلاشتان را روی کار پیش رو متمرکز نمایید. 

شنیدن بازخوردها و نظرات مثبت میتواند احساس خودکارآمدی شما را بیشتر کند و برعکس بازخوردهای منفی میتواند این احساس را تضعیف نماید بنابراین سعی کنید از افراد منفی باف دروی کنید و به دنبال نظرات مثبت و تاییدی باشید. 

• واکنش های احساسی : واکنش های احساسی هر فرد نسبت به شرایط مختلف میتواند نقش پررنگی در خودکارآمدی داشته باشد. وضعیت روحی ، شرایط عاطفی ، واکنش های فیزیکی و سطح استرس هر فرد میتواند نسبت به قابلیت هایش در یک موقعیت خاص تاثیر گذار باشد. 

به عنوان مثال استرس و نگرانی شدید پیش از صحبت در جمع میتواند احساس خودکارآمدی فرد را تضعیف کند. البته در این مورد شدت واکنش احساسی و فیزیکی به تنهایی اهمیت ندارد و نوع تفیر و واکنش ها از سوی دیگران نیز مهم است. بنابراین آموزش کنترل استرس و اضطراب میتواند به افراد کمک کند در هنگام مواجه شدن با مشکلات روحیه خود را بالا نگه داشته و سطح خودکارآمدی شان را افزایش دهند. 

پرسشنامه خودکارآمدی 

ارزیابی خودکار آمدی شخصی

یکی از مقیاسهای ارزیابی خودکارآمدی شخصی پرسشنامه ای است که به صورت سریع و غیر رسمی میزان خودکارآمدی شما را مشخص میکند. هر چه پاسخ های مثبت شما به سوالات زیر بیشتر باشد ، یعنی احساس خودکارآمدی قوی تری دارید. برای تعیین میزان خودکارآمدی به سوالات زیر پاسخ دهید:

1 - آیا احساس میکنید با تلاش از پس مشکلات بر می آیید؟

2 - آیا برای رسیدن به اهداف به توانایی های خودتان اعتماد دارید؟

3 - آیا می توانید وقایع و اتفاقات غیر منتظره را مدیریت کنید؟

4 - آیا می توانید بعد از موقعیت های استرس زا به سرعت به حالت عادی برگردید؟

5 - آیا در مواجهه با مشکلات می توانید به راه حلی برسید؟

6 - آیا در صورت مواجهه با کاری دشوار به تلاشتان ادامه می دهید؟

7 - آیا در موقعیت های آشفته میتوانید آرامشتان را حفظ کنید؟

8 - آیا زمانی که تحت فشار قرار می گیرید ، عملکرد خوبی دارید؟

9 - آیا به جای آشفتگی به دلیل حجم زیاد کار باقیمانده ، روی پیشرفت کارتان تمرکز میکنید؟

10 - آیا معتقدید که سخت کوشی بالاخره نتیجه خواهد داد؟ 

گردآوری : بخش روانشناسی