تعیین سن گوسفندان و بز ها

تعیین سن گوسفندان و بز با اهداف مختلفی ممکن است انجام شود. در زمان مراجعه برای خرید دام زنده به دلیل اهمیت این موضوع حتما این موضوع را بررسی کنید. از آنجایی که هر چه سن گوسفند و بز بالاتر رود ضریب تبدیل و کارایی آن بدتر می‌شود توصیه می‌کنیم اصلا به سراغ خرید دام‌های پیر نروید. 
اساسا تشخیص سن گوسفند و بز از طریق دندان‌ های ثنایای پیش و همچنین حلقه های شاخ، میسر می باشد که درباره آنها توضیح داده می شود.

در ضمن جهت فهمیدن جدیدترین نرخ گوسفند زنده این مطلب رو پیشنهاد می‌کنم ببینید.

تعیین سن از طریق دندانه‌ای جفت (ثنایای) پیش

سن حیوان را میتوان از شناسنامه آن در تمام طول عمر تعیین نمود ولی چنانچه دام فاقد شناسنامه باشد بهترین روش برای تعین سن آن بررسی شکل، تعداد و زمان رویش دندان‌های ثنایای پیشین در فک پایین می‌باشد. این امرتا سن 4 سالگی به طور دقیق امکان پذیر و بعد از آن با حدس و گمان همراه است. بعد از 5 سالگی به دام، "دندان سیاه" و پس از 8 سالگی به آن دندان شکسته گفته می‌شود شکستن و ریختن دندان در گوسفند و
بز، تابع زمان خاصی نبوده و عواملی نظیر نژاد، خوراک جنس دندان، محیط، شرایط تغذیه و چراگاه بر آن اثر دارند.
در دام بالغ، دندان‌ها شامل ثنایای پیش نیش (انیاب)، آسیای کوچک و آسیای بزرگ (اصلی) است. تعداد دندان‌های ثنایای پیش در گوسفند بز و گاو 8 عدد می‌باشد که فقط در آرواره زیرین وجود دارند همانطور که شاید تا به حال دیده باشید، این دندان‌ها شامل ثنایای مرکزی، ثنایای درونی، ثنایای بیرونی و گوشه می‌باشند. در آرواره بالا، به جای دندان‌ های ثنایا یک جسم سفت و محکم به نام "بالشتک دندانی" وجود دارد که به کمک آن حیوان علوفه را در دهان و بین دندان‌های خود قرار داده و استفاده میکند. گاو، گوسفند و بز در هر دو آرواره فاقد دندان‌های نیش می‌باشند و در دو طرف هر فک، 12 عدد دندان آسیا دارند که 3 دندان اول آسیای کوچک و 3 عدد دوم (عقبی) دندانهای آسیای بزرگ می باشند. 

به طورکلی می‌توان گفت برای گوسفندان و بزها در دوران کوچکی 20 و در دوران بزرگ سالی 32 دندان وجود دارد. البته بهتر است بدانید که تعریف دندان شیری عبارت است از: دندان‌هایی که منحصر به دوران شیرخوارگی می‌باشد. 

جهت بررسی و ارزیابی دقیق سن گوسفند، فرد بررسی کننده می‌بایست در حالت مناسب ( ترجیحا با قرار دادن گوسفند یا بز میان پاهایش) این حیوان را مهار نماید. سپس با استفاده از انگشتان یک دست آرواره‌ها دهان را باز کند و با دست دیگر پوزه گوسفند را محکم بگیرد. در این حالت دندان‌های پیش برای بررسی مشخص می‌شوند.

در مورد مزایای پرورش گوسفند بیشتر بخوانید.

روش تعیین و بررسی سن گوسفندان و بزها

غالباً بره‌ها و بزغاله‌های تازه متول شده دندان ندارند. برای این حیوانات رشد دندان‌ها از روزها ابتدایی تولد شروع شده و از بخش درونی لثه خارج می‌شوند. این روند تا حدود دو ماه پس از تولد حیوان ادامه پیدا می‌کند.
دندان‌های آسیای کوچک نیز تا همین زمان ظاهر شده و آخرین دندان‌هایی که رشد میکنند آسیای بزرگ می‌باشند.
 مهمترین معیار برای تعیین سن گوسفند و بز، افتادن دندان‌های شیری و بیرون آمدن دندان‌های دائمی است. حدود سن 8 ماهگی، دندان‌های ثنایای پیش از هم فاصله پیدا کرده و از 12 ماهگی و حداکثر تا 18 ماهگی ثنایای مرکزی افتاده و به جای آنها یک جفت دندان دائمی رشد می‌کند که از دندان‌های ثنایای دیگر بزرگتر می‌باشند. در این حالت دام حداقل 1.5و حداکثر 2.5 سال دارد ولی سن آن 2 سال در نظر گرفته می شود. دندانهای ثنایای درونی در 2.5 سالگی از بین رفته و به جای آن یک جفت دندان دائمی رشد می‌کند در این حالت دام حداقل  2.5 و حداکثر 3.5 سال دارد (3ساله). 

در سن 3.5 سالگی دندان‌های ثنایای بیرونی افتاده و به جای آنها دندان‌های دائمی رشد میکند (4 ساله). دندان‌های ثنایای گوشه در سن 4.5 سالگی افتاده و دندان‌های دائمی به جای آنها رشد می‌کنند. در این حالت دام حداقل 4.5 و حداکثر 5.5سال دارد (۵ ساله). باید توجه داشت ممکن است دندان‌های شیری ثنایای بیرونی و گوشه در دام مشاهده نشوند ولی به هر حال در زمان مقرر دندان‌های دائمی به جای آنها رشد میکنند. پس از آنکه تمام دندان‌های شیری حذف و به جای آنها دندان‌های دائمی رشد نمود، دندان‌ها به تدریج سائیده و لق شده و از بین میروند در این حالت ابتدا دندان‌های ثنایای مرکزی، درونی بیرونی و در نهایت گوشه از بین میروند. اگر حذف دام ‌ها بر اساس عمر اقتصادی، یعنی 5 سال 5-4 سال باشد ممکن است چنین دامی در گله مشاهده نشود.