شیوه سیاست ورزی بانوان ایرانی در عصرقاجار

به گزارش گروه وبگردی اخبار ، برخی گمان می‌کنند که دوران قاجار، عصری است که در آن، زنان از هرگونه فعالیت سیاسی منع شده بودند و نقشی در امور نداشتند. هرچند به ظاهر، چنین به نظر می‌رسد که بازیگران اصلی صحنه سیاست دوره قاجار، مردان هستند، اما با کمی جست‌وجو، می‌توان رد پای بانوانی را در لابه‌لای صفحات تاریخ یافت که نه تنها در امور سیاسی دخالت داشتند، بلکه می‌توانستند در صحنه‌آرایی‌های سیاسی، دست مردان سیاست را از پشت ببندند و حرف خودشان را به کرسی بنشانند!

در میان زنان سیاستمدار این عصر، مهدعلیا، مادر ناصرالدین‌شاه بیش از دیگران مشهور است؛ اما همه ماجرای سیاست‌ورزی زنان قاجاری، به وی خلاصه نمی‌شود. گزارش‌های متعددی درباره حضور بانوان مقتدر دربار و خاندان‌های اشراف، در فعالیت‌های سیاسی موجود است. ممکن است بگویید این زنان با پشتوانه قدرت خاندانی و جایگاه طبقاتی خود به میدان سیاست گام نهاده بودند؛ وگرنه در دوره قاجار، بانوان، راندگان این عرصه محسوب می‌شدند و بلکه از خود هیچ اختیاری نداشتند. در پاسخ باید گفت که در همین دوره، مردانی که چنین پشتوانه‌ای نداشتند هم، جرئت و توان ورود به عرصه سیاست‌ورزی را نداشتند و عملاً هیچ‌کاره بودند؛ بنابراین، باید این نکته را در نظر گرفت که در شرایط یکسان، بانوان قاجاری نیز، مانند رجال این عصر، به تاخت و تاز در عرصه سیاست می‌پرداختند.

نمونه‌ای از فعالیت‌های سیاسی بانوان را، اعتمادالسلطنه در روزنامه خاطراتش آورده‌است. وی تصریح می‌کند که «امینه اقدس»، حتی در تعیین صدراعظم نیز ورود می‌کرد و می‌کوشید دستگاه عریض و طویل اندرونی را با سیاست‌های بیرونی هماهنگ کند. ارتباطات سیاسی دیگر بانوان حرم ناصرالدین‌شاه مانند «اغول بیگه» و «باغبانباشی» با برخی سران حکومت، مانند کامران‌میرزا هم، مورد توجه اعتمادالسلطنه قرار گرفته و آن را در روزنامه خاطراتش ثبت کرده است. در واقع، رجالی که در پی جاه و مقام بودند، می‌کوشیدند از ظرفیت سیاسی بانوان، چه در قصر و چه در محافل اشرافی، بهره ببرند و کسانی که از این ظرفیت مهم غافل می‌شدند، در مسابقه با رقبا، شکست می‌خوردند. امین‌اقدس در عزل مشیرالدوله، نقشی مستقیم ایفا کرد و در قبال همکاری با اتابک، امکانات و قدرت بیشتری به دست آورد. مطالعه بر روی این نفوذ و فعالیت، نیازمند شناخت زوایای کمتر دیده شده‌ای از سیاست‌ورزی عهد قاجار است؛ موضوعی که می‌تواند نقش بانوان را در این دوره تاریخی، بیش از گذشته آشکار کند و نشان دهد که زنان ایرانی، در عرصه سیاست، دست‌کمی از مردان این سرزمین نداشته‌اند. بعد‌ها و در دوره مشروطه نیز، بانوان در اقدامات آزادی‌خواهانه ورود کردند؛ حتی در مشهد و هنگام تشکیل جلسات انجمن ایالتی، گروهی از بانوان پشت در می‌ایستادند تا اخبار انجمن را بشنوند و در صورت مغایرت مصوبات با خواسته‌های عمومی، به آن اعتراض کنند.

منبع: خراسان