نخل های تشنه دشتستان، قطره قطره سیراب می شوند

به گزارش گروه استان های  اخبار  از بوشهر ، بوشهر را به نخل‌های سربر آسمانش می‌شناسند. نخل‌هایی که بی آبی قامت برخی از آنها را خم کرده است. قامت خم شده نخل‌ها چین‌های پیشانی، پینه‌های دستان نخلداران را هم بیشتر کرده است. کسانی که نخل همه دارایی‌شان است و چرخ روزگارشان با محصول آن می‎چرخد.

سال‌هاست نخل‌های استان بوشهر با روش غرقابی آبیاری می‌شوند.در این روش محدوده زمین با یک بند خاکی به ارتفاع ۲ متر محصور می‌شود و کشاورزان با توجه به میزان آب دریافتی از شبکه آبیاری هر ۴ یا ۶ ماه یک بار، پای نخل خود را غرق آب می‌‎کنند به نحوی که شبیه یک استخر پر از آب می‌شود. روشی که حالا با کمبود بارش‌ها نمی‌توان به آن امید داشت.

کرم شریفی از کشاورزان روستای دورودگاه دشتستان با داشتن ۷۰ سال سن از جمله کشاورزانی است که سال‌ها عمر خود را صرف کار پرمشقت نخلداری کرده است. او در گفتگو با ما از سال‌هایی می‌گوید که بارش‌ها خوب بود و نخل‌ها به اندازه کافی آب می‌خوردند.

او می‌گوید: زمانی که در کنار مرحوم پدرم مشغول به کشاورزی بودم، با کار کشاورزی آشنا شدم، وضعیت آبدهی نخیلات به دلیل بارش‌های های متناوب فصلی خوب بود. کشاورزان در سال به طور متوسط هر سه ماه یک بار و به طور کلی هر سال چهار بار نخیلات خود را آبیاری می‎کردند.

این باغدار قدیمی با تاسف سری تکان می‌دهد و بیان می‌کند: اما در این سال‌ها وضعیت آبدهی نخیلات بسیار نامناسب است تا جایی که هر ۶ ماه یک بار آن هم به زور به ما نوبت آبدهی می‌دهند و در این بین هم هستند کشاورزانی که همین مقدار هم شاملشان نمی‌شود.

او ادامه می‌دهد: نخل از جمله درختانی است که هزینه نگهداری آن بسیار بالاست. هرس به طور متوسط هر سه ماه یک بار، عملیات گرده افشانی، خوشه آرایی، شخم زدن، هزینه‌های آبیاری، هزینه کارگران و .. از جمله اقداماتی است که هر ساله باید برای یک درخت نخل صورت گیرد.

شریفی می‌گوید: باغ‌های ما به دلیل آبدهی نامناسب بسیار ضعیف شده‌اند و ثمره آنها کیفیت مطلوبی ندارد و این طور می‌شود که در پایان زمان برداشت، دخل و خرج یک کشاورز با یکدیگر همخوانی ندارد و خرج بیشتر است، و بدتر از همه وضعیت نامناسب قیمت بازار، نمکی بر زخم‌های کشاورزان است.

او عنوان می‌کند: خیلی از مردم به دلیل خشکسالی و نبود رسیدگی مناسب به نخیلات، باغ‌شان را رها کرده و به شهر مهاجرت کرده‌اند، خیلی‌ها هم که توان مهاجرت را نداشتند، به سختی در روستا زندگی می‌کنند.

او تاکید می‌کند: تنها دارایی ما همین نخل‌هاست و تنها کار ما کشاورزی است. توقع داریم دولتمردان به مشکلات روستاییان رسیدگی کنند.

اندر حکایت مشکلات آبیاری غرقابی

در استان بوشهر تبخیر شدید، کم بودن و غیر یکنواخت بودن بارش‌ها و همچنین روش آبیاری سنتی از مهم‌ترین عوامل محدود کننده توسعه کشاورزی و ناپایداری آن در مقابل خشکسالی‌های پی در پی به شمار می‌روند.

این استان با داشتن بیش از ۳۴ هزار هکتار سطح زیر کشت، ۶ میلیون اصله نخل و با تولید ۱۶۴ هزار تن خرما در سال رتبه سوم را در کشور دارد.

مدیر آب و خاک و امور فنی مهندسی سازمان جهادکشاورزی استان بوشهر در گفت و گو با خبرنگار ما با اشاره به کمبود شدید آب در بخش کشاورزی استان، مشکلات حاصل از آبیاری غرقابی را، مصرف بی رویه آب با حجم غیر معمول در سطح باغ، کوبیدگی خاک بر اثر فشار حجم آب بر روی خاک، خفگی ریشه درخت و افت محصول، ایجاد زه آب و هزینه بسیار زیاد زهکشی، کمبود آب برای آبیاری در اراضی پایین دست و افزایش آفت گیاهی و بروز مشکلات زیست محیطی در زمین‌های پایین دست می‌داند.

خوارزمی نیا می‌گوید: در نهایت همه این عوامل سبب کاهش محصول در واحد سطح، کاهش منابع آبی موجود و بروز فقر و مشکلات اقتصادی برای کشاورزان منطقه می‌شود و پدیده مهاجرت را در پی خواهد داشت.

باید روش آبیاری را تغییر داد

آقای آموزگار باغداری قدیمی اهل بخش سعدآباد شهرستان دشتستان است. او هم مانند آقای شریفی و دیگر نخلداران با مشکل کم آبی دست و پنجه نرم می‌کند.

این نخلدار چند سال پیش با کمک گرفتن از کشاورزان مسیر دیگری را برای آبیاری نخلستانش در پیش گرفت تا کم آبی نتواند ثمرشان را کم و قامتشان را خم کند.

او طرح آبیاری قطره‌ای را برای رساندن آب به حدود دو هزار و ۵۰۰ اصله نخل خود اجرا کرد.

این باغدار که سال‌ها تجربه دارد، می‌گوید: طرح قطره‌ای یکی از بهترین طرح‌های آبیاری است به ویژه برای زمین‌هایی که خاک سبک دارند.

این نخلدار ادامه می‌دهد: میزان برداشت محصولم نسبت به سال‌های قبل که از روش آبیاری غرقابی استفاده می‌کردم بسیار بیشتر و کیفیت محصول نیز بهتر شده است.

او می‌گوید: در هفته حدود سه بار نخیلات را از این طریق آبیاری می‌کنم و از این طرح به طور کامل راضی هستم.

طرحی ملی برای تغییر روش آبیاری نخلستان‌ها

چند وقتی است که طرح بهبود روش آبیاری نخلستان‌ها در شهرستان دشتستان که بیش از ۷۰ درصد خرمای این استان را تولید می‌کند، آغاز شده است. طرحی که روش غرقابی را به قطره‌ای تبدیل می‌کند.

مدیر آب و خاک و امور فنی مهندسی سازمان جهادکشاورزی استان بوشهر در این باره می‌گوید: در مرحله اول، این طرح در سطح ۱۰ هزار و ۱۰۰هکتار از ۳۴ هزار و۲۵۰ هکتار نخلستان استان اجرا می‌شود. برای اجرای این طرح تفاهم‌نامه‌ای بین استانداری، نمایندگان وزارتخانه‌های جهاد کشاورزی و نیرو و سازمان برنامه و بودجه منعقد شده است.

خوارزمی نیا ادامه می‌دهد: این مرحله از طرح در مناطق سعدآباد (۲۴۰۰ هکتار) آبپخش (۶۵۰۰ هکتار) و کلل (۱۲۰۰ هکتار) اجرا می‌شود که پیش بینی می‌شود این طرح تا پایان دی امسال به پایان برسد.

او اهداف این طرح را این گونه بیان می‌کند: این طرح با محوریت تامین آب مطمئن، افزایش عملکرد و ارتقاء بهره وری آب از طریق انتقال آب با لوله و تغییر شیوه آبیاری سنتی به روش‌های نوین آبیاری، اصلاح و نوسازی نخیلات موجود و حذف و جایگزینی نخیلات کم بازده و ایجاد اشتغال پایدار در منطقه هدف گذاری شده است.

مدیر آب و خاک و امور فنی مهندسی سازمان جهادکشاورزی استان بوشهر، در مورد تامین آب مورد نیاز این طرح نیز عنوان می‌کند: آب مورد نیاز طرح از سد رئیسعلی دلواری و بند انحرافی بخش شبانکاره با دو خط انتقال به قطر ۱۶۰۰ میلیمتر از سوی شرکت سهامی آب منطقه‌ای به محدوده طرح منتقل و به صورت تحت فشار در محدوده طرح توزیع می‌شود.

خوارزمی نیا می‌گوید: این طرح شامل احداث شبکه فرعی (۳ و ۴) آبیاری نوین با لوله گذاری با لوله پلی اتیلن در مجموع به طول۲۸۶٫۲کیلومتر و احداث جاده در نخیلات است.

او با اشاره به کیفیت لوله‌های به کار رفته ادامه می‌دهد: ۱۶۰ کیلومتر لوله با قطر ۱۶۰ تا ۵۰۰ میلیمتر از لوله‌های UPVC برای اولین بار در استان بوشهر و به صورت تجمیعی در این سطح برای اولین بار در کشور استفاده شده است که طبق نظریه کارشناسان عمر مفید این لوله‌ها بین ۵۰ تا ۷۰ سال است.

عملکرد آبیاری قطره‌ای، ۸۵ درصد است

یکی از نقاطی که طرح آبیاری نوین در نخلستان‌هایش در حال اجراست بخش سعدآباد است.

خسروی مسئول مرکز جهاد کشاورزی بخش سعدآباد می‌گوید‌: با توجه به اینکه سامانه روش آبیاری غرقابی سال هاست استفاده می‌شود در شروع اجرای این طرح با مشکلاتی از جمله مقاومت کشاورزان رو به رو بودیم، اما با حضور کارشناسان و توجیه کردن کشاورزان این مشکلات برطرف شده است.

او ادامه می‌دهد: با نگاهی اجمالی به شرایط پیش رو و موجود به این نتیجه می‌رسیم که اصلاح روش آبیاری کنونی ضروری است و باید شرایط آبیاری را با روش‌های نوین تطبیق داد.

مسئول مرکز جهاد کشاورزی بخش سعدآباد، افزایش عملکرد آبیاری به ۸۵ درصد، کاهش هدر رفت آب، کاهش مشکلات زهکشی، استفاده بهینه از منابع آبی موجود، افزایش تولید محصول در واحد سطح، بهبود وضعیت اقتصادی کشاورزان و جلوگیری از مهاجرت به شهر‌ها را از جمله پیامد‌های مهم این طرح عنوان می‌کند.

دولت برای کشاورزانی که قصد دارند این روش آبیاری را در نخیلات خود پیاده کنند تا سقف ۸۵ درصد تسهیلات در نظر گرفته است.

گزارش از محمدرضا شیخی