چرا ۴۰ درصد ایرانی ها هرگز وام نگرفته‌اند؟

تا حالا فکر کردی چند درصد از خانواده‌های ایرانی هیچ‌وقت وام نگرفته‌اند؟ طبق آمارهای جدید، حدود ۴۰ درصد از خانواده‌ها یا نتونستن وام بگیرن یا اصلاً سراغش نرفتن! این آمارها رو احد رستمی، سرپرست مرکز مطالعات و اطلاعات رفاه ایرانیان وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی توی یکی از نشست‌های گفتمان‌سازی عدالت اجتماعی مطرح کرده.

نابرابری اقتصادی و وام های بانکی

رستمی توضیح داده که وضعیت فقر و تبعیض رو می‌شه با آمار و داده‌های موجود اندازه‌گیری کرد و براش سیاست‌گذاری کرد. برای مثال، همین بررسی‌ها نشون داده که بخشی از مردم یا به وام‌های بانکی دسترسی ندارن یا اصلاً برای گرفتن وام اقدام نکرده‌اند‌. البته دهک اقتصادی خانواده‌ها هم توی این موضوع تاثیرگذاره.

سربازهای فراری و یارانه ها

یه نکته جالب دیگه که توی این نشست مطرح شده، مربوط به ۳.۵ میلیون سرباز فراری توی سال ۹۴ بود. اون موقع تصمیم گرفته شد یارانه این افراد قطع بشه، ولی وقتی اطلاعاتشون رو بررسی کردن، دیدن که خیلی از این افراد جزو سه دهک پایین درآمدی جامعه هستن! در نتیجه، به جای حذف یارانه، روش دیگه‌ای برای کمک به این گروه در نظر گرفته شد.

تاریخچه پرداخت یارانه در ایران

رستمی گفت که اولین پرداخت یارانه در دولت شهید رجایی انجام شد. امروز هم کمیته امداد طرحی رو با نام "شهید رجایی" اجرا می‌کنه که به افراد بالای ۶۰ سال یارانه می‌ده. بعد از جنگ و توی دولت‌های بعدی، بحث آزادسازی قیمت‌ها مطرح شد و از اوایل دهه ۷۰، مطالعاتی برای بررسی ارتباط رشد اقتصادی و افزایش فقر انجام شد. این تحقیقات در نهایت به تصویب "قانون نظام جامع رفاه و تأمین اجتماعی" منجر شد.

چطور وضعیت مالی خانوارها بررسی میشه؟

از سال ۱۳۸۷ ثبت نام همگانی خانوارها شروع شد و یه پایگاه اطلاعاتی ایجاد شد که البته چند سال طول کشید تا به جایی برسه. بعد از اون، برای بررسی وضعیت اقتصادی مردم از "آزمون وسع" استفاده کردن. توی این روش، اطلاعات درآمدی افراد بررسی و هر خانواده در یک دهک یا صدک خاص قرار داده می‌شه.

یه نکته مهم دیگه اینه که از سال ۱۳۸۷ اطلاعات ملکی افراد به کد ملی وصل شده. الان از ۶۰ میلیون ملک ثبت‌شده، اطلاعات ۱۶ میلیونش به کد ملی افراد متصل شده، اما هنوز بقیه املاک ثبت نشدن. این اطلاعات به دولت کمک می‌کنه که بهتر تصمیم بگیره چه کسانی نیاز به حمایت مالی دارن.

خدمات ارائه شده به اقشار کم درآمد

رستمی توضیح داد که از طریق پایگاه اطلاعات رفاه ایرانیان، به افراد نیازمند خدمات مختلفی ارائه شده، مثل:

• پرداخت مستمری به دهک‌های اول تا سوم
• وام اشتغال‌زایی برای دهک‌های اول تا پنجم
• بیمه سلامت برای ۷ دهک اول جامعه
• اعطای یارانه به ۱۳۶ هزار کودک دچار سوءتغذیه (به ارزش ۸.۹ هزار میلیارد ریال در سال ۱۴۰۲)

تاثیر کرونا بر وضعیت اقتصادی خانوارها

قبل از دوران کرونا، فقط ۴۷ درصد از خانوارها تراکنش بانکی روی کارت‌های خودشون داشتن، ولی بعد از شیوع کرونا، این آمار به ۹۸ درصد رسید. این نشون می‌ده که چقدر شرایط زندگی و الگوی خرید مردم تغییر کرده.

آماری از کودکان بازمانده از تحصیل

یکی دیگه از مسائلی که بررسی شده، کودکان بازمانده از تحصیل هست. توی سال ۹۴، حدود ۱۲۶ هزار کودک از تحصیل باز موندن که بعضی از اون‌ها معلول بودن و بعضی دیگه توی مدارس دینی تحصیل می‌کردن. بعد از بررسی‌ها، مشخص شد که ۲۶ هزار نفر از این کودکان می‌تونن به مدرسه برگردند. با کمک خیریه‌ها، تونستن بخشی از این کودکان رو به مدرسه برگردونن.

طرح های جدید دولت برای رفاه اجتماعی

پنجره واحد رفاه زنان یکی از طرح‌های جدیده که به‌صورت آزمایشی در شهر آستارا و شهرستان بهارستان اجرا شده. قرار هست این پنجره واحد، سایر حوزه‌ها مثل کودکان کار، سربازان فراری، کودکان بازمانده از تحصیل و... رو هم در بر بگیره.

رستمی اعلام کرد که یه رصدخانه جامع توی وزارت کار راه‌اندازی شده که اساتید، دانشجوها و پژوهشگران می‌تونن از اطلاعات اون استفاده کنن. این مرکز داده‌ها رو حتی به هوش مصنوعی ارائه کرده و با سازمان برنامه و بودجه و بانک مرکزی هم همکاری داره.

حرف آخر

با توجه به این آمارها، مشخصه که بخشی از جامعه هنوز به خدمات بانکی و مالی دسترسی ندارن. از طرف دیگه، سیاست‌های حمایتی دولت هم در بعضی موارد هدفمندتر شده و افراد نیازمند رو شناسایی می‌کنه. به نظر می‌رسه که در آینده، با به‌روزرسانی اطلاعات اقتصادی و اجتماعی مردم، حمایت‌ها عادلانه‌تر بشه و افراد نیازمند دسترسی بهتری به تسهیلات مالی پیدا کنن.