بیماری سالک با نام علمی Leishmaniasis به‌سبب عفونت ناشی از گروهی از انگل‌ها به‌نام پروتوزآ ایجاد می‌شود. این انگل‌ها در نواحی استوایی و نیمه‌استوایی و گرمسیری یافت می‌شوند. این بیماری انواع مختلفی دارد و ممکن است پوست، اندام‌های داخلی یا بافت‌های مخاطی را درگیر کند. اگر نوع احشایی این بیماری درمان نشود، تقریبا همیشه کشنده است. برای آشنایی بیشتر با علائم این بیماری، روش‌های پیشگیری از آن و درمانش با ما همراه باشید.
عفونت سالک توسط انگلی تک‌سلولی ایجاد می‌شود که ۲۰ گونه مختلف دارد. ۹۰ گونه مختلف پشه خاکی (sandfly) می‌توانند این انگل‌ها را منتقل کنند. در ادامه، ۳ مورد از شایع‌ترین انواع این بیماری را معرفی کرده‌ایم.
این نوع سالک که کالا-آزار (kala-azar) نیز نامیده می‌شود، در ۹۵درصد موارد بدون درمان کشنده است. این عارضه باعث دوره‌های نامنظم تب، کاهش وزن، التهاب طحال و کبد و کم‌خونی می‌شود. سالک احشایی بیشترین اثر را روی کبد و طحال می‌گذارد و علائم آن ممکن است پس از چند ماه یا حتی ۱ سال بروز کنند. بااین‌حال ممکن است به‌سرعت هم باعث بیماری شدید شود. بیشتر موارد این بیماری در برزیل، شرق آفریقا و هند مشاهده می‌شوند.
این نوع شایع‌ترین نوع سالک است و باعث ایجاد زخم‌های پوستی روی قسمت‌های نیش‌خورده بدن می‌شود. در واقع این عارضه به‌علت عفونت پوست ناشی از نیش پشه سالک (پشه ناقل انگل‌ها) ایجاد می‌شود. علائم ممکن است چند هفته تا چند ماه پس از نیش بروز کنند و زخم‌های این بیماری تا پایان عمر باقی بمانند و باعث معلولیت جدی یا لکه شوند. حدود ۹۵درصد موارد سالک جلدی در قاره آمریکا، کرانه مدیترانه، خاورمیانه و آسیای مرکزی رخ می‌دهند. سالانه ۶۰۰هزار تا ۱میلیون ابتلا به این بیماری رخ می‌دهد. در موارد نادر امکان دارد زخم‌ها روی قسمت‌های زیادی از بدن ایجاد شوند و حتی به‌رغم درمان نیز دوباره بارها و بارها بروز کنند.
سالک جلدی مخاطی باعث تخریب کامل یا جزئی غشای مخاطی بینی، دهان و گلو می‌شود. بیش از ۹۰درصد موارد سالک جلدی مخاطی در بولیوی، برزیل، اتیوپی و پرو رخ می‌دهند. این نوع سالک نیز به درمان نیاز دارد و بدون درمان ممکن است کشنده باشد. همچنین احتمال دارد که باعث ناهنجاری‌های صورت شود.
عموما افرادی دچار سالک می‌شوند که در مناطق روستایی نواحی گرمسیری یا مناطقی با بهداشت ضعیف زندگی می‌کنند. افراد مبتلا به HIV و سایر عارضه‌هایی که سیستم ایمنی را ضعیف می‌کنند بیشتر در معرض این بیماری قرار دارند. عوامل دیگری نیز احتمال ابتلای افراد را بیشتر می‌کنند، از جمله:
انگل سالک از طریق نیش پشه فلوبتومین ماده منتقل می‌شود که با مکیدن خون تخم‌هایی درست می‌کند. این بیماری به حدود ۷۰ نوع موجود، از جمله انسان، منتقل می‌شود. این بیماری در ۹۰ کشور مختلف در سراسر جهان یافت می‌شود. این کشورها و نواحی دچار همه‌گیری سالک هستند:
علائم بیماری به نوع آن بستگی دارد. سالک جلدی و مخاطی باعث بروز زخم‌های بزرگی می‌شوند که دیر بهبود می‌یابند، در حالی که سالک احشایی علائمی کلی مانند تب و کاهش وزن و التهاب شکمی ایجاد می‌کند.
سالک جلدی ابتدا در محل نیش پشه یک برجستگی روی پوست ایجاد می‌کند که ممکن است باعث ایجاد پوست خشک‌شده نیز بشود. با گذشت زمان، این برجستگی به زخم با لبه‌های سفت و میانه فرورفته (مانند آتشفشان) تبدیل می‌شود.
نوع مخاطی باعث بروز زخم‌هایی درون قسمت‌هایی می‌شود که غشای مخاطی دارند، یعنی بینی و دهان و گلو. معمولا هم‌زمان با این زخم‌ها یا پیش از بروز آنها، زخم‌هایی روی پوست نیز ظاهر می‌شوند.
این بیماری از طریق نیش پشه خاکی فلبوتومین منتقل می‌شود. پشه خاکی ابتدا انسان یا حیوانی آلوده را نیش می‌زند، سپس فردی دیگر را و این‌طوری انگل سالک را منتقل می‌کند. در موارد نادر، این بیماری از طریق استفاده از سوزن مشترک، تزریق خون و از مادر باردار (به جنین) منتقل می‌شود.
با اینکه این بیماری در سگ‌ها، گربه‌ها، صاریغ، جونده‌ها و روباه‌ها نیز دیده می‌شود، مستقیما از این حیوان‌ها به انسان منتقل نمی‌شود. البته شواهدی وجود دارند که سگ‌ها می‌توانند سگ‌های دیگر را آلوده کنند. از آنجا که سالک از طریق نیش پشه خاکی از سگ‌ها به انسان‌ها منتقل می‌شود، پیشگیری از ابتلای سگ‌ها نیز اهمیت زیادی دارد.
پزشک معمولا با نمونه‌برداری و نگاه‌کردن به نمونه بافت بدن این بیماری را تشخیص می‌دهد. این نمونه را می‌توان از زخم‌ها، طحال، غده لنفاوی یا مغز استخوان گرفت. در کشورهایی که این بیماری شایع است، پزشک معمولا آن را بر اساس علائم و دیدن پوست تشخیص می‌دهد.
آزمایش‌هایی که ممکن است برای تشخیص بیماری استفاده شوند، عبارت‌اند از:
درمان این بیماری به عوامل مختلفی از جمله نوع بیماری، عامل آلودگی، گونه انگل و محل جغرافیایی بستگی دارد. سالک جزو بیماری‌های درمان‌شدنی است، اما به سیستم ایمنی سالم نیاز دارد، زیرا داروها نمی‌توانند انگل را از بدن خارج کنند. پس اگر سیستم ایمنی افت کند، احتمال بازگشت بیماری وجود دارد.
همه بیماران مبتلا به سالک احشایی به درمان سریع و کامل نیاز دارند. داروهای ضدانگل مختلفی برای درمان این عارضه به کار می‌روند. داروهای خاصی که پزشک تجویز می‌کند به نوع بیماری بستگی دارد. این داروها به شکل‌های مختلفی عرضه می‌شوند، از جمله:
اگر فرد به سالک جلدی مبتلا باشد، ممکن است پزشک از ترموتراپی (گرما یا سرمادرمانی)، کرایوتراپی (سرمادرمانی) یا لیزردرمانی مستقیم روی زخم‌ها استفاده کند. این روش‌ها ممکن است انگل را نابود کنند و باعث بهبود زخم شوند.
این داروها ممکن است به درمان این بیماری کمک کنند:
تشخیص سریع و درمان مؤثر شیوع بیماری را کاهش می‌دهد و از معلولیت یا مرگ جلوگیری می‌کند. همچنین باعث کاهش انتقال آن و نظارت بیشتر بر گسترش آن می‌شود. داروهای بسیار مؤثر و بی‌خطری برای درمان سالک وجود دارند، مخصوصا برای سالک احشایی، اما برای دریافت درمان مناسب باید سریع به پزشک مراجعه کنید.
بهترین راه برای پیشگیری از تمام انواع بیماری، دوری از نیش پشه خاکی است، مخصوصا در مناطقی که این بیماری شیوع دارد. برای این کار باید این نکات را رعایت کنید:
درمان این بیماری به نوع آن و سلامت سیستم ایمنی بستگی دارد. نوع احشایی و مخاطی به درمان سریع نیاز دارند و اگر درمان نشوند، در بیشتر موارد به مرگ منجر خواهند شد. سالک جلدی ممکن است بدون درمان یا با استفاده از آن بهبود یابد. البته شاید بهبودی کامل ماه‌ها طول بکشد و زخم‌های دائمی روی پوست باقی بگذارد. برای اطمینان از نابودی کامل این عفونت، بیمار باید هفته‌ها یا ماه‌ها دارو مصرف کند.
اگر پزشک این بیماری را سریع تشخیص دهد و برای درمان اقدام کند، سالک درمان می‌شود. با درمان سریع آمار بهبودی کامل برای سالک احشایی ۹۰درصد و برای سالک مخاطی ۷۵درصد است. بعضی افراد که بهتر می‌شوند و پس از درمان علائمی ندارند، ممکن است پس از چند ماه دوباره به این بیماری دچار شوند. اگر سالک درمان نشود، با گذشت زمان درمان آن سخت‌تر می‌شود و درمان افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند نیز دشوار خواهد بود.
عوارض این بیماری ممکن است خطرناک یا حتی کشنده باشند، مخصوصا در نوع احشایی و مخاطی آن. این عوارض عبارت‌اند از:
این عارضه‌ها پس از ابتلا به سالک احشایی ایجاد می‌شوند:
بیماری سالک ممکن است خطرناک باشد و زندگی بیمار را برای همیشه تغییر دهد. تشخیص سریع و اقدام درمانی فوری نقشی اساسی در درمان مؤثر این بیماری دارد. به همین دلیل باید با مشاهده علائم سریع به پزشک مراجعه کنید. در صورت سفر به مناطق استوایی و گرمسیری که به همه‌گیری سالک دچارند، به روش‌های پیشگیری از نیش پشه خاکی دقت کنید و در صورت برخورد با این حشرات، به پزشک خود اطلاع دهید.
در آیدت،
فایل‌های
خود را به فروش بگذارید و یا
مقالات‌تان
را منتشر کنید👋
پاسخ ها