ترس از واکسن در کودکان و بزرگسالان؛ علت، علائم، روش درمان

تریپانوفوبیا یا سوزن‌هراسی نوعی ترس شدید از سوزن است. افراد دچار این عارضه معمولا ترس از آمپول دارند. به‌ همین‌ دلیل این بیماری ترس از آمپول هم نامیده می‌شود. این افراد معمولا از واکسن‌زدن، آزمایش خون یا تزریق سرم می‌ترسند. هرچند فوبیای آمپول شایع است، اگر این مسئله موجب اجتناب از درمان یا یا به‌تأخیرانداختنش شود، ممکن است عواقبی جدی داشته باشد. بنابراین پیشنهاد می‌کنیم برای آشنایی بیشتر با این ترس و یادگیری راه‌های درمان آن تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.

ترس از آمپول چیست؟

تریپانوفوبیا نوعی ترس شدید و اغراق‌آمیز از روش‌های پزشکی از جمله آمپول است. این مسئله ارتباط نزدیکی با ترس از سوزن، پونز و اشیای تیز دارد. ترس شدید از آمپول ممکن است بر زندگی فرد اثر منفی بگذارد، بنابراین به درمان نیاز دارد.

شیوع ترس از آمپول

ترس از آمپول در کودکان شایع‌تر است. طبق تحقیقات، از هر ۳ کودک ۲ نفر از آمپول می‌ترسند. فوبیای آمپول در بسیاری از افراد برطرف می‌شود، اما بسیاری از بزرگ‌سالان همچنان ترس از آمپول دارند به طوری که از هر ۱۰ بزرگ‌سال یکی از آمپول می‌ترسد و ۱۶درصد از بزرگ‌سالان به‌دلیل ترس از آمپول از واکسن‌زدن طفره می‌روند.

علت ترس از آمپول

همیشه علتی مشخص برای ترس از آمپول وجود ندارد. افراد مختلف ممکن است از دلایل خاص از آمپول یا تزریق بترسند، از جمله:

• حساسیت زیاد به درد (هایپرآلژزی (Hyperalgesia) یا پردردی)؛
• ترس از مهارشدن (مرینتوفوبیا) که ممکن است با تزریق اتفاق بیفتد؛
• خاطره منفی یا ترومایی که با دیدن سوزن تجدید می‌شود؛
• ژنتیک و سابقه خانوادگی؛
• واکنش وازوواگال (غش یا سنکوب) به‌محض دیدن یا لمس سوزن.

بعضی عوامل ممکن است احتمال پیشرفت تریپانوفوبیا را بیشتر کنند، از جمله:

• تجربه منفی یا تروما با آمپول؛
• سابقه خانوادگی ترس از آمپول؛
• سایر ترس‌های مربوط به بیماری یا اقدامات پزشکی مثل هیپوکندری یا ژرمافوبیا (میسوفوبیا)؛
• سایر اختلالات اضطراب مثل اختلال وسواس فکری عملی یا او.سی.دی (OCD) یا اختلال اضطراب فراگیر یا جی.ای.دی (GAD).

علائم ترس از آمپول

افراد دچار تریپانوفیا هنگام دیدن روش‌هایی که سوزن دارند یا حتی فکرکردن به آنها، دچار اضطراب شدید می‌شوند. گاهی‌ اوقات، این اضطراب ناتوان‌کننده است و احتمال دارد موجب حمله پانیک شود. ممکن است این اضطراب به‌ حدی باشد که فرد از درمان پزشکی اجتناب کند.

ترس از آمپول علائم دیگری هم دارد، از جمله:

• سرگیجه یا غش؛
• افزایش ضربان قلب؛
• بی‌خوابی؛
• حالت تهوع و استفراغ؛
• لرز؛
• افزایش تنفس؛
• افزایش موقت فشار خون.

تشخیص فوبیای آمپول

ترس از آمپول نوعی اختلال فوبیای خاص است. پزشک با دیدن ترس یا اضطراب شدید شما از آمپول آن را تشخیص می‌دهد و ممکن است با پرسیدن چند سؤال شدت ترس شما از سوزن را بسنجد، از جمله:

• چه مدت است که از آمپول می‌ترسید؟
• موقع دیدن آمپول چه علائمی دارید؟
• علائم شما چقدر طول می‌کشند؟
• آیا ترس شما اختلالی در فرایند درمان ایجاد می‌کند؟

درمان ترس از آمپول در بزرگسالان

هیچ روش واحدی برای درمان ترس از آمپول وجود ندارد. شاید نیاز باشد از روش‌های مختلفی برای کاهش علائم تریپانوفوبیا استفاده کنید. ممکن است پزشک چند روش پیشنهاد دهد، از جمله:

• تماس‌درمانی: این روش شامل واردکردن آهسته عامل ترس خاص به زندگی شماست؛ مثلا ممکن است درمانگر تصویر آمپول را به شما نشان دهد، از شما بخواهد نزدیک آن بایستید یا آن را در دست بگیرید. هدف این است که با گذشت زمان، واکنش جسمانی و روانی شما با دیدن آمپول تغییر کند. به این روش حساسیت‌زدایی سیستماتیک هم می‌گویند.
• رفتاردرمانی شناختی: این روش که گفتاردرمانی هم نامیده می‌شود، شامل صحبت‌کردن درباره ترس با درمانگر است. شما روش جدید مقابله و راه‌های مختلف برای فکرکردن درباره آمپول را یاد می‌گیرید. این روش به شما کمک می‌کند که کنترل بیشتری روی علائمتان داشته باشید.
• دارودرمانی: اگر بعد از امتحان‌کردن اقدامات درمانی گفته‌شده، همچنان آمپول استرس شدیدی در شما ایجاد می‌کند، این روش می‌تواند مفید باشد. گاهی برای کاهش اضطراب مهارکننده‌های بازجذب انتخابی سرتونین تجویز می‌شوند. بنزودیازپین برای درمان کوتاه‌مدت علائم اضطراب حاد مناسب است.

غلبه بر تریپانوفوبیا

در بسیاری از افراد ترس از آمپول کاملا از بین نمی‌رود، اما می‌توانید با یادگیری روش‌های مختلف علائم را کمتر کنید، از جمله:

• از تماشای آمپول‌زدن یا خود آمپول پرهیز کنید.
• در نوبت‌های پزشکی یک همراه مثل همسر، دوست یا عضوی از خانواده را با خود ببرید.
• در زمان آمپول‌زدن با تکا‌ن‌دادن انگشت پا، دیدن شکل‌های روی دیوار یا حرف‌زدن با دیگران حواستان را پرت کنید.
• هنگام آمپول‌زدن دراز بکشید، به‌خصوص اگر در گذشته سابقه غش یا سرگیجه دارید.
• تکنیک‌های تنفس عمیق مثل شمردن تا عدد ۴ در هر دم و بازدم را یاد بگیرید.
• زمانی که آمپول می‌زنید، برای کاهش درد عضلات‌تان را شل کنید.
• در صورت امکان از روش‌هایی استفاده کنید که به تزریق نیازی ندارند.
• قبل از آمپول‌زدن از مراقب بخواهید که از مواد بی‌حس‌کننده مثل اسپری سرما برای بی‌حس‌کردن پوست‌تان استفاده کنند.
• همچنین می‌توانید از روش‌هایی مثل تنفس عمیق، تجسم، آرام‌سازی پیشرونده عضلانی یا مدیتیشن و ذهن‌آگاهی استفاده کنید.
• به شخصی که تزریق یا خونگیری را انجام می‌دهد، بگویید که از آمپول می‌ترسید.

ترس از آمپول در کودکان

اگر کودک شما با دیدن آمپول می‌ترسد، گریه می‌کند یا شب‌ها بی‌خواب می‌شود، شما تنها نیستید. بسیاری از کودکان از آمپول می‌ترسند، اما واکسینه‌کردن آنها در برابر بیماری‌های خطرناک ضروری است. در ادامه چند نکته امتحان‌شده و واقعی را به شما می‌گوییم تا بتوانید کودکانتان را هنگام مواجهه با این ترس آرام کنید.

• صادق باشید: توضیح دهید که ممکن است آمپول حالت نیشگون داشته باشد، ولی دردش طولانی نیست. به کودک کمک کنید تا روی کارهایی تمرکز کند که می‌تواند در زمان تزریق انجام دهد.
• بر اهمیت سلامتی تأکید کنید: به کودکتان یادآوری کنید که واکسیناسیون یا آمپول می‌تواند از او در برابر بیماری محافظت کند.
• حواسش را پرت کنید: از کتاب یا اسباب‌بازی موردعلاقه او برای آرام‌کردن کودک یا پرت‌کردن حواسش استفاده کنید.
• او را بنشانید: در صورت امکان، بخواهید کودک به‌جای درازکشیدن، بنشیند. کودکان در حالت خوابیده بیشتر می‌ترسند. اگر کودک برای ثابت‌ماندن نیاز به کمک دارد، سعی کنید او را در موقعیتی محکم اما راحت روی پاهای خود نگه دارید.
• از ایجاد لرزش استفاده کنید: در درجه اول ناحیه تزریق را لمس کنید تا درد کاهش یابد. ماساژ ارتعاشی ساده ممکن است کمک‌کننده باشد، اما ابزارهای لرزان و سردکننده برای این منظور ساخته شده‌اند.
• خونسردی خود را حفظ کنید: ظاهر خونسرد و نگرش مثبت‌تان را حفظ کنید. اگر کودکتان احساس کند که شما دلواپسید، بیشتر نگران می‌شود.
• از روش‌های مقابله‌ای استفاده کنید: از کودکتان بخواهید از روش‌هایی برای مقابله با ترس استفاده کند و قبل از مراجعه به پزشک آنها را تمرین کند.

روش‌های مقابله با ترس از آمپول در کودکان

روش‌های مقابله به کودکتان کمک می‌کنند که با ترس از آمپول و سایر موقعیت‌های چالش‌زا مقابله کند. یادگیری مهارت‌های مقابله تمرین می‌خواهد و باید به کودکتان کمک کنید که این روش‌ها را به کار بگیرد. روش‌های مختلف را به کودکتان یاد بدهید و سعی کنید این روش‌ها را بخشی از برنامه روزانه خود قرار دهد. همچنین به او بگویید که خودتان چطور با چالش‌ها و ترس‌هایتان مقابله می‌کنید تا ارزش آنها را بهتر درک کند.

• تنفس عمیق: ۳ تا ۵ نفس عمیق بکشید. از طریق بینی نفس عمیق بکشید و از طریق دهان هوا را خارج کنید. برای نشان‌دادن نحوه این کار به کودک می‌توانید یک گل کاغذی درست کنید، آن را جلوی بینی‌تان بگیرید و با نفس عمیق آن را بو کنید، سپس به‌آرامی با بازدم هوا را خارج کنید و گل را به عقب بفرستید. همچنین می‌توانید برای این تمرین از فرفره کاغذی یا حباب‌ساز استفاده کنید. این کار را قبل و بعد و حین آمپول‌زدن هم انجام دهید.
• فشاردادن: قبل از آمپول‌زدن از کودک بخواهید دست‌هایش را به هم یا به یک توپ فشار دهد، این کار را ۵ ثانیه ادامه دهد و توپ را رها کند. (۳ تا ۵ بار این کار را تکرار کند.) اگر این کار مؤثر بود، می‌تواند فشاردادن و رهاکردن سایر بخش‌های بدن را هم امتحان کند. مثلا از او بخواهید چشم‌هایش را محکم ببندد و صورتش را به‌مدت ۵ ثانیه در هم بکشد، سپس رهایش کنید. این کار را از صورت شروع کنید و تا انگشتان پا ادامه دهید.
• موسیقی: از کودک بخواهید آهنگی ملایم را بخواند یا گوش دهد.
• تصویر‌سازی: از کودک بخواهید قبل از آمپول‌زدن، مکان یا فعالیت موردعلاقه‌اش را به تصور بکشد. درباره چیزی که می‌بیند، می‌شوند، می‌بوید یا احساس می‌کند فکر کند و حرف بزند و در طول تزریق آمپول در همان فضا باقی بماند.

مقابل با ترس از آمپول در نوزادان

نوزادان هم برای مقابله با محیط‌های استرس‌زا به کمک نیاز دارند. خوشبختانه کارهای زیادی می‌توانید برای کمک به آنها انجام دهید، از جمله:

• قنداق کردن: نوزاد را در پتو بپیچید و یک پای او را برای تزریق آمپول بیرون بگذارید؛
• مکیدن: به نوزادتان شیر دهید یا اجازه دهید پستانک بمکد؛
• آوازخواندن: به‌آرامی در گوش نوزادتان آواز بخوانید یا با او حرف بزنید؛
• تماس پوستی: نوزادتان را در آغوش بگیرید تا پوست‌تان را حس کند.

شما بگویید

شما چقدر از آمپول‌زدن می‌ترسید؟ آیا خاطره‌ای از این موضوع دارید؟ برای مقابله با ترس از آمپول چه کاری را توصیه می‌کنید؟ در صورت تمایل، می‌توانید تجربه و نظرتان را در قسمت ارسال دیدگاه برایمان بنویسید و این مطلب را از طریق شبکه‌های اجتماعی با دوستانتان به اشتراک بگذارید.