پت اسکن (PET scan) نوعی تصویربرداری است که به پزشک امکان بررسی برخی بیماری‌های داخلی را می‌دهد. این نوع تصویربرداری چطور کار می‌کند؟ چه عوارضی دارد؟ برای بررسی چه بیماری‌هایی استفاده می‌شود؟ در ادامه هم به تمام این سؤالات پاسخ می‌دهیم و هم اطلاعات بیشتری درباره پت اسکن در اختیارتان می‌گذاریم. تا انتهای مقاله با ما همراه باشد.
راهنمای مطالعهنمایش
مقایسه پت اسکن با سایر آزمایش‌ها
برای برش‌نگاری یا «توموگرافی با گسیل پوزیترون» یا به‌اختصار پت اسکن، از رنگی خاص حاوی ردیاب رادیواکتیو استفاده می‌شود. ردیاب‌ها با توجه به ناحیه بررسی‌شده بدن، ممکن است خوراکی، استنشاقی یا تزریقی باشند که جذب اندام یا بافت مدنظر می‌شوند. پت اسکن معمولا سرپایی انجام می‌شود و فرد بعد از انجام آزمایش می‌تواند کارهای روزانه‌اش را انجام بدهد.
شناسایی ردیاب با دستگاه پت اسکن به پزشک کمک می‌کند عملکرد بافت یا اندام را بررسی کند. پت اسکن می‌تواند جریان خون، اکسیژن مصرفی و مقدار قند مصرفی بدن را نیز اندازه بگیرد.
ردیاب در قسمت‌هایی با فعالیت شیمیایی بیشتر جمع می‌شود و این مسئله مفید است، چون بعضی بافت‌های بدن و بعضی بیماری‌های خاص میزان فعالیت شیمیایی بیشتری دارند. این نواحی از بدن بیمار نقاط روشنی را در پت اسکن نشان می‌دهند.
ممکن است پزشک برای بررسی جریان خون، مصرف اکسیژن یا سوخت‌و‌ساز (متابولیسم) اندام‌ها و بافت‌های بدن پت اسکن را تجویز کند. توموگرافی مشکلات را در سطح سلولی نشان می‌دهد و به پزشک دید خوبی از بیماری‌های سیستمیک پیچیده می‌دهد.
پت اسکن بیشتر در این موارد انجام می‌شود:
سوخت‌و‌ساز سلول‌های سرطانی بیشتر از سلول‌های عادی است. به‌سبب این فعالیت شیمیایی زیاد، سلول‌های سرطانی نقاط روشنی را در پت اسکن نشان می‌دهند. به همین دلیل پت اسکن هم برای تشخیص سرطان و هم برای موارد زیر مفید است:
البته این اسکن را پزشک به‌دقت بررسی می‌کند، چون ممکن بیماری‌های غیرسرطانی هم در اسکن مانند سرطان به نظر برسند. همچنین ممکن است تومورهای جامد و بعضی از انواع سرطان در توموگرافی مشخص نشوند.
پت اسکن نواحی کاهش جریان خون در قلب را مشخص می‌کند. قلب سالم از بافت ناسالم یا بافتی که جریان خون کمی دارد، میزان ردیاب بیشتری دریافت می‌کند.
رنگ‌های مختلف و درجات روشنایی سطوح مختلف، عملکرد بافت را نشان می‌دهند و پزشک می‌تواند قدم‌های بعدی درمان را مشخص کند.
گلوکز سوخت اصلی مغز است. هنگام توموگرافی، ردیاب به ترکیباتی مثل گلوکز متصل می‌شود. پت اسکن با تعیین گلوکز رادیواکتیو، بخش‌هایی از مغز با بالاترین میزان مصرف گلوکز را مشخص می‌کند. بنابراین پزشک با استفاده از اسکن، عملکرد مغز و نواحی غیرطبیعی را بررسی می‌کند.
پت اسکن برای تشخیص اختلالات سیستم عصبی مرکزی هم استفاده می‌شود، مانند:
پت اسکن تغییرات سوخت‌و‌ساز را در سطح سلولی اندام یا بافت نشان می‌دهد. این مسئله مهم است، چون معمولا بیماری‌ها در سطح سلولی شروع می‌شوند. سی.تی اسکن (CT scan) و ام.آر.آی (MRI) نمی‌توانند مشکلات را در سطح سلولی نشان بدهند.
پت اسکن هر تغییر اولیه‌ای را در سطح سلولی مشخص می‌کند. در حالی که سی.تی اسکن و ام.آر.آی تنها می‌توانند تغییرات بعدی ساختار اندام یا بافت را مشخص کنند.
تشخیص بیماری در سطح سلولی به پزشک امکان می‌دهد که دید بهتری به بیماری سیستمیک پیچیده داشته باشد، بیماری‌هایی مانند:
در بسیاری از موارد می‌توان از اسکن پت سی.تی یا پت ام.آر.آی استفاده کرد. سی تی اسکن از تجهیزات ویژه اشعه ایکس فقط برای تصویربرداری از داخل بدن استفاده می‌کند. در ام.آر.آی اسکن از زمینه مغناطیسی و پالس‌های مداوم رادیویی برای ایجاد تصاویری از ساختارهای درونی مانند اندام‌ها، بافت‌های نرم و استخوان استفاده می‌شود.
زمانی که هرکدام از این اسکن‌ها با پت اسکن همراه می‌شود، تصاویر حاصل از آن «ادغام تصویر» نامیده می‌شود. یک کامپیوتر تصاویر این اسکن‌ها را با هم ترکیب می‌کند تا تصویری سه‌بعدی ایجاد شود که با ارائه اطلاعات بیشتر امکان تشخیص دقیق‌تر را فراهم می‌کند. بعضی از تومورهای جامد به این روش تشخیص داده می‌شوند، از جمله:
گالیوم اسکن شبیه پت اسکن است که در آن گالیوم سیترات به‌عنوان ردیاب رادیواکتیو تزریق می‌شود. گالیوم اسکن معمولا ۱ تا ۳ روز بعد از تزریق دارو انجام می‌شود. پس فرایندی چندروزه است.
این اسکن‌ها معمولا برای تشخیص سرطان استفاده نمی‌شوند، هرچند بعضی از انواع گالیوم اسکن با آزمایشات جدید مثل توموگرافی ترکیب می‌شوند.
پت اسکن ردیاب رادیواکتیو دارد، اما مقدار رادیواکتیو موجود در ردیاب اندک است و خطر کمی برای بدن دارد. البته بهتر است درباره خطرات احتمالی آن با پزشک صحبت کنید.
مضرات پت اسکن در مقایسه با ارزشی که برای تشخیص بیماری‌های جدی دارد بسیار اندک است.
ردیاب در اصل گلوکز با جزء رادیواکتیوِ متصل است. حتی اگر سابقه بیماری کلیوی یا دیابت داشته باشید، بدنتان به‌راحتی ردیاب را دفع می‌کند. البته بعضی افراد با احتیاط بیشتری باید این آزمایش را انجام بدهند که در ادامه توضیح داده‌ایم.
بعضی افراد ممکن است به ردیاب حساسیت داشته باشند. افرادی که به ید، آسپارتام یا ساخارین حساسیت دارند باید به پزشک اطلاع بدهند.
افرادی که نمی‌توانند از ردیاب ید استفاده کنند معمولا ردیاب باریمِ رقیق‌شده و شیرین‌شده با ساخارین دریافت می‌کنند. این افراد معمولا دچار یکی از موارد زیر هستند:
امواج رادیواکتیو برای جنین در حال رشد ایمن نیست. اگر باردار هستید یا فکر می‌کنید باردار هستید، نباید توموگرافی انجام بدهید.
فردی که از این روش استفاده می‌کند، ردیاب اضافی نیاز دارد. بنابراین این روش برای بیماران کلیوی یا افرادی که به‌علت مصرف دارو میزان کراتینین‌شان بالا رفته است شاید مضر باشد.
اگر ترس از تاریکی دارید یا از سوزن می‌ترسید، شاید این آزمایش برایتان کمی ناراحت‌کننده باشد. همچنین تزریق می‌تواند علائمی مثل خونریزی، کبودی یا ورم را به همراه داشته باشد.
پزشک نحوه آمادگی برای پت اسکن را به شما توضیح می‌دهد، فقط درباره همه داروهای تجویزی، داروهای بدون نسخه و مکمل‌های مصرفی با پزشک صحبت کنید.
ممکن است از شما بخواهند ۲۴ تا ۴۸ ساعت قبل از انجام آزمایش، فعالیت‌های بدنی سخت مثل ورزش را محدود کنید.
ممکن است از شما بخواهند تا ۲۴ ساعت قبل از نوبت آزمایشتان رژیم کم‌کربوهیدراتِ بدون قند بگیرید. همچنین باید از غذاها و نوشیدنی‌های زیر پرهیز کنید:
غذاهایی که می‌توانید از آنها استفاده کنید:
باید پزشک را در جریان سایر شرایط بگذارید، مثلا اگر:
قبل از انجام آزمایش، ردیاب را با تزریق، محلول نوشیدنی یا گاز استنشاقی دریافت می‌کنید. بدن برای جذب ردیاب به زمان نیاز دارد، بنابراین قبل از انجام اسکن باید یک ساعت منتظر بمانید. البته زمان لازم برای جذب کامل ردیاب در بدن به ناحیه مدنظر بستگی دارد.
در زمان انتظار حرکت‌تان را محدود کنید، آرام باشید و خودتان را گرم نگه دارید. اگر اسکن مغزی دارید، بهتر است از تلویزیون، موسیقی و مطالعه پرهیز کنید. اسکن ممکن است ۳۰ تا ۴۵ دقیقه طول بکشد. در این زمان روی یک میز کم‌عرض دراز می‌کشید که به ماشین پت (ماشینی شبیه حرف O) ختم می‌شود. میز به‌آرامی درون ماشین سر می‌خورد و اسکن انجام می‌شود. این آزمایش بدون درد است.
در طول اسکن باید دراز بکشید. تکنسین در این باره به شما توضیح می‌دهد. ممکن است از شما بخواهد چند ثانیه نفستان را نگه دارید. در طول آزمایش صدای وزوز و کلیک می‌شنوید. زمانی که تمام تصاویر مدنظر گرفته شد، از ماشین بیرون می‌آیید و آزمایش کامل انجام شده است.
بعد از آزمایش اگر پزشک توصیه خاصی نداشته باشد، می‌توانید کارهای روزانه‌تان را انجام بدهید.
البته مواد رادیواکتیو ۱۲ ساعت در بدنتان باقی می‌ماند، پس بهتر است در این مدت تماستان با زنان باردار و نوزادان محدود باشد. بعد از آزمایش، مقدار زیادی آب بنوشید تا ردیاب از بدنتان خارج شود. به‌طور کلی تمام ردیاب بعد از دور روز از بدنتان خارج می‌شود. در این مدت یک متخصص تصاویر توموگرافی شما را تفسیر می‌کند و در اختیار پزشک قرار می‌دهد و بعد از چند روز پزشک درباره نتیجه آزمایش با شما صحبت می‌کند.
بر اساس گفت‌وگوی خبرگزاری تسنیم با سجاد رضوی، مدیرکل دفتر بازرسی وزارت بهداشت، استفاده از دستگاه تشخیصی پت اسکن در مراکز جامع سرطان امکان‌پذیر است. راه‌اندازی و استفاده از این دستگاه باید با ایمنی کامل و دقت لازم صورت پذیرد و بخش خصوصی در صورت داشتن ظرفیت می‌تواند از این دستگاه استفاده کند.
همچنین در گفت‌وگوی ابراهیم رئیسیون، مشاور اقتصادی سابق وزیر بهداشت، با خبرنگار سلامت ایرنا مقرر شده بود که ۱۴ قطب و مركز جامع سرطان در كشور دایر شود و در تمام این ۱۴ مرکز دستگاه‌های پیشرفته پت اسكن مستقر گردد. این دستگاه بسیار پیشرفته با كمک تكنولوژی رادیواكتیو در تشخیص سریع و درمان سرطان کاربرد دارد. از جمله مراکزی که دستگاه پت اسکن دارند:
به‌گفته مسعود وفامنش، در ایران سه تعرفه برای استفاده از این دستگاه تصویب شده است که برای بخش دولتی ۲میلیون و ۹۰۰هزار تومان، بخش نیمه‌دولتی مثل بیمارستان مسیح دانشوری حدود ۴میلیون و ۵۰۰هزار تومان و برای بخش خصوصی ۶میلیون و ۵۰۰هزار تومان است.
شما چقدر با آزمایش پت اسکن آشنایی داشتید؟ تا به حال آزمایش پت اسکن را انجام داده‌اید؟ در صورت تمایل، می‌توانید تجربه و نظرتان را در قسمت ارسال دیدگاه با ما به اشتراک بگذارید و این مطلب را از طریق شبکه‌های اجتماعی برای دوستانتان ارسال کنید.
در آیدت،
فایل‌های
خود را به فروش بگذارید و یا
مقالات‌تان
را منتشر کنید👋
پاسخ ها