آنوریسم بزرگ‌شدن یا برآمدگی دیواره سرخرگ‌هاست و انواع مختلفی دارد. این عارضه معمولا علائمی ندارد و خطرناک نیست. البته در مرحله پیشرفته آن، ممکن است سرخرگ پاره شود و عوارض بسیار خطرناکی مثل خونریزی داخلی و حتی مرگ را در پی داشته باشد.
راهنمای مطالعهنمایش
آنوریسم بر اثر ضعف دیواره سرخرگ ایجاد میشود. دیواره ضعیف سرخرگ قادر به تحمل فشار خون نیست و برآمده میشود. به‌گفته مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها در آمرکا (CDC)، در ایالات متحده آمریکا سالانه ۲۵هزار نفر بر اثر این عارضه جان خود را از دست می‌دهند. در همین کشور، سالانه حدود ۳۰هزار آنوریسم مغزی پاره میشود که حدود ۴۰ درصد از آنها بیمار را در ۲۴ ساعت از پا در می‌آورد.
آنوریسم براساس محل وقوع در بدن نام‌گذاری میشود. آنوریسم قلبی و آنوریسم مغزی مهم‌ترین انواع شایع این بیماری هستند. بیرون‌زدگی سرخرگ به دو شکل دیده میشود:
هرچه بیرون‌زدگی سرخرگ بزرگ‌تر باشد، احتمال پاره‌شدن آن بیشتر است.
آئورت سرخرگ بزرگی است که از بطن چپ قلب خارج میشود و از سینه و شکم عبور می‌کند. قطر طبیعی این سرخرگ ۱ تا ۲ سانتی‌متر است اما آنوریسم باعث میشود که قطرش بیش از پنج سانتی‌متر بشود. شایع‌ترین نوع آنوریسم آئورتی در شکم اتفاق می‌افتد و به آن آنوریسم آئورت شکمی می‌گویند. متاسفانه ۸۰ درصد افرادی که آنوریسم آئورت شکمی با قطر بیش از ۶ سانتی‌متر دارند بدون عمل جراحی جان خود را از دست می‌دهند. این عارضه به‌سرعت تشدید میشود، اما ۵۰ درصد از بیماران منتقل‌شده به بیمارستان زنده می‌مانند.
نوع دیگر آنوریسم آئورت که شیوع کمتری دارد آنوریسم آئورت قفسه سینه است. این سرخرگ در قفسه سینه قرار دارد و فقط ۲۵ درصد از مبتلایان به آنوریسم آئورتی را شامل میشود. بدون عمل جراحی، ۴۴ درصد از مبتلایان به این نوع آنوریسم جانشان را از دست می‌دهند و با انجام عمل جراحی، ۸۵ درصد از مبتلایان زنده می‌مانند.
آنوریسم سرخرگهای تغذیه‌کننده مغز آنوریسم داخل جمجمه یا آنوریسم مغزی نامیده میشود. در این نوع آنوریسم کیسه‌ای روی سرخرگ تشکیل میشود که ظاهری شبیه به توت دارد. اگر آنوریسم مغزی پاره شود، ظرف ۲۴ ساعت جان بیمار را می‌گیرد. ۴۴ درصد از مبتلایان پس از پارگی جان خود را از دست می‌دهند و کسانی که زنده می‌مانند دچار آسیب‌های مغزی می‌شوند.
پارگی آنوریسم مغزی شایع‌ترین علت نوعی سکته مغزی به‌نام خونریزی زیر عنکبوتیه یا خونریزی ساب آراکنوئید (SAH) است.
برآمدگی در دیواره قلب آنوریسم بطنی نام دارد و مهم‌ترین علت آن حمله قلبی است. در موارد نادر، ممکن است آسیب شدید به قفسه سینه منجر به آنوریسم بطنی شود.
ممکن است شریان‌های محیطی و احشایی بدن هم دچار آنوریسم بشوند. انواع آنوریسم محیطی عبارت‌اند از:
احتمال پارگی آنوریسم‌های محیطی کمتر از آنوریسم‌های آئورتی است.
آنوریسم دست بسیار نادر است. شایع‌ترین محل آنوریسم دست سرخرگ اولنار است. اولنار شریان اصلی دست است که در ساعد قرار دارد و به رگ‌های کف دست متصل میشود. سرخرگهای قوس کف دست به‌ندرت دچار آنوریسم می‌شوند.
آنوریسم بر اثر ضعف دیواره سرخرگ پدید می‌آید، اما گاهی هم دیواره ضعیف نیست و ممکن است دیواره سرخرگ آسیب دیده باشد که در نتیجه خون به آن فشار می‌آورد و در سرخرگ به شکل آنوریسم درمی‌آید. در این حالت، سرخرگ دچار آنوریسم کاذب شده است.
آنوریسم معمولا نشانه خاصی ندارد و علائم پس از پارگی بروز می‌کنند. ممکن است آنوریسم پیش از پارگی مانع خونرسانی به بافت‌ها شود. همچنین ممکن است لخته‌های خونی ایجاد کند و باعث انسداد عروق خونی کوچک‌تر شود که به آن ترومبوآمبولی گفته میشود. ترومبوآمبولی سبب سکته مغزی ایسکمیک و عوارض خطرناک دیگر میشود.
شکم‌درد، کمردرد یا احساس ضربان در شکم از نشانه‌های آنوریسم شکمی در حال رشد هستند.
آنوریسم قفسه سینه بر اعصاب مجاور و سایر عروق خونی تأثیر می‌گذارد و باعث اختلال در بلع و تنفس، درد قفسه سینه، فک و قسمت بالای کمر میشود.
ممکن است نشانه‌های آنوریسم با علت ایجاد آن در ارتباط باشند. مثلا اگر علت آنوریسم واسکولیت یا التهاب رگ باشد، بیمار دچار تب، ضعف یا کاهش وزن میشود.
این بیماری ممکن است در هر جایی از بدن رخ بدهد. فشار خون بالا به دیواره‌های رگ فشار می‌آورد و اگر دیواره رگ بر اثر آنوریسم ضعیف شده باشد، به‌راحتی منبسط میشود. اما تحقیقات بیشتری لازم است تا مشخص شود علت ضعیف‌شدن دیواره سرخرگ‌ها چیست. البته در برخی از موارد، این بیماری مادرزادی است. آنوریسم مادرزادی بسیار نادر است و دیواره سرخرگ فرد مبتلا از بدو تولد دچار نقص است.
یکی از علل آنوریسم دایسکشن آئورت است. دیواره سرخرگ از سه لایه تشکیل شده است. وقتی لایه داخلی سرخرگ پاره شود، خون از این لایه می‌گذرد و به لایه‌های بعدی فشار می‌آورد. بر اثر این فشار، سرخرگ متورم میشود و آنوریسم پدید می‌آید. ممکن است فشاری که خون به دیواره‌های بعدی وارد می‌کند این لایه‌ها را از هم جدا کند، یعنی شاید لایه‌ها مقاومت کنند و پاره نشوند، اما خون میان لایه‌ها نفوذ و آنها را از هم جدا کند.
افرادی که دچار دایسکشن آئورت می‌شوند، درد بسیار شدید و ناگهانی را در قفسه سینه حس می‌کنند. این درد تا جایی که دایسکشن آئورت ادامه داشته باشد حس میشود و حتی ممکن است تا کمر هم حس شود.
وقتی خون وارد فضای بین لایه‌های دیواره رگ میشود، آن را متورم می‌کند. این فضای اشغال‌شده به حفره قلب می‌رسد و دیواره قلب را متورم می‌کند. در این حالت فضای حفره قلب کمتر میشود که به آن تامپوناد قلبی (cardiac tamponade) می‌گویند.
اگر آنوریسم بدون علامت باشد، احتمالا بر اثر پارگی نشانه‌هایی ظاهر می‌شوند که در واقع عوارض پارگی آنوریسم هستند. بیشتر افراد مبتلا به آنوریسم هیچ عارضه‌ای ندارند. با این‌حال، علاوه‌بر ترومبوآمبولی و پارگی آئورت، امکان بروز این عارضه‌ها هم وجود دارد:
پارگی آنوریسم ممکن است باعث درد، افت فشار خون، افزایش ضربان قلب و سبکی سر یا سرگیجه شود.
سبک زندگی در ابتلا به این بیماری تأثیرگذار است. مسائلی که خطر ابتلا به آنوریسم را افزایش می‌دهند عبارت‌اند از:
سیگارکشیدن مهم‌ترین عامل خطر است، به‌ویژه که آنوریسم آئورت شکمی در میان مصرف‌کنندگان سیگار بسیار شایع‌تر است. سیگار خطر پارگی آنوریسم را هم افزایش می‌دهد.
اغلب آنوریسم در بدن فرد شناسایی نمی‌شود. کارگروه خدمات پیشگیرانه در آمریکا (USPSTF) سونوگرافی تشخیص آنوریسم آئورت شکمی را برای همه مردان ۶۵ تا ۷۵ سال که بیش از ۱۰۰ سیگار کشیده‌اند توصیه می‌کند. خطر ابتلای زنان به آنوریسم آئورت شکمی کمتر از مردان است و به همین دلیل حتی زنانی که سیگار کشیده‌اند هم نیازی به غربالگری سونوگرافی برای تشخیص آنوریسم آئورت شکمی ندارند.
برای تشخیص آنوریسمی که پاره نشده است و علائمی دارد از ام‌آر‌آی استفاده میشود. برای تشخیص آنوریسم پس از پارگی، به‌ویژه اگر احتمال خونریزی مغزی وجود داشته باشد، از سی‌تی‌اسکن استفاده میشود.
اگر آنوریسم پاره شود، لازم است که عمل جراحی هرچه سریع‌تر انجام شود. در این مواقع از آنژیوگرافی برای شناسایی محل دقیق پارگی استفاده میشود. پس از بی‌حسی موضعی، یک کاتتر را وارد سرخرگ ران می‌کنند و از آنجا به ناحیه مدنظر در بدن انتقال می‌دهند.
پزشک می‌تواند با تزریق رنگ، محل دقیقی را که در مغز یا قلب نیاز به ترمیم دارد شناسایی کند.
اگر آنوریسم پاره شود، بیمار در شرایط اورژانسی قرار دارد و باید سریع برای درمان اقدام شود. تا زمانی که آنوریسم پاره نشده باشد، شاید نیاز به درمان هم نباشد. البته در برخی موارد باید آنوریسم را پیش از پارگی درمان کرد.
در صورت پارگی آنوریسم آئورتی، عمل جراحی باید فوری انجام شود. در غیر این‌صورت، شانس زنده‌ماندن بیمار کم است.
اگر آنوریسم آئورتی پاره نشده باشد و هیچ علامتی هم نداشته باشد، پزشک می‌تواند بیمار را تحت نظر داشته باشد و با دارو و اقدامات پیشگیرانه آن را کنترل کند. همچنین ممکن است پزشک تصمیم به عمل جراحی بگیرد. در این وضعیت، شرایط عمومی بیمار و شدت بیماری تعیین‌کننده هستند. سایر مسائلی که باعث میشود پزشک تصمیم به عمل جراحی بگیرد عبارت‌اند از:
برای عمل جراحی دو روش وجود دارد:
در جراحی اندوواسکولار، جراح از طریق برشی کوچک در نزدیکی مفصل ران به رگ‌های خونی دسترسی پیدا می‌کند؛ سپس استنت گرافت را به‌کمک کاتتر در آئورت قرار می‌دهد. استنت گرافت به دیواره سرخرگ متصل میشود و آنوریسم را از گردش خون حذف می‌کند. در روش جراحی باز، برش بزرگی در شکم ایجاد میشود تا آئورت قابل‌دسترسی باشد. سپس استنت گرافت برای بستن آنوریسم در سرخرگ پیوند میشود.
برای ترمیم برخی از این عوارض مثل خونریزی گرافت ممکن است نیاز به عمل جراحی مجدد باشد.
تنها در شرایطی که احتمال پارگی آنوریسم وجود داشته باشد جراح تصمیم می‌گیرد عمل جراحی انجام شود، زیرا خطر آسیب مغزی ناشی از عوارض جراحی بسیار زیاد است. احتمال پارگی آنوریسم مغزی به اندازه و موقعیت آن بستگی دارد. پزشکان راهنمایی‌های لازم مثل کنترل منظم فشار خون را به بیمار می‌دهند تا بیمار بتواند خطرات احتمالی پارگی آنوریسم را کاهش بدهد و تا حد امکان از نیاز به عمل جراحی بکاهد.
اگر پارگی آنوریسم مغزی باعث خونریزی ساب آراکنوئید شود، بیمار در شرایط اورژانسی قرار می‌گیرد و احتمالا عمل جراحی لازم میشود. هدف از عمل جراحی، جلوگیری از خونریزی و ترمیم پارگی است.
اگر عارضه مادرزادی باشد، امکان پیشگیری وجود ندارد. هرچند با رعایت برخی نکات می‌توان خطر ابتلا به انواع دیگر آنوریسم را کاهش داد.
سیگارکشیدن احتمال ابتلا به آنوریسم و پارگی آن را در تمام نقاط بدن افزایش می‌دهد. ترک سیگار یکی از راه‌های پیشگیری از ابتلا به این بیماری یا کاستن از شدت آن است.
کنترل فشار خون بسیار مهم است و خطر ابتلا به آنوریسم را به حداقل می‌رساند. رژیم غذایی مناسب، ورزش منظم و مصرف داروهایی که پزشک تجویز می‌کند راه‌های تنظیم فشار خون هستند.
چاقی باعث میشود فشار بیشتری به قلب بیاید، در نتیجه دیواره قلب و سرخرگ‌ها هم باید فشار بیشتری را تحمل کنند و احتمال ابتلا به آنوریسم بیشتر میشود.
رژیم غذایی سالم احتمال گرفتگی عروق را کاهش می‌دهد. تنگی عروق احتمال ابتلا به آنوریسم‌های فیوزیفورم یا دوک‌مانند را افزایش می‌دهد.
ممکن است این بیماری بدون هیچ علامتی در بدن باقی بماند، اما اگر آنوریسم پاره شود، جان فرد را تهدید می‌کند. عوارض احتمالی پارگی آنوریسم عبارت‌اند از سکته هموراژیک، هیدروسفالی، کما، اسپاسم عروق و آسیب مغزی بلندمدت یا کوتاه‌مدت. اسپاسم عروق علت اصلی ناتوانی یا مرگ بر اثر پارگی آنوریسم است.
نوع و شدت بیماری، اقدام به‌موقع برای درمان و وضعیت سلامت عمومی بیمار پیش از پارگی آنوریسم از عواملی هستند که طول دوره نقاهت را تعیین می‌کنند. حدود ۴۰ درصد از پارگی‌های آنوریسم ظرف ۲۴ ساعت بیمار را از پا در می‌آورند و ۲۵ درصد از بیماران بر اثر عوارض پارگی آنوریسم تا ۶ ماه بعد جان خود را از دست می‌دهند.
این بیماری خاموش و ساکت است و در عین حال جان فرد را تهدید کند. آیا شما یا اطرافیانتان تجربه ابتلا به آنوریسم داشته‌اید؟ لطفا دیدگاه خود را با ما و خوانندگان به اشتراک بگذارید.
پارسا احمدوند
۱۱ روز پیش
mehrnush naderi
یک ماه پیش
در آیدت،
فایل‌های
خود را به فروش بگذارید و یا
مقالات‌تان
را منتشر کنید👋
پاسخ ها