آیا امکان ابتلای دوباره به ویروس کرونا وجود دارد؟ در ادامه مطلب حاضر، به‌دنبال پاسخی برای این سؤال خواهیم بود. در ابتدا، لازم است درباره چگونگی مصونیت بدن در برابر کرونا و ویروس‌های دیگر در بلندمدت اطلاعاتی داشته باشید. این‌گونه می‌توانید درک بهتری از توضیحات بخش‌های اصلی مطلب پیدا کنید. در بخش‌های ابتدایی مطلب، شرح این موضوع را خواهید خواند و در ادامه، با بررسی نظر محققان و آخرین مطالعه‌های صورت‌گرفته، پاسخ این سؤال را خواهیم داد. همراه ما باشید.
آنچه در این مقاله خواهید خواند:
ایمنی بدن در مقابل ویروس کرونا و دیگر ویروس‌ها | چه مدت در برابر کرونا مصون می‌مانیم؟ | آیا امکان ابتلای دوباره به کرونا وجود دارد؟ | موارد ثبت‌شده از ابتلای دوباره به کرونا | مصونیت در برابر کرونا، بعد از ابتلای دوباره | سرماخوردگی و مصونیت در برابر کرونا | آیا پادتن‌ها ما را در برابر کرونا مقاوم می‌کنند؟
مصونیت بدن در برابر بیماری های ویروسی و بیماری های عفونی، طی فرایندهایی رخ می‌دهد که منشأ اصلی آنها سیستم ایمنی است. این فرایندها در دو مرحله کلی رخ می‌دهند:
دستگاه ایمنی بدن همیشه آماده‌به‌کار است. مرحله اول درست زمانی اتفاق می‌افتد که عامل بیماری‌زا، ویروس یا به‌طورکلی هر عامل مهاجمی در بدن شناسایی شود. این مرحله با اصطلاح پاسخ ایمنی غیراختصاصی (طبیعی/ innate immune response) شناخته می‌شود و شامل التهاب و آزادسازی گلبول‌های سفیدی است که به سلول‌های آلوده به ویروس هجوم می‌برند.
این مرحله صرفا مختص به کووید ۱۹ نیست؛ همچنین برای مصون‌سازی بدن در برابر این ویروس، کافی نیست. آنچه برای مصون‌سازی بدن نیاز داریم، در مرحله دوم رخ می‌دهد.
مرحله دوم با اصطلاح پاسخ ایمنی تطبیقی (adaptive immune response) شناخته می‌شود. در این مرحله، سلول‌ها پادتن هایی را تولید می‌کنند که توانایی چسبیدن به ویروس را دارند. علاوه بر این پادتن‌ها، در این مرحله، سلول‌هایT هم ساخته می‌شوند. سلول‌های T صرفا به سلول‌هایی حمله‌ور می‌شوند که آلوده به ویروس هستند (پاسخ سلولی دستگاه ایمنی).
این مرحله از کار دستگاه ایمنی به زمان نیاز دارد تا شروع شود. بنا به نتایج برخی مطالعات، حدود ۱۰ روز زمان نیاز است تا دستگاه ایمنی پادتن‌های مناسب برای حمله به ویروس کرونا را تولید کند. به‌علاوه، آن دسته از مبتلایان به کرونا که اوضاع بیماری‌شان وخیم‌تر است، قوی‌ترین پاسخ ایمنی را در بدنشان خواهند داشت.
اگر پاسخ ایمنی تطبیقی به‌اندازهٔ کافی قوی باشد، دستگاه ایمنی در آینده قادر به شناسایی ویروس‌های کرونای مهاجم و محافظت از بدن در برابر آنها خواهد بود.
هنوز مشخص نیست که پاسخ ایمنی تطبیقی در بدن آن دسته از مبتلایان به کرونا که علائم خفیف دارند (یا اصلا علائم و نشانه‌ای از بیماری ندارند) هم اتفاق می‌افتد یا خیر.
تحقیقات درباره نقش سلول‌های تی همچنان در دست انجام است؛ باوجوداین، به نظر می‌رسد حتی در بدن کسانی هم که جواب آزمایش کرونایشان منفی بوده است، پادتن‌ها تا حدودی توانایی حمله به ویروس‌های کرونای مهاجم را دارند.
حافظه دستگاه ایمنی بدن تا حدود زیادی شبیه به حافظه ذهنی خود انسان است: بعضی بیماری‌های عفونی را بعدها هم به یاد خواهد آورد و بعضی دیگر را کاملا از یاد می‌برد.
مثلا سرخک از آن بیماری‌هایی است که دستگاه ایمنی، پس از یک بار تقلا برای بیرون‌کردن عامل بیماری‌زای آن از بدن، تا پایان عمر بدن را در برابر آن مصون می‌کند. اما از سوی دیگر بیماری‌های متعددی هستند که دستگاه ایمنی کاملا آنها را فراموش می‌کند و مصونیت در برابر آنها دوام چندانی ندارد. ازجمله این بیماری‌ها می‌توان به ویروس سین‌سیشیال تنفسی (respiratory syncytial virus/ RVS) اشاره کرد که می‌تواند در یک فصل زمستان، چند بار متوالی به بدن کودکان راه یابد.
هنوز مدت‌زمان زیادی از شیوع ویروس کرونای جدید نگذشته است و بنابراین، معلوم نیست مصونیت بدن در برابر آن چقدر دوام دارد؛ اما می‌توانیم با بررسی شش ویروس دیگری که از خانواده کرونا هستند و اطلاعات بیشتری راجع به آنها داریم، سرنخ خوبی برای جواب این سؤال پیدا کنیم. در ادامه این کار را خواهیم کرد.
چهار مورد از شش ویروس یادشده، علائم و نشانه‌هایی شبیه به سرماخوردگی معمولی دارند و مصونیت در برابر آنها، کوتاه‌مدت است. نتایج برخی تحقیقات حاکی از آن بوده است که امکان ابتلای دوباره بخشی از مبتلایان به این بیماری ها در همان سالی که آلوده به ویروس شده‌اند، وجود دارد.
در دانشگاه کینگزکالج لندن (King’s College) سطح پادتن‌های مناسب برای ازبین‌بردن ویروس‌های کرونا در بدن در بازه زمانی سه‌ماهه بررسی شد. این پژوهش نشان داد که سطح پادتن‌ها این بازه کاهش می‌یابد.
اما درمورد برخی ویروس‌های خانواده کرونا، حتی اگر پادتن‌ها ناپدید شوند، سلول‌های تولیدکننده آنها (سلول‌های B) ممکن است در بدن باقی بمانند. به عنوان مثال، سلول‌های B در بدن برخی از مبتلایان به آنفولانزای اسپانیایی تا ۹۰ سال پس از ابتلایشان به بیماری باقی مانده بودند.
اگر این مسئله درباره ویروس کرونای جدید هم صادق باشد، درصورت ابتلای دوباره به کرونا، بار دوم، شدت بیماری کمتر خواهد بود.
هنوز مشخص نشده است که در بلندمدت، برای سلول‌های T در بدن چه اتفاقی رخ می‌دهد و این سلول‌ها چقدر دوام دارند. اما بنا به نتایج برخی تحقیقات، سلول‌های T که در پاسخ به حضور بیماری سارس (سندرم تنفسی حاد/ Severe Acute Respiratory Syndrome) تولید می‌شوند، تا ۱۷ سال پس از ابتلا به بیماری در بدن باقی می‌مانند.
متأسفانه با وجود تمامی توضیحاتی که داده شد هنوز نمی‌توانیم به این سؤال پاسخ قطعی بدهیم. همه‌چیز بستگی به این دارد که پادتن‌های تولیدشده در بدن هنگام ابتلای اولیه به بیماری، بدن ما را در برابر ابتلای دوباره به کرونا مصون خواهند کرد یا خیر. سؤال دیگری که هنوز نمی‌توان با قطعیت به آن پاسخ داد این است که پادتن‌های تولیدشده در ابتلای اولیه به بیماری چقدر دوام دارند و تا چه زمانی در بدن باقی می‌مانند. تنها با اتکا به تحقیق‌های صورت‌گرفته درباره ویروس‌های دیگر خانواده کرونا می‌توان درباره پاسخ این سؤال‌ها حدس‌هایی زد که در بخش‌های قبلی اشاره گذرایی به آنها شد.
خیر. در ماه‌های اولیه شیوع کرونا خبرهایی در این باره منتشر شد که بعدها و با انجام تحقیقات بیشتر، صحت ابتلای دوباره به کرونا در آن بیماران تأیید نشد. برای نمونه، به اخبار منتشرشده درباره بیماران کرونا در کره جنوبی می‌توان اشاره کرد که پس از ابتلای اولیه به بیماری و طی‌کردن دوران درمان، جواب آزمایش‌شان مثبت شد. سازمان بهداشت جهانی (WHO) پس از انتشار این اخبار در بیانیه‌ای اعلام کرد که ویروس کرونا در بدن این افراد در سلول‌های مرده ریه یافت شده‌اند و به‌همین‌خاطر جواب آزمایش آنها مثبت درآمده است؛ درحالی‌که به بیماری مبتلا نشده بودند.
موارد دیگری هم از این دست در گوشه و کنار جهان مشاهده شده‌اند؛ مثلا کسانی بدون آنکه کاملا بهبود پیدا کرده باشند، از بیمارستان‌ها مرخص شده بودند. تا مدتی، محققان احتمال می‌دادند که این افراد دوباره کرونا گرفته‌اند ولی با انجام تحقیقات بیشتر، صحت این مسئله تأیید نشد.
همان‌طور که گفته شد، هنوز موردی از ابتلای دوباره به کرونا وجود نداشته است که بتوانیم به این سؤال پاسخ قطعی دهیم. اما محققان برای پی‌بردن به چندوچون موضوع، روی چند میمون آزمایش انجام داده‌اند و پس از ابتلای اولیه میمون‌ها به بیماری، ویروس کرونا را دوباره وارد بدنشان کردند. هدف این بود که مرحله اولیه پاسخ ایمنی در بدن میمون‌ها شکل بگیرد و با ابتلای دوباره، مقاومت بدنشان سنجیده شود. در نتیجه مشخص شد که میمون‌ها در مرحله دوم آزمایش و هنگام ابتلای دوباره به کرونا، علائم و نشانه‌ای از بیماری نداشتند.
ممکن است. برخی بیماری‌های عفونی نظیر همین سرماخوردگی ساده بی‌شباهت به بیماری کرونای جدید نیستند و ممکن است ابتلا به یکی از آنها، بدن را تا حدودی در برابر بیماری دیگر مقاوم کند.
نتایج برخی تحقیقات حاکی از آن بوده است که سلول‌های T تولیدشده در بدن برخی بیماران مبتلا به سرماخوردگی و سارس، توان واکنش در برابر ویروس کرونای جدید را هم دارند. اینکه چنین مسئله‌ای تا چه اندازه رایج است و چقدر بدن را مقاوم می‌کند، هنوز کاملا مشخص نیست و تحقیقات در این باره همچنان در دست انجام است.
به این سؤال هم با قطعیت نمی‌توان پاسخ داد. به‌همین‌خاطر است که متخصصان سازمان بهداشت جهانی نگرانی‌هایی بابت صدور «گذرنامه ایمنی» (Immunity passports) ابراز کرده‌اند. در برخی کشورها، میزان پادتن‌های موجود در بدن افراد بهبودیافته از کرونا سنجیده می‌شود. اگر این پادتن‌ها به‌اندازهٔ کافی باشد، به آن افراد، گذرنامه ایمنی داده می‌شود تا اجازه برگشتن به محیط کارشان را پیدا کنند.
علت نگرانی‌ها آن است که تقریبا در بدن تمامی مبتلایان به کرونا پادتن یافت می‌شود؛ اما تنها پادتن‌های خنثی‌کننده هستند که می‌توانند به ویروس کرونا بچسبند و از سرایت آن به بدن دیگران جلوگیری کنند. در نتیجه مطالعه‌ای روی ۱۷۵ بیمارِ بهبودیافته چینی، مشخص شد که تنها ۳۰ درصد از این افراد پادتن‌های خنثی‌کننده در بدنشان داشتند.
مسئله دیگری که به نگرانی‌ها دامن می‌زند این است که حتی با وجود پادتن در بدن و مصونیت در برابر ابتلای دوباره به کرونا، تضمینی نیست که بیماران بهبودیافته ناقل ویروس به دیگران نباشند.
شاید یافتن پاسخ قطعی این سؤال که آیا امکان ابتلای دوباره به کرونا وجود دارد یا خیر، نگرانی‌ها بابت سلامتی افراد و جوامع را کمتر کند؛ به‌علاوه، مصونیت در برابر بیماری، میزان کشنده‌بودن ویروس را کمتر می‌کند. اگر بدن افراد در برابر ویروس مقاوم شود، هرچند این مقاومت جزئی باشد، در آینده خطر کمتری جوامع را تهدید خواهد کرد.
درک بهتر مصونیت در برابر بیماری می‌تواند محدودیت‌های وضع‌شده بر زندگی روزمره را کاهش دهد، به‌شرطی‌که بدانیم چه کسانی در معرض ابتلا به ویروس یا سرایت‌دادن آن نیستند.
این نکته مهم را هم نباید فراموش کرد که اگر ایجاد مصونیت در برابر بیماری در بلندمدت دشوار باشد، تهیه واکسن برای کنترل آن سخت‌تر خواهد بود؛ همچنین مصونیت نقش تعیین‌کننده‌ای در چگونگی استفاده از واکسن هنگام تولید و عرضه عمده آن خواهد داشت: اینکه آیا باید واکسن را فقط یک بار در طول عمر بزنیم یا باید طی بازه‌های زمانی مشخص اقدام به تزریق دوباره واکسن کنیم.
نظر شما چیست؟ آیا کسی را می‌شناسید که برای دومین بار درگیر ویروس کرونای جدید شده باشد؟ آیا می‌توانید اطلاعات بیشتری درباره احتمال ابتلای دوباره و کرونا و مصونیت در برابر این بیماری در اختیار ما و خوانندگان بگذارید؟ در قسمت کامنت‌ها می‌توانید نظرها و تجربه‌های خود را با ما و خوانندگان در میان بگذارید.
اگر خواندن مطلب برایتان مفید بود، آن را با دوستانتان به اشتراک بگذارید.
در آیدت،
فایل‌های
خود را به فروش بگذارید و یا
مقالات‌تان
را منتشر کنید👋
پاسخ ها