تلاش دانشمندان MIT برای هک کردن رویاها

آزمایشگاهی در مؤسسه فناوری ماساچوست درحال ساختن دستگاه‌هایی برای هک کردن رویاهایی است که در خواب می‌بینیم.

در یک‌سوم از کل زندگی که درحال خواب می‌گذرانیم، ذهن ما در سرزمین ناشناخته‌ی ناخودآگاه اقامت دارد. ما خواب می‌بینیم اما علت آن را کاملا نمی‌دانیم. درحالی‌که این آمیزه‌های شبانه‌ی تصویر و داستان‌، مدت زمان طولانی است که توجه انسان را به خود جلب کرده است، علم مدرن تا حد زیادی معتقد است که خواب‌ها تأثیری روی زندگی روزمره ندارند. گرچه در آزمایشگاه خواب مؤسسه‌ی فناوری ماساچوست (MIT)، گروه کوچکی از پژوهشگران طرز فکر دیگری دارند و درحال ایجاد فناوری‌هایی هستند که می‌خواهند با استفاه از آن‌ها و برای اثبات ارزش رویاها، ناخودآگاه را مورد کاوش قرار دهند. آدام هوروویتس، دانشجوی دکتری گروه رابط‌های سیال در آزمایشگاه رسانه‌ی MIT می‌گوید:

رویا دیدن درست مانند فکر کردن در شب است. وقتی وارد آن می‌شوید، صبح در حالت متفاوتی خارج می‌شوید. اما ما درمورد تجربه‌ی انتقال اطلاعات یا افکاری که آن را هدایت می‌کنند، سوالی نپرسیده‌ایم.

هوروویتس و همکارانش به‌دنبال یافتن پاسخ این سؤال هستند و امیدوار هستند آن را پیدا کنند. در حالی‌که پژوهش‌های گذشته نشان داده است که رویاها ممکن است به تثبیت حافظه، تنظیم عواطف و سلامت روان کمک کنند، آزمایشگاه خواب در تلاش است تا در این راستا قدمی پیش‌تر برود. پژوهشگران به‌جای بررسی ساده‌ی نقش رویاها در زندگی، می‌خواهند که ببینید وقتی در آن‌ها مداخله می‌کنند، چه اتفاقی می‌افتد. برای انجام این کار، آزمایشگاه خواب که در سال ۲۰۱۷ به‌عنوان بخشی از گروه رابط‌های سیال آزمایشگاه رسانه‌ی MIT راه‌اندازی شد، درحال توسعه‌ی دستگاه‌های پوشیدنی متن‌بازی است که به طرق مختلفی رویاها را ردیابی کرده و با آن‌ها تعامل برقرار می‌کنند.

درحالی‌که بخشی از این کار با هدف مشروعیت بخشیدن به این ایده انجام می‌شود که رویاها ضایعات تصادفی ذهن نیستند، بلکه نقطه‌ی دسترسی به سطوح عمیق‌تری از شناخت هستند، هدف بزرگ‌تر نشان دادن این موضوع است که وقتی رویاها را بتوان هک، تقویت و هدایت کرد، زندگی ما در بیداری از مزایای آن بهره‌مند خواهد شد. هوروویتس می‌گوید:

مردم نمی‌دانند که یک‌سوم از زندگی آن‌ها، یک سومی است که می‌توانند در آن خود را تغییر داده، سازماندهی کرده یا بهتر کنند. تقویت حافظه یا افزایش خلاقیت یا بهبود خلق‌و‌خو در روز آینده یا بهبود عملکرد در امتحان، همه‌ی این‌ها کارهای مهمی هستند که می‌توانید در خواب انجام دهید.

ابزار اصلی هوروویتس در آزمایشگاه خواب، دورمینو است که وسیله‌ی دستکش‌مانندی است که برای تقویت خلاقیت ازطریق بردن فرد به حالت هیپناگوژیا طراحی شده است. هیپناگوژیا حالت نیمه‌شفاف بین بیداری و خواب است؛ زمانی‌که افکار ما از بند واقعیت رها شده و شروع به رویاشدن می‌کنند. دورمینو به‌منظور دسترسی کاربران به تفکر سیال و تداعی آزادانه، به گسترش، اثربخشی و تسخیر این وضعیت انتقالی کمک می‌کند.

اصل هدایت‌گر پشت‌صحنه‌ی دورمینو چیز جدیدی نیست. گفته می‌شود افراد خلاقی مانند توماس ادیسون، نیکولا تسلا و سالوادور دالی درحالی‌که گوی فولادی در دست داشتند، چرت می‌زدند تا وقتی که گوی از دستشان رها شده و به زمین می‌افتاد، در حالت هیپناگوژیا بیدار شوند. در این سرزمین مرزی میان خودآگاه و ناخودآگاه، ذهن خلاق آن‌ها می‌توانست باز شود.

دورمینو توپ فولادی را متناسب با قرن ۲۱ به‌روزرسانی می‌کند. درحالی‌که حسگرهایی اطراف مچ دست و انگشتان کاربر قرار دارند، دستگاه تُن عضلانی، ضربان قلب و رسانایی پوست را دنبال می‌کند تا مراحل مختلف خواب را تشخیص دهد. وقتی کاربر وارد مرحله‌ی هیپناگوژیا می‌شود، دستگاه یک نشانه‌ی صوتی از پیش ضبط‌شده را اجرا می‌کند که معمولا از یک کلمه تشکیل شده است و هرچیزی را که کاربر ممکن است در پاسخ بگوید، ضبط می‌کند. هوروویتس در آزمایش ۵۰ نفره‌ای با دورمینو دریافت که محتوای نشانه‌ی صوتی به‌طور موفقیت‌آمیزی خود را در خواب افراد نشان می‌دهد. برای مثال، اگر کلمه ببر بود، کاربران گزارش می‌کردند که خواب ببر دیدند. اما علاوه‌بر تغییر محتوای خواب، هوروویتس متوجه شد که این گسترش و تعامل با حالت هیپناگوژیک باعث بهبود عملکرد فرد در وظایف خلاقانه می‌شود.

جودیت آمورس، یکی دیگر از پژوهشگران آزمایشگاه خواب درحال کار روی تغییر محتوای رویاها ازطریق دسترسی به سطح عمیق‌تری از ناخودآگاه ازطریق بویایی است. پروژه‌ی او که بیواسنس (BioEssence) نام دارد، یک ابزار پوشیدنی منتشرکننده‌ی رایحه است که ضربان قلب و امواج مغزی را مورد نظارت قرار می‌دهد تا مراحل خواب را ردیابی کند. وقتی کاربران به مرحله‌ی N3 برسند که با تثبیت حافظه همراه است، دستگاه بوی از پیش تعیین‌شده‌ای را آزاد می‌کند که کاربر آن را با یک رفتار آموخته‌شده یا حافظه مرتبط می‌کند. با بوییدن آن بو در هنگام خواب، ذهن ناخودآگاه آن حافظه را تقویت می‌کند. برخلاف آغازگرهای شنیداری یا لمسی، احتمال اینکه بو فرد را از خواب بیدار کند، کمتر است.

آمورس می‌گوید:

حس بویایی جالب است زیرا مستقیما به حافظه و بخش‌های عاطفی مغز (آمیگدال و هیپوکامپ) مرتبط می‌شود و دروازه‌ی بسیار جالبی برای دستیابی به بهزیستی است.

آمورس درحال کار روی پژوهشی است که نشان دهد بیواسنس می‌تواند به‌عنوان ابزاری برای تغییر خاطرات نابهنجار مرتبط با تروما یا PTSD (اختلال استرس پس از سانحه) مورد استفاده قرار گیرد. او می‌گوید با به جریان انداختن بوهای دارای ارتباط مثبت طی کابوس‌های شبانه، می‌توانید بدون اینکه در حالت هشیاری کامل باشید، بهبود پیدا کنید.

درحالی‌که چشم‌انداز تقویت رویا ممکن است به شما جلوه‌هایی از تلقین بدهد، درواقع، بسیار ساده است. به زمانی فکر کنید که صدای زنگ هشدار را با خواب خود ادغام می‌کنید یا وقتی کسی سعی دارد شما را بیدار کند، رویای لرزیدن خانه را می‌بینید. این تمایل طبیعی به روایت‌کردن محیط پیرامون خود در خواب است که آزمایشگاه خواب از آن استفاده می‌کند. هوروویتس می‌گوید:

ما در رویاها، هر ورودی حسی را به بخشی از یک داستان تبدیل می‌کنیم.

بااین‌حال، در دنیای پژوهش‌های خواب، همه درمورد ایده‌ی دستکاری خواب‌ها برای گرفتن نتیجه‌ی مثبت در بیداری هیجان‌زده نیستند. دکتر روبین نیمان، روانشناس و متخصص خواب مرکز پزشکی یکپارچه دانشگاه آریزونا معتقد است که اهمیت و قدرت رویاها، در توانایی شکوفایی خود‌به‌خودی آن‌ها نهفته است. او می‌گوید:

هک‌کردن رویاها مبتنی‌بر این فرض است که ناخودآگاه فاقد هوش است و حیاتی ندارد. ناخودآگاه نوع دیگری از هوش است. ما می‌توانیم از آن یاد بگیریم. می‌توانیم به‌جای غلبه‌بر آن و به‌جای اینکه آن را مدیریت کنیم و سعی کنیم در مسیرهایی که می‌خواهیم آن را هدایت کنیم، با آن گفت‌وگو داشته باشیم.

نیمان هچنین درمورد این مسئله سؤال دارد که این کار چه تأثیری روی خواب می‌گذارد. از این گذشته، حالت هیپناگوژیک پلی کوتاه میان بیداری و خواب است. او می‌گوید:

اگر آن را طولانی کرده یا مختل کنیم، ممکن است باعث شویم که فرد ازنظر رفتن به خواب با مشکل مواجه شود.

درحالی‌که پژوهشگران آزمایشگاه خواب اعتقاد ندارند که این مداخله، روی مدت خواب دیدن اثری داشته باشد، درک می‌کنند که ایده‌ی هک‌کردن رویا و کنترل آن ممکن است کمی وحشت‌آور باشد. آن‌ها با ایجاد پروژه‌ی ویدئویی به‌نام پیله (Cocoon) که ماشین خوابی را به تصویر می‌کشد که می‌تواند به‌طور کامل ذهن ناخودآگاه را تقویت کند، به این مسئله پرداخته‌اند. در این ویدئو فردی نشان داده می‌شود که زیر گنبدی شیشه‌ای خود را جمع کرده است و با سیم‌ها و دستگاه‌های کوچکی پوشانده شده است، درحالی‌که در نمای نزدیک چشماش، رنگ‌های رویایی جلوه می‌کند. آمورس می‌گوید:

ما می‌خواستیم که این محرکی برای آغاز بحث درمورد اخلاقیات مهندسی رویا باشد.

گرچه ویدئوی مذکور شامل تمام دستگاه‌های واقعی و کاربردی تقویت خواب ازجمله دورمینو و بیواسنس می‌شود، به این واقعیت اشاره دارد که بیشتر فناوری‌هایی که با ذهن ناخودآگاه تعامل برقرار می‌کنند، این کار را به روشی انجام می‌دهند که حس می‌کنیم از کنترل ما خارج است. درحالی‌که ایده‌ی مهندسی رویاها به مرز استبداد این نوع ادغام انسان و فناوری نزدیک است، هوروویتس و آمورس می‌گویند آزمایشگاه خواب قصد ندارد تمام جنبه‌های فضای خواب را کنترل کند بلکه می‌خواهد برای دسترسی بیشتری به آن فضا مهیا کند تا درک عمیق‌تری از خویش به دست آوریم. هوروویتس می‌گوید:

این کمتر شبیه این است که: می‌خواهم چیزی را نقشه‌یابی کنم تا بتوانم آن را کنترل کنم. بیشتر مانند این است که: می‌خواهم به شما عینکی برای تماشا بدهم و شما هر کاری می‌خواهید با آن انجام دهید. من علاقه‌ای به ایجاد ابزارهایی که مردم را از خودشان دورتر کند، ندارم. این قطعا هدف نیست.

آمورس هم با بیانی ساده می‌گوید:

این درمورد آگاه‌شدن درمورد توانایی‌هایی است که دارای آن هستیم.

البته انکوباسیون رویاها چندین دهه قدمت دارد و پژوهشگران و روانشناسان از فناوری‌های سطح پایین برای تأثیر گذاشتن روی رویاها برای اهداف پژوهشی یا برای کمک به افراد برای بازنویسی کابوس‌های شبانه استفاده کرده‌اند.

آزمایشگاه خواب قصد دارد فناوری را ایجاد کند که بتواند این تکنیک‌ها را استانداردسازی و مردمی کند تا هم دانشمندان و هم مردم از آن‌ها استفاده کنند. با کمک سخت‌افزار و نرم‌افزار متن‌باز آن‌ها، هر کسی می‌تواند دورمینو و بیواسنس خاص خود را بسازد، خواه گروهی پژوهشی باشد که به مطالعه‌ی هیپناگوژیا مشغول باشد یا افرادی که می‌خواهند الهام ساکن در رویاهای خود را هک کنند.

در همین حین، هوروویتس و آمورس درتلاش هستند تا دستگاه‌های خود را به دست پژوهشگران دیگر برسانند تا رواج و سهولت پژوهش‌های خواب افزایش پیدا کند. دکتر دیردری بارت، استاد دانشگاه هاروارد و پژوهشگر خواب درحال طراحی مطالعه‌ای با استفاده از دورمینو است تا ببیند که ‌آیا حالت هیپناگوژیک می‌تواند به هنرمندان حرفه‌ای کمک کند تا به سطح عمیق‌تری از خلاقیت دسترسی پیدا کنند. اما فراتر از این مطالعه‌ی خاص، بارت درمورد چشم‌انداز ابزارهای ارزان، یکپارچه و در دسترس برای پژوهش‌های خواب هیجان زده است. او می‌گوید:

نکته‌ی جالب درمورد این گروه آن است که آن‌ها درحال ساختن دستگاه‌هایی هستند که بسیار ارزان و قابل استفاده در خانه است و حالت طبیعی خواب را بر هم نمی‌زند و این امکان را فراهم می‌کند که پژوهش روی افراد بیشتری و با هزینه کمتری انجام شود. بدون اینکه افراد را به آزمایشگاه بکشانیم، می‌توانیم درمورد آن‌چه به‌طور طبیعی در رویاها رخ می‌دهد، داده‌های بیشتری جمع‌آوری کنیم.

این همان چیزی است که هوروویتس نیز به‌دنبال آن است. به‌جای ایجاد فناوری که بتواند خواب را کنترل کند، او و پژوهشگران آزمایشگاه خواب، به‌دنبال یک فناوری هستند که به آن‌ها کمک کند به رویاها و هرچه ممکن است به‌دنبال آن‌ها بیاید، دسترسی آزاد داشته باشند.