معرفی کتاب «دید اقتصادی» نوشته پیتر دی و اندرو جی شیف

چه به یادگیری اقتصاد علاقه‌مند باشید؛ اما چیزی از آن ندانید و چه در علم اقتصاد حرفه‌ای و دانا باشید، کتاب «دید اقتصادی»، داستانی جذاب برای آموختن اقتصاد به شما دارد.

ممکن است درک علم اقتصاد برای خیلی از افراد سخت باشد یا علاقه‌ای به یادگیری آن نداشته باشند. این در حالی است که اقتصاد و دانستن اطلاعاتی درباره‌ی آن برای زندگی امروزی ضروری به‌نظر می‌رسد. به‌همین‌دلیل، اندرو جی شیف و برادرش، پیتر، تصمیم گرفتند در کتابی با عنوان «دید اقتصادی» از داستان ماهی‌گیری پدرشان، اروین، کمک بگیرند و با روایت داستانی تازه و پربار، اقتصاد را به افراد ناآگاه آموزش دهند.

آنچه مخاطب در کتاب «دید اقتصادی» می‌خواند، مجموعه‌ای از دانسته‌هایی در باب اقتصاد است که علاوه‌بر افراد مبتدی یا بی‌علاقه درزمینه‌ی اقتصاد، می‌تواند برای کسی مفید واقع شود که اقتصاد می‌داند یا به‌ آن علاقه‌مند است. آن‌ها به این نتیجه رسیدند که اگر حتی دقایقی درباره‌ی اقتصاد به‌طور مستقیم صحبت کنند، حوصله‌ی مخاطبان را سر می‌برند و آثار خستگی و مرارت در وجودشان ظاهر خواهد شد. بااین‌حال، اگر بیایند داستانی تعریف کنند که توجه آن‌ها را جلب می‌کند و خنده بر لبانشان می‌آورد، می‌توانند هر علمی را در خلال این داستان جذاب به مردم بیاموزند.

خلاصه‌ی کتاب

تکنیک داستان‌گویی تکنیکی است که اروین شیف برای آموزش به فرزندانش از آن بهره می‌گرفت. او همواره در مسافرت‌های خانوادگی‌اش در ماشین برای پسران کم‌سن‌و‌سالش قصه‌هایی تعریف می‌کرد که بامزه و سرگرم‌کننده بودند. او سعی می‌کرد آن‌ها را با درس‌های پایه‌ای اقتصاد مشغول کند. اروین شیف نمادی بلندآوازه در جنبش ملی مقابله با مالیات بر درآمد فدرال است. او بیش از ۳۵ سال به روش‌های خدمات درآمد داخلی اعتراض کرده و کتاب‌های زیادی دراین‌باره نوشته است. اروین در میان اقتصاددانان برای خودش اسم‌و‌رسمی دارد و در ۸۲ سالگی به‌دلیل اعتراضاتش در زندان فدرال محبوس مانده است.

برادران شیف با هوشیاری و زیرکی «داستان ماهی» را که از پدرشان آموخته بودند، به‌صورتی نوین و کاملا امروزی به‌روز کردند و آن را شالوده و مبنای کتاب «دید اقتصادی» قرار دادند. آن‌ها درباره‌ی خودشان می‌گویند چون پدرشان به آن‌ها به‌عنوان کودک ابزار پایه‌ای و لازم را برای پشت‌سر‌گذاشتن آشفتگی اقتصادی یاد داده، می‌توانند درک درست و اساسی از اصول بنیادی اقتصاد داشته باشند.

پیتر و اندرو شیف در تعریف‌کردن داستان ماهی، اتفاقات را موشکافی می‌کنند و در این موشکافی‌ها، اصول مهم اقتصاد را بیرون می‌کشند و برای خواننده شرح می‌دهند. پایان هر فصل با بخش چکیده به‌پایان می‌رسد که خلاصه‌ای از مهم‌ترین مطالب مطرح‌شده در آن فصل را شامل می‌شود. علاوه‌بر‌این، کتاب تصاویری فانتزی دارد که به جذابیت داستان می‌افزاید.

برادران شیف در کتاب «دید اقتصادی» با بیان داستانی گویا و خواندنی تلاش می‌کنند اصول و قوانین حاکم بر مسائل اقتصادی را به خواننده‌ی کتاب بیاموزند؛ اصولی که پیشرفت و فروپاشی اقتصادی برپایه‌ی آن‌ها استوار است. آن‌ها با کمک بیان داستان نشان می‌دهند چگونه چندین دهه اشتباهات سیاسی و اقتصادی به بحران‌های مالی منجر شده است. از دیدگاه آن‌ها، نیاز به شفافیت در اقتصاد هیچ‌وقت به‌اندازه‌ی امروز نبوده و بهترین ابزار برای آشناکردن مردم با مبانی آنچه اقتصاد را پیش می‌برد، داستان است. نویسندگان در بخش مقدمه این‌طور می‌گویند:

اگر جزء آن دسته از افرادی هستید که وقتی اقتصاددانان درباره‌ی واقعه‌ای اقتصادی صحبت می‌کنند، احساس می‌کنید حرف‌های آنان با واقعیت‌ها جور درنمی‌آید، این کتاب مناسب شما نوشته شده است. می‌خواهیم نشان بدهیم مدلی که کینزین‌ها پیشنهاد می‌دهند، اشتباه و خطرناک است و براساس این مدل، دولت‌ها بدون هیچ عواقبی هزینه می‌کنند، با این پشتوانه که پول بی‌ارزش، روان‌کننده‌ی مؤثری برای اقتصاد است. خبر ناخوشایند این است که وقتی عینک خوش‌خیالی را برمی‌داریم که اقتصاددانان برچشم دارند، به‌وضوح می‌بینیم مردم با مشکلات بزرگی درگیر هستند که نه‌تنها بهبود نمی‌دهیم؛ بلکه داریم به آن‌ها دامن می‌زنیم. خبر خوشایند این است‌ که اگر مسائل را شفاف کنیم، آن‌گاه حداقل می‌توانیم بکوشیم مشکلات را حل کنیم.

داستان‌های بیان‌شده در این کتاب ممکن است ازنظر ظاهری سطحی و ساده به‌نظر برسند؛ اما درنهایت، شما را به درک قدرتمندی از چرایی و چگونگی رشد اقتصادی می‌رسانند.

تولد ایده

بعد از مقدمه، کتاب با شروع داستان اصلی درباره‌ی سه نفر آغاز می‌شود: آبل و بیکر و چارلی. آن‌ها در جزیره‌ای دورافتاده بدون هیچ امکاناتی زندگی می‌کنند و تنها غذای دردسترس آن‌ها ماهی است. هریک از آن‌ها مدت‌ها با روشی ناکارآمد روزانه یک ماهی به‌دست می‌آورد که غذای روزش است. با این روش زندگی، نه پس‌اندازی در کار است و نه اعتبار و سرمایه‌گذاری. درواقع، هر آنچه تولید می‌شود، به مصرف می‌رسد و چیزی برای روز مبادا کنار گذاشته نمی‌شود و چیزی هم برای قرض‌دادن باقی نمی‌ماند. تا اینکه آبل ایده‌ی تله‌ی ماهی را مطرح و پیگیری می‌کند. او ساختن تورهای ماهی‌گیری را شروع می‌کند تا بتواند بیش از مصرفش در روز ماهی بگیرد. اهمیت ابزار در اقتصاد را با همین مثال ساده می‌توان فهمید. در بخش موشکافی فصل اول می‌خوانیم:

آبل یکی از اصل‌های ابتدایی اقتصاد را نشان می‌دهد که می‌تواند به افزایش مطلوبیت زندگی منجر شود. او صرفه‌جویی می‌کند و تن به ریسک می‌دهد.

آنچه ساکنان جزیره در پسِ ایده‌ی آبل به‌دست آوردند، بهره‌وری بیشتر بود که باعث شد بیش از مصرفشان تولید کنند. تمام مواهب اقتصادی از افزایش بهره‌وری نشئت می‌گیرد و این مازاد تولید، مایه‌ی حیات اقتصاد سالم است. در قسمت چکیده‌ی این فصل، دو موضوع مهم برتری انسان از حیوانات مطرح می‌شود: هوش درست و مهارت استادانه. با استفاده‌ی هم‌زمان این دو، انسان می‌تواند ابزار و دستگاه‌هایی بسازد که توانمندی‌اش را در استفاده‌ی بیشتر از محیط اطرافش افزایش دهد. درواقع، این ابزارها هستند که همه‌چیز را تغییر می‌دهند و تشکیل اقتصاد را ممکن می‌کنند. ساده‌ترین تعریف اقتصاد عبارت است از تلاش برای افزایش‌دادن دسترسی به منابع محدود؛ به‌طوری‌که بیشتری تقاضای ممکن انسان تأمین شود. ابزارها سرمایه و نوآوری جواب این معادله هستند.

توزیع ثروت

ثروت همیشه مقوله‌ای نسبی است. نظریه‌ی ارزش کار Labor theory of value می‌گوید «سود» این‌طور به‌دست می‌آید که به کارگران کمتر از ارزششان پرداخت شود؛ یعنی تنها زمانی ثروتمندان به ثروت می‌رسند که دیگران را فقیر کنند؛ درحالی‌که این نظریه در واقعیت جایی ندارد. معمولا دلیل ثروتمندشدن افراد این است که چیز باارزشی را به دیگران ارائه می‌کنند. آزادی اقتصادی به منفعت فردی اجازه‌ی شکوفایی می‌دهد و این باعث می‌شود ظرفیت تولید افزایش یابد؛ اما متأسفانه تاریخ پر از اجبار و برده‌داری و غلام‌پروری است؛ به‌همین‌دلیل با نادیده‌گرفته‌شدن منافع شخصی افراد، بهره‌وری کاهش پیدا می‌کند و آزادی اقتصادی دیگر وجود ندارد. استفاده از «اعتبار» مثال بی‌عیب‌و‌نقصی است از اینکه آزادی اقتصاد چگونه در جهت منافع همگان عمل می‌کند.

گسترش اقتصاد و اصول اقتصادی

درادامه‌ی ماجرای ماهی‌گیری در جزیره، مفاهیم اصولی دیگری از اقتصاد مطرح می‌شود. برادران شیف با شوخ‌طبعی و شخصیت‌های طنزآلود داستان، بسیاری از اصول مهم اقتصادی مثل ریشه‌های رشد اقتصادی و به‌کاربردن سرمایه و تورم و اهمیت تجارت و پس‌انداز و ریسک را توضیح می‌دهند. آن‌ها معتقدند پس‌انداز نه‌تنها وسیله‌ای برای افزایش توانایی مصرف است؛ بلکه ضربه‌گیر واجبی است که از نظام‌های اقتصادی دربرابر حوادث غیرمنتظره محافظت می‌کند. صندوق‌های پس‌انداز مازاد جلو اختلال را می‌گیرد و امکان بازسازی فوری سرمایه‌ی آسیب‌دیده را فراهم می‌کند. از مطالب این کتاب چند نتیجه‌ می‌توان گرفت:

• حقایق و اصول اقتصادی چه در جزیره‌ای دورافتاده و چه در جامعه‌ای قدرتمند یکسان است.
• اقتصاد در حال رشد مصرف را بیشتر می‌کند؛ اما مصرف بیشتر اقتصاد را رشد نمی‌دهد.
• بانک‌های ملی می‌توانند نرخ بهره را برای تشویق وام و هزینه کاهش دهند.
• بهره‌وری بیشتر به‌طور طبیعی باعت کاهش قیمت می‌شود؛ اما سیاست‌مداران توهم را ترجیح می‌دهند که این موضوع توهم رشد را به‌وجود می‌آورد.

ویدئو مربوط به معرفی کتاب «دیداقتصادی» را می‌توانید در یوتیوب از این لینک مشاهده کنید.

درباره‌ی کتاب

کتاب How an Economy Grows and Why It Crashes نوشته‌ی برادران شیف اولین‌بار در سال ۲۰۱۰ به زبان انگلیسی در ۲۵۶ صفحه انتشار یافت. در سال ۱۳۹۵، نشر آریاناقلم این کتاب را با عنوان کامل فارسی «دید اقتصادی؛ داستانی جذاب برای آموختن اقتصاد» و ترجمه‌ی سهند حمزه‌ئی روانه‌ی بازار کرد. ‫پیش‌ازاین و در سال ۱۳۹۳، نشر نی کتاب حاضر را با عنوان «چگونگی رشد و فروپاشی اقتصاد؛ یک داستان اقتصادی» و ترجمه‌ی حمیدرضا ارباب منتشر کرد.‮‬ کتاب «دیداقتصادی» در دسته‌بندی کتابخانه‌ی ملی در موضوعات رشد اقتصادی و نوسان‌های اقتصادی و بحران مالی قرار گرفته است.

درباره‌ی نویسندگان

نویسندگان کتاب «دیداقتصادی»، دو پسر اروین شیف، یعنی پیتر دی. شیف و اندرو جی. شیف هستند. اروین شیف در زمان خود یکی از اقتصاددان و منتقدان اقتصادی معروف محسوب‌ می‌شد. پیتر و اندرو شیف با کتاب Crash Proof 2.0 یکی از نویسندگان پرفروش لقب گرفتند. این اولین همکاری پیتر با برادرش، اندرو، متخصص شناخته‌شده در ارتباطات اقتصادی و مالی بود. بعد‌از‌آن این دو کتاب‌های دیگری، ازجمله کتاب «دید اقتصادی» را با همکاری یکدیگر نوشتند. پیتر همچنین یکی از کارگزاران سرمایه‌گذاری آمریکایی و مفسر مالی نیز به‌شمار می‌آید.