پلتفرم مدرن هوش تجاری چیست؟ چه تفاوتی با نرم افزار آن دارد

هوش تجاری را در اینترنت جستجو کنید. احتمالاً با تیترهای جذابی مثل، ده نرم‌افزار برتر هوش تجاری در سال 2023 یا 6 نرم‌افزار هوش تجاری که باید بشناسید! روبرو خواهید شد.البته تعداد نرم‌افزارهای bi بسیار بیشتر از تعداد ذکر شده در این مقالات است. ده‌ها نرم‌افزار متفاوت برای تحلیل و مصورسازی داده وجود دارد که هرکدام امکانات متفاوتی را ارائه می‌دهند.

اگر به دنبال استفاده شخصی و آموزش هستید و یا از هوش تجاری صرفاً یک داشبورد ساده می‌خواهید احتمالاً یکی از نرم‌افزارهای ذکر شده نیاز شما را برآورده خواهد کرد.اما اگر واقعاً قصد دارید در کسب‌وکار خود از هوش تجاری استفاده کنید و انتظار دارید تحلیل داده و اطلاعات به شما در بهبود عملکرد شرکت کمک کند به چیزی بیش از یک نرم‌افزار نیاز خواهید داشت.

شما به یک پلتفرم هوش تجاری نیاز دارید. در این مقاله به تفاوت نرم‌افزار و پلتفرم و خصوصیاتی که یک پلتفرم هوش تجاری باید داشته باشد پرداخته‌ایم. در پایان دو پلتفرم محبوب هوش تجاری یعنی تبلو و پاور بی آی را به‌صورت مختصر بررسی کرده‌ایم.

پلتفرم نرم‌افزاری چیست؟

پلتفرم مجموعه‌ای از نرم‌افزارها، منابع و اکوسیستم اطراف آن است که به شما برای رشد کسب‌وکارتان کمک می‌کند. ارزش یک پلتفرم فقط به امکاناتی که خودش ارائه می‌کند نیست؛ بلکه ارزش واقعی در قابلیت اتصال آن به سایر ابزارها، تیم‌ها، فرایندها و داده‌ها است. یک پلتفرم انعطاف‌پذیری بالایی در اتصال به سایر منابع دارد.

در واقع پلتفرم از اتکای شما به یک نرم‌افزار یا “پکیج نرم‌افزاری محدود” جلوگیری می‌کند و می‌تواند پاسخگوی نیازهای آینده یک شرکت باشد.در نتیجه می‌توانید ابزارهای جدید را به سیستم کاری خود اضافه کنید بدون اینکه نگران انطباق‌پذیری آنها با نرم‌افزارهای قبلی باشید یا مجبور بشوید تمام پکیج نرم‌افزاری را تغییر بدهید.

پلتفرم هوش تجاری چیست؟

گارتنر در تعریف پلتفرم هوش تجاری می‌گوید:

پلتفرم‌های هوش تجاری به شرکت‌ها این امکان را می‌دهد تا در سه حوزه زیر اپلیکیشن‌های bi را بسازند

• تحلیل داده
• انتشار و ارائه اطلاعات (مثل داشبورد و گزارش)
• یکپارچه‌سازی و ادغام (مثل مدیریت فراداده و محیط توسعه)

هدف هوش تجاری رسیدن به یک سازمان داده‌محور است تا هر تصمیمی که گرفته می‌شود بر اساس اطلاعات صحیح و دقیق باشد. پلتفرم هوش تجاری ستون فقرات استراتژی داده در یک شرکت است و گردآوری، درک، تحلیل، مصورسازی و مدیریت داده را در سازمان ممکن می‌کند.

به کمک پلتفرم bi می‌توان یک پروژه هوش تجاری را به‌صورت یکپارچه (end2end، سربه‌سر) اجرا کرد. یعنی می‌توانید یک پروژه را از پایه اجرا کرده و سپس آن را توسعه داده و در طول زمان مدیریت کنید.

ویژگی‌ها و امکانات یک پلتفرم هوش تجاری

یک پلتفرم جامع هوش تجاری باید قابلیت‌های زیر را در اختیار شما قرار دهد. در ادامه این موارد را بررسی خواهیم کرد

• گردآوری داده
• قابلیت درک و تحلیل داده
• مصورسازی داده
• همکاری و به‌اشتراک‌گذاری اطلاعات
• حاکمیت داده و امنیت اطلاعات
• قابلیت‌های سلف‌سرویس

گردآوری داده:

تعداد و تنوع منابع داده در شرکت شما باتوجه‌به اندازه شرکت و نوع کاری که انجام می‌دهید متفاوت است.

منابع داده در ساده‌ترین حالت می‌تواند به فایل‌های Excel و CSV محدود باشد و یا پایگاه‌داده نرم‌افزارهای عملیاتی مانند حسابداری را نیز شامل شود. اما شرکت‌های بزرگ و هلدینگ‌های سرمایه‌گذاری معمولاً صدها منبع، پایگاه و سیلوی داده مجزا و با معماری متفاوت دارند.

پلتفرم هوش تجاری در زمینه آماده‌سازی داده باید موارد زیر را تأمین کند

• یکپارچه‌سازی منابع داده مختلف شامل پایگاه، انباره و فایل‌های داده
• پاک‌سازی و مدیریت کیفیت داده
• ترکیب داده‌ها (Blend data)

درک و تحلیل داده

حجم واقعی داده‌های یک شرکت بیشتر از چیزی است که تصور می‌کنید! آماده‌سازی داده یک چیز است؛ اما سردرآوردن و فهمیدن کوهی از داده‌ها موضوعی کاملاً متفاوت است. پلتفرم هوش تجاری باید امکان مرتب‌کردن داده و جستجوکردن در آن را به شما بدهد که شامل امکانات زیر است:

• مدل‌سازی و مرتب‌کردن داده: وقتی داده را در یک منبع گردآوری کردیم باید بتوانیم بر اساس ارتباطی که در حوزه تجاری وجود دارد آنها را مرتب کرده و مدلی از داده بسازیم.
• جستجو در داده‌ها: کاربر هوش تجاری باید امکان جستجو و کاوش در داده‌ها برای رسیدن به جواب سؤالاتش را داشته باشد. یک پلتفرم خوب این قابلیت را به ساده‌ترین شکل ممکن و بدون نیاز به مهارت‌های فنی بالا در اختیار کاربر قرار می‌دهد.
• تحلیل کاوشگرانه (EDA) : کاربران پیشرفته مانند تحلیلگران یا دانشمندان داده (Data Analyst- Data Scientist) به امکانات بیشتری برای کاوش در داده نیاز دارند. امکاناتی مثل پایش در عمق یا کنترل خطوط داده (drilldown-data pipeline) از جمله این موارد است.

مصورسازی داده

مصورسازی شاید جذاب‌ترین و آشناترین بخش bi برای کاربران باشد و بسیاری هوش تجاری و مصورسازی را معادل و هم معنا تصور کنند.

مصورسازی داده اعداد و حروف خشک را به تصویر کشیده و آنها را روی نمودار، گراف، نقشه و جدول نمایش می‌دهد. پلتفرم هوش تجاری باید امکاناتی را در اختیار کاربران بگذارد تا به‌سرعت و با چند کلیک ساده بتوانند این کار را انجام بدهند.

ساختن بدون محدودیت گزارش و داشبورد جزءلاینفک یک پلتفرم هوش تجاری است. داشبوردهای داینامیک امکان بررسی و تحلیل بصری داده را به کاربران می‌دهد.

معمولاً در نرم‌افزارهای bi مدرن ساخت داشبورد و به‌اشتراک‌گذاری و استفاده از آن به دانش فنی بالایی نیاز ندارد و قابلیت سلف‌سرویس در پلتفرم‌های مدرن هوش تجاری برای این منظور توسعه پیدا کرده است.

به‌اشتراک‌گذاری اطلاعات و همکاری درون و بیرون سازمانی

یک گزارش یا داشبورد زمانی ارزشمند است که بتوانید آن را با دیگران به اشتراک بگذارید. تعداد کاربران استفاده‌کننده از هوش تجاری در یک سازمان می‌تواند بسیار زیاد باشد و هدف پلتفرم‌های مدرن نیز این است که همکاری بین افراد سازمان به بالاترین سطح خود برسد. برای رسیدن به این منظور ردوبدل‌کردن اطلاعات باید به ساده‌ترین و مؤثرترین شکل ممکن انجام شود.

در بخش همکاری گروهی امکانات زیر را می‌توان  در نظر گرفت:

• به اشتراک گذاشتن داشبوردها بین پرسنل و اعضای یک تیم
• امکان یادداشت‌گذاری روی داشبورد یا گزارش
• ارسال پیام به سایر کاربران
• ارسال نوتیفیکیشن سفارشی یا اخطار توسط سیستم

در بخش به‌اشتراک‌گذاری اطلاعات پلتفرم هوش تجاری باید این موارد را تأمین کند:

• قابلیت‌های امبد (embed) یعنی نمایش داشبورد یا گزارش داخل سایر نرم‌افزارها
• نمایش داشبوردها در محیط وب و از طریق جستجوگرهای اینترنتی
• اپلیکیشن‌های مخصوص برای موبایل و تبلت که به‌اشتراک‌گذاری اطلاعات و همکاری را ممکن کند.

حاکمیت داده و امنیت اطلاعات

حاکمیت داده مجموعه‌ای از دستورالعمل‌ها و قوانین است که شیوه استفاده از داده را مشخص می‌کند.یعنی حقوق تصمیم‌گیری و چهارچوب پاسخگویی افراد برای اطمینان از رفتار صحیح در زمینه ایجاد، مصرف، کنترل، تجزیه‌وتحلیل و ارزش‌گذاری داده داخل یک سازمان تعیین می‌شود.

حاکمیت داده می‌تواند شامل مواردی زیر و بیشتر باشد:

• مدیریت منابع داده
• مدیریت فراداده (Metadata)
• پایش (Monitoring) و مدیریت استفاده از اطلاعات توسط کاربران
• امنیت داده و حریم خصوصی
• مدیریت نقش‌های کاربران سیستم (Roles)
• کنترل جریان داده

قابلیت‌های سلف‌سرویس

سلف‌سرویس بودن برای یک پلتفرم مدرن bi لازم است.درگذشته نرم‌افزارهای هوش تجاری به‌شدت پیچیده و تخصصی بودند اما نیاز به استفاده از هوش تجاری باعث شد تا این نرم‌افزارها کاربرپسندتر شده و در اختیار افراد بیشتری قرار بگیرند

پلتفرم‌های معروف هوش تجاری و بررسی اجزای آنها

در ابتدای مقاله اشاره کردیم که نرم‌افزارهای متعددی در بازار وجود دارد؛ اما در این میان دو پلتفرم Power bi از شرکت مایکروسافت و Tableau از شرکت Salesforce بیشترین سهم را از بازار جهانی در اختیار دارند.

در ادامه اجزای اصلی هرکدام از این پلتفرم‌ها را با هم بررسی می‌کنیم

Power bi

اجزای اصلی پاور بی آی عبارت‌اند از:

• Power BI Desktop یک نرم‌افزار رایگان است که امکان اتصال به منابع داده و تبدیل آنها، ساخت مدل داده، تحلیل داده، ساخت گزارش و داشبورد را به ما می‌دهد.
• Power BI service یک سرویس ابری تحت وب است که امکان ساخت و انتشار داشبورد و گزارش، تحلیل داده و همکاری بین کاربران را فراهم می‌کند.
• Power BI Mobile اپلیکیشن موبایل و تبلت که امکان دسترسی به داشبوردها و گزارش‌ها و همکاری با سایر کاربران را فراهم می‌آورد
• Power BI Report Server این ابزار کارکردی مشابه Power BI service دارد؛ اما به‌صورت درون‌سازمانی (On-premises) در اختیار شرکت‌ها قرار می‌گیرد. امکان انتشار و مدیریت گزارش‌ها پس از ساخته‌شدن در نسخه دسکتاپ را فراهم می‌آورد.
• Power BI Report Builder این ابزار امکان ساخت گزارش‌های صفحه‌بندی شده و انتشار آن در سرویس ابری را فراهم می‌آورد.

نکته: استفاده از نسخه دسکتاپ با لایسنس رایگان روی یک کامپیوتر امکان‌پذیر است؛ اما به‌اشتراک‌گذاری داشبوردها، همکاری با سایر کاربران و عملیاتی‌کردن هوش تجاری در شرکت نیاز به خرید اشتراک حرفه‌ای یا پریمیوم دارد.

Tableau

اجزای اصلی پلتفرم تبلو عبارت‌اند از:

• Tableau Desktop نسخه دسکتاپ نرم‌افزار تبلو که برای اتصال به منابع داده، مصورسازی و تحلیل داده استفاده می‌شود. این نرم‌افزار دو نسخه ارائه می‌شود. نسخه حرفه‌ای برای استفاده در سازمان‌ها و شرکت‌ها و نسخه شخصی که قابلیت‌های دسترسی به منابع و اشتراک‌گذاری محدودی دارد.
• Tableau Public نسخه عمومی و رایگان تبلو است. داده‌ها و داشبوردهای ساخته شده در آن روی یک سرور آپلود می‌شود و در دسترس عموم است. این نسخه بیشتر برای شروع یادگیری  و کار با این پلتفرم توصیه می‌شود.
• Tableau Online یک سرویس ابری است. کاربران  می‌توانند گزارش‌ها و داشبوردهایی که روی نسخه دسکتاپ ساخته‌اند را می‌توانند در فضای ابری به اشتراک بگذارند. زیرساخت سخت‌افزاری این سرویس توسط خود شرکت تبلو ایجاد و نگهداری می‌شود و از طریق وب امکان دسترسی، تحلیل و اشتراک‌گذاری داده را به کاربران می‌دهد.
• Tableau Server شبیه تبلو آنلاین برای به‌اشتراک‌گذاری داشبوردها و گزارش‌ها داخل یک سازمان استفاده می‌شود. کاربران پس از ساخت داشبورد یا گزارش روی نسخه دسکتاپ آن را روی سرور منتشر می‌کنند.
• Tableau Prep ابزاری برای آماده‌سازی داده است و امکان ترکیب، فیلتر و انتقال داده خام از منبع و تبدیل آن به شکل قابل‌استفاده را می‌دهد. دو نسخه از این ابزار وجود دارد اولی Prep Builder که برای ساخت جریان داده استفاده می‌شود و دومی Prep Conductor که برای مدیریت،زمان‌بندی و اشتراک‌گذاری جریان داده ساخته شده بکار می‌رود
• Tableau Mobile اپلیکیشن تبلو برای استفاده روی موبایل و تبلت است و دسترسی، تحلیل اطلاعات و همکاری با سایر کاربران را ممکن می‌کند

چند نکته در مورد انتخاب پلتفرم هوش تجاری

قبل از انتخاب پلتفرم bi به این نکات توجه کنید.:

• بر اساس نیازهای امروز خود تصمیم نگیرید! نیازهای شما باگذشت زمان تغییر خواهد کرد؛ بنابراین یک پلتفرم منعطف انتخاب کنید که پاسخگوی نیازهای احتمالی شما در آینده باشد.
• به هزینه‌های پنهان استفاده از یک پلتفرم خاص دقت کنید. این هزینه‌ها می‌تواند شامل سیاست‌های شرکت ارائه‌دهنده در خصوص ارائه خدمات، لایسنس نرم‌افزار، نوع پشتیبانی، زمان اجرای پروژه، هزینه‌های پیاده‌سازی اعم از سخت‌افزار موردنیاز، آموزش پرسنل و … باشد
• یک ارائه‌دهنده مطمئن برای پیاده‌سازی هوش تجاری در سازمان خود پیدا کنید. ارائه‌کننده‌ای که در تمام مراحل پیاده‌سازی و استقرار و پس از آن در کنار شما باشد

منبع: پلتفرم هوش تجاری (Bi Platform) چیست؟ و چه ویژگی‌هایی دارد