آشنایی با گیاه یونجه

یونجه گیاهی است چندساله یا دائمی که ریش‌هایی راست و مستقیم دارد و به ریشه اولیه یونجه معروف است به‌موازات پیدایش ریشه اولیه، قسمت هیپوکوتیل در زیر سطح خاک قرار می‌گیرد و با طویل شدن زیر لپه باعث جوانه زدن و خارج شدن از سطح خاک می‌شود. یونجه جوانه‌زده در این موقع نسبت به آب بیش‌ازاندازه، کمبود آب، شوری خاک یا سله بستن سطح خاک حساسیت خاصی نشان می‌دهد. چنانچه در این موقع سطح خاک سله ببندد، زیر لپه یونجه که به‌صورت قوسی در زیر سطح خاک قرار گرفته‌است نمی‌تواند به سهولت سطح خاک را بشکافد و از آن خارج شود چنانچه زیر لپه یونجه بتواند از سطح خاک خارج گردد در این موقع یونجه جوانه‌زده فقط دارای دو لپه یا کوتیلدون است که به‌صورت برگ‌های متورم به نظر می‌آیند. این برگ اولیه ساده و معمولاً قلبی شکل است و شباهتی با برگ‌های اصلی یونجه ندارد. بعد از گذشت مدتی، نخستین برگ مرکب سه برگچه‌ای یونجه به وجود می‌آید که به‌تدریج با ادامه رشد و نمو، سایر برگ‌های مرکب نیز تشکیل می‌شود. گیاه یونجه علاوه بر ریشه راست و مستقیم اولیه، ریشه‌های جانبی نیز دارد که از سلول‌های حاشیه استوانه مرکزی ریشه اصلی سرچشمه می‌گیرند عامل موفقیت یونجه در مقاومت به کلیه عوامل نامساعد و همچنین استفاده از مواد غذایی تحت‌الارض، برخورداری از یک سیستم ریشه قوی است. ارتفاع آن تا یک متر می‌رسد برگ‌های آن دارای سه برگچه است برگچه‌های نوک تیز، سبز رنگ و بیضی‌شکل است. گل‌های یونجه به شکل سبز و به رنگ بنفش تیره یا آبی روشن است میوه یونجه مانند صدف بوده و دانه داخل میوه مانند لوبیا ولی کوچک‌تر از آن است.

یونجه به دلیل وجود ویتامین‌های B, K, E, D, A، پروتئین و مواد معدنی موجود در آن غذایی کامل محسوب می‌شود و به «سلطان گیاهان» معروف است. ویتامین C موجود در یونجه دو برابر جعفری و چهار برابر لیموترش است. یونجه علاوه بر استفاده به عنوان علوفه دام توسط انسان نیز به صورت های مختلف مانند به صورت تازه، جوانه یونجه، عرق یونجه و دمنوش یونجه استفاده شده و عسل یونجه نیز پرطرفدار است. خواص یونجه فراوان است که می‌توان به چند مورد اشاره کرد: آهن زیاد، تقویت اعضای بدن، درمان کم‌خونی، ضعف بنیه، درمان سنگ کلیه، معالج رعشه و ناراحتی اعصاب، چاق‌کننده، نیروبخشی، کاهش قند خون، ویتامین A مانع از شب‌کوری، تصفیه خون، ازدیاد شیر مادران، ترک اعتیاد، رقیق‌کننده خون و مانع ابتلا به بیماری قلبی، کاهش‌دهنده کلسترول بد و ... . پزشکان قدیم ایران از مخلوط تعفن یونجه و چند گیاه دیگر برای ترک اعتیاد و تنفر از آن برای ترک اعتیاد استفاده می‌کردند. در حال حاضر برای معالجه معتادان به سیگار و تریاک و هروئین شاهد تأثیرات فوق‌العاده‌ای هستیم.

کاشت و برداشت

یونجه گیاهی چندساله (تقریباً ۵-۷ سال) است بنابراین با زدن شخم عمیق، خاک را برای کاشت یونجه آماده کنید. زمان مناسب کاشت ترجیحاً پاییز و بهار است که بهترین زمان برای کشت بذر یونجه پاییز، اوایل تا اواسط شهریور و برای کشت بهار، نیمه دوم اردیبهشت الی خرداد ماه است. بذر یونجه ها را در عمق یک الی دو سانتیمتری ترجیحاً خاک سبک و شنی کاشت کنید. برای جلوگیری از خشک شدن خاک بعد از اولین آبیاری به ترتیب ۳ روز بعد و دور آبیاری بین ۷ تا ۱۲ روز است.

در برداشت اول بعد از ۵۰-۷۰ درصد از گلدهی و بیشتر و در برداشت‌های بعدی ۱۰-۱۵ درصد گل‌های بنفش (بیشترین کیفیت علوفه) انجام می‌شود. برداشت بذر یونجه بعد از قطع آبیاری در مرحله شروع به قهوه‌ای شدن غلاف‌ها و زمانی که پنجاه درصد غلاف‌ها قهوه‌ای شده‌اند.