جایزه نوبل شیمی در سال 2024 به سه دانشمند به دلیل کارشان در زمینه پروتئین ها اعطا شد

هم‌بنیان‌گذار واحد هوش مصنوعی دیپ‌مایند گوگل یکی از برندگان نوبل شیمی 2024 است.

پس از معرفی برندگان نوبل پزشکی و فیزیک، اکنون نوبت اعطای جایزه نوبل شیمی 2024 شده است. امسال این جایزه مشترکاً به‌ «دیوید بیکر» (David Baker) برای طراحی پروتئین‌های جدید و «دمیس هاسابیس» (Demis Hassabis)، هم‌بنیان‌گذار دیپ‌مایند گوگل و «جان ام. جامپر» (John M. Jumper) برای پیش‌بینی ساختار پروتئین‌ها با هوش مصنوعی اهدا شد.

براساس گزارش وب‌سایت جایزه نوبل، جایزه نوبل شیمی 2024 درباره پروتئین‌ها است. دیوید بیکر آمریکایی با عملکردی تقریباً غیرممکن موفق به ساخت انواع کاملاً جدیدی از پروتئین‌ها شد. دمیس هاسابیس و جان جامپر نیز یک مدل هوش مصنوعی برای حل یک مشکل 50 ساله توسعه دادند: پیش‌بینی ساختارهای پیچیده پروتئین‌ها. این اکتشافات دارای پتانسیل‌های عظیمی هستند.

برندگان جایزه نوبل شیمی 2024

پروتئین‌ها به‌طور کلی از 20 اسید آمینه مختلف تشکیل شده‌اند که می‌توان آن‌ها را به‌عنوان بلوک‌های سازنده زندگی توصیف کرد. در سال 2003، دیوید بیکر موفق شد با استفاده از این بلوک‌ها پروتئین جدیدی طراحی کند که شبیه هیچ پروتئین دیگری نبود. از آن زمان، محققان توانستند پروتئین‌های جدیدی تولید کنند که می‌توانند به عنوان دارو، واکسن، نانومواد و حسگرهای کوچک مورد استفاده قرار گیرند.

کشف دوم مربوط به پیش‌بینی ساختارهای پروتئینی است. در پروتئین‌ها، اسیدهای آمینه در رشته‌های بلندی به یکدیگر متصل و خم می‌شوند که ساختاری سه‌بعدی ایجاد می‌کنند؛ این امر برای عملکرد پروتئین‌ها مهم است. از دهه 1970، محققان سعی کردند ساختارهای پروتئینی را از طریق توالی اسیدهای آمینه پیش‌بینی کنند، اما این کار بسیار دشوار بوده است. با این حال، چهار سال پیش، یک پیشرفت خیره‌کننده رقم خورد.

در سال 2020، دمیس هاسابیس و جان جامپر یک مدل هوش مصنوعی به نام AlphaFold2 ارائه کردند. با کمک این مدل، آن‌ها توانسته‌اند ساختار تقریباً تمام 200 میلیون پروتئینی را که محققان شناسایی کرده‌اند، پیش‌بینی کنند. از آن زمان، AlphaFold2 توسط بیش از دو میلیون نفر از 190 کشور مختلف مورد استفاده قرار گرفته است. در میان هزاران کاربرد علمی این هوش مصنوعی، محققان اکنون می‌توانند مقاومت آنتی‌بیوتیک‌ها را بهتر درک کنند و یا تصاویری از آنزیم‌هایی ایجاد کنند که می‌توانند پلاستیک را تجزیه کنند.

همچنین در اردیبهشت‌ماه امسال محققان دیپ‌مایند گوگل مدل جدید AlphaFold 3 را معرفی کردند که می‌تواند به پژوهشگران حوزه‌های متنوع از جمله پزشکی، کشاورزی و داروسازی کمک شایانی کند.

سال گذشته جایزه نوبل شیمی نیز مشترکاً به‌ دو دانشمند آمریکایی و یک دانشمند روسی به‌خاطر کشف فناوری نقطه کوانتومی (Quantum dot) اعطا شد.