خورشید گرفتگی چه تاثیری بر رفتار حیوانات دارد؟

مشاهدات و گزارش‌ها نشان می‌دهند که بسیاری از حیوانات در هنگام خورشیدگرفتگی به‌گونه‌ای رفتار می‌کنند که گویی شب فرارسیده است.

دانشمندان در مطالعات گسترده دریافته‌اند که تمام حیوانات در رفتار روزانه خود، مانند خوابیدن، شکار و جمع‌آوری غذا، بر یک ساعت زیستی بیست و چهار ساعته متکی هستند. این که آیا خورشیدگرفتگی می‌تواند فعالیت‌های حیوانات را مختل کند یا نه مسئله‌ای مرموز است زیرا خورشیدگرفتگی‌ پدیده‌ای بسیار نادر است. دانشمندان در فرصت استثنایی کسوف ۲۰ فروردین در آمریکای شمالی، رفتار حیوانات در خورشیدگرفتگی را بررسی کردند که نتایج آن را در این مقاله می‌خوانیم.

اثر خورشیدگرفتگی بر رفتار حیوانات

نور خورشید یک راهنمای بسیار مهم برای حیوانات و گیاهان است. دانشمندان نمی‌توانند این نور را حذف کنند تا اثر آن را روی جانوران ببینند، اما طبیعت گهگاهی این کار را تحت عنوان پدیده‌ای به نام خورشیدگرفتگی انجام می‌دهد. بیش از ۷۵ درصد حیواناتی که دانشمندان در خورشیدگرفتگی‌ تحت نظر گرفته‌اند، واکنشی واضح به این پدیده داشتند.

مطالعات به‌صورت کلی نشان داده‌اند زمانی که در طول خورشیدگرفتگی، ماه ۷۵ تا ۸۰ درصد نور خورشید را مسدود می‌کند، حیوانات شروع به واکنش می‌کنند. بسیاری از جانوران، خورشیدگرفتگی کامل را همانند آسمان گرگ‌ومیش پیش از طلوع آفتاب می‌بینند. برای مثال، جیرجیرک‌ها، پرنده‌ها و قورباغه‌ها چنین احساسی دارند و همانند صبح شروع به سروصدا می‌کنند.

برخی دیگر از حیوانات، این پدیده را به‌‌عنوان یک طوفان کوتاه و زودگذر می‌بینند. به همین علت، پناه می‌گیرند یا از حرکت می‌ایستند و سکوت می‌کنند.

مشاهدات نشان داده‌اند حدود ۲۰ دقیقه قبل از کامل‌شدن گرفتگی، پرنده‌ها در کنار هم تجمع می‌کنند و از فعالیت می‌ایستند. دانشمندان می‌گویند این رفتار احتمالاً به این علت است که پرندگان فکر می‌کنند زمان خواب فرارسیده است. در برخی دیگر از پرندگان نیز شاهد رفتارهایی هستیم که برای پنهان‌شدن از شکارچیان شب انجام می‌دهند.

در ۳۰ مرداد ۱۳۹۶، دانشمندان رفتار جانوران را در باغ وحش زیر نظر گرفتند. زرافه‌ها در طول خورشیدگرفتگی مضطربانه می‌تاختند و لاک‌پشت‌ها جفت‌گیری می‌کردند؛ رفتاری که معمولاً شب‌ها انجام می‌دهند.

یکی از پژوهش‌هایی که در زمان این خورشیدگرفتگی انجام شد، نشان داد که برخی گیاهان در زمان گرفتگی کامل، بسته شدند و پس از رفع گرفتگی باز شده و به سمت نور خورشید تغییر جهت دادند.

شواهد نشان می‌دهد که حشرات و عنکبوت‌ها نیز در طول این پدیده نجومی فعالیت‌های شبانه خود را آغاز می‌کنند. برای مثال، عنکبوت‌ها مشغول به مراقبت از تارهای خود و برداشتن طعمه‌ها از آن می‌شوند. دوزیستان نیز به‌سرعت به خورشیدگرفتگی واکنش نشان می‌دهند، چون تغییر دما را به‌خوبی احساس می‌کنند.

خفاش‌ها

خفاش‌ها یک گزینه جذاب برای بررسی هستند. این حیوانات با تاریک‌شدن هوا از پناهگاه خود بیرون می‌آیند و فعالیت‌های خود را آغاز می‌کنند. به‌نظر می‌رسد یک خورشیدگرفتگی کامل می‌تواند باعث شود این پستانداران پرنده در میانه روز از خواب بیدار شده و از غار بیرون بیایند.

خفاش‌ها در فصول سرد در اعماق غارها می‌خوابند. این باعث می‌شود که متوجه تغییر نور محیط بیرون نشوند. اما اگر هوا گرم باشد و خفاش‌ها در نزدیکی ورودی باشند، خورشیدگرفتگی را احساس می‌کنند و به آن واکنش نشان می‌دهند. همچنین خفاش‌هایی که در شاخه درختان می‌خوابند تاریکی هوا را به‌سرعت می‌فهمند.

مدت‌زمان گرفتگی خورشید نیز می‌تواند در واکنش خفاش‌ها مؤثر باشد. هرچه خورشیدگرفتگی طولانی‌تر باشد، احتمال این که خفاش‌ها متوجه آن بشوند بیشتر است.

حیوانات اهلی

مطالعات روی رفتار حیوانات اهلی مانند سگ و گربه نشان داده‌اند این حیوانات احتمالا برای مدت کوتاهی گیج شده و می‌ترسند. آن‌ها شاید پنهان شوند، شروع به زوزه کشیدن کنند یا ضربان قلب و تنفس‌شان سریع‌تر شود.

حیوانات مزرعه در هنگام خورشیدگرفتگی به‌سمت طویله حرکت می‌کنند، چون احساس می‌کنند که زمان خواب رسیده است. زنبورهای عسل نیز فعالیت خود را متوقف می‌کنند و به کندوها برمی‌گردند. بااین‌حال، این رفتار بدان معنا نیست که حیوانات خورشیدگرفتگی را همانند فرا رسیدن شب و پایان آن را همانند شروع روزی جدید می‌دانند.

بسیاری از این حیوانات بلافاصله پس از بازگشت نور خورشید فعالیت خود را از سر نمی‌گیرند و برای مدتی در یک وضعیت آشفتگی و گیجی می‌مانند.

رفتار حیوانات در خورشیدگرفتگی ۲۰ فروردین

بابک تفرشی، یکی از برجسته‌ترین منجم‌های ایرانی که خورشیدگرفتگی اخیر را از محوطه بیرونی غار «Frio Bat» در تگزاس ثبت می‌کرد، به نشنال جئوگرافیک گفته است که فعالیتی از خفاش‌ها در طول این رخداد ندید. دانشمندان باور دارند احتمالاً دمای هوا و یا حضور خفاش‌ها در انتهای غار عوامل بیدار نشدن آن‌ها است.

علاوه بر این‌ها، کاربران شبکه‌های اجتماعی نیز تصاویری از ترسیدن و گیج‌شدن سگ‌ها و اردک‌ها به اشتراک گذاشتند. گربه‌ها نیز هنگام تاریکی به خانه و محل خواب خود برگشتند.

بسیاری از باغ‌وحش‌ها و پارک‌های طبیعی در آمریکای شمالی نیز تغییر در رفتار حیوانات خود را ثبت کردند. در باغ‌وحش دالاس در تگزاس و باغ‌وحش گرنبی در کانادا، زرافه‌ها و گورخرها شروع به دویدن کردند و فیل‌ها به سمت محل خواب خود رفتند. پرندگان نیز فکر کردند زمان خواب رسیده است. البته حیواناتی نیز بودند که هیچ تغییر خاصی در رفتار خود بروز ندادند.