زندگینامه زید بن علی فرزند امام زین العابدین (ع)

زندگینامه زید بن علی فرزند امام زین العابدین (ع)

 

در این مقاله از ، با زندگینامه زید بن علی آشنا می شوید. «زید بن علی» فرزند امام زین العابدین علیه السلام، از چهره هاى معروف و درخشان خاندان پیامبر و فردی عالم، پارسا و شجاع بود. او در عصر خلافت هشام بن عبدالملک بر ضد حکومت امویان در کوفه قیام نمود و سرانجام به شهادت رسید. قیام او در برانگیختن احساسات مردم بر ضد دستگاه اموی - از جمله قیام عباسیان که منجر به سقوط بنی امیه شد - نقش مهمی داشت.

چکیده ای از بیوگرافی زید بن علی :

نام : زید بن علی بن الحسین (ع)

کنیه : ابوالحسین

القاب : زید الشهید، حلیف القرآن، زیدالازیاد

پدر : امام علی بن. الحسین (ع)

تولد : 76 هجری قمری، 698 میلادی

محل تولد : مدینه، حجاز

درگذشت : 2 صفر 122 هجری قمری (740 میلادی)

محل دفن : کوفه، عراق

دین : اسلام

والدین : سجاد (پدر)، جیدا (مادر)

همسر : رایتا بنت عبدالله علوی

فرزندان : یحیی، حسین، محمد، عیسی

 

زندگینامه زید بن علی بن الحسین :

زید بن علی بن الحسین بن علی بن ابی طالب، مشهور به زیدالشهید یا شهید زید، فرزند امام سجاد (علیه السلام) و همچنین معاصر امام باقر (علیه السلام) بود. که در رهبری قیام علیه بنی امیه، زمان امام صادق علیه السلام شهید شد. گروهی از شیعیان، معتقد به امامت او شدند که به زیدیه مشهور هستند. تاریخ تولد و شهادت ایشان باعث بروز جدال ها و بحث های قابل توجهی شده است. زید در مدینه متولد شد و در کوفه به شهادت رسید.

 

زید بن علی بن الحسین بن علی بن ابی طالب، به تقیه اعتقاد نداشت او همچنین کسانی را که شیخین را جدا کردند، محکوم کرد. او به مردم توصیه کرد که از قرآن کریم اطاعت کنند و با استبداد به جهاد بپردازند و از فقرا حمایت کنند. 

 

زید به علیه یوسف بن قیام برانگیخت و عمر بن حفصه، فرماندار کوفه، مردم کوفه را تنها گذاشتند. در نتیجه، در جنگ به شهادت رسید. المجموع، مهم ترین اثر زید بن علی در زمینه فقه و حدیث است.

 

دودمان :

زید، فرزند علی بن حسین (ع)، چهارمین امام شیعیان بود. نام مادرش به گونه ای دیگر نیز ذکر شده است، که جیده، جید، حیدان و حوراء می توانند از جمله معروف ترین نام های وی باشد. او کنیزی بود که مختار ثقفی او را خرید. او مورد احترام مختار بود و او را به امام سجاد (علیه السلام) هدیه کرد. امام سجاد (علیه السلام) جز زید، فرزندان دیگری نیز داشت که نام آن ها علی، عمر و خدیجه بود.

 

تولد :

معروف است که زید بن علی چهل و دو سال زندگی کرد. او در مدینه به دنیا آمد، اما درباره سال ولادت او، تاریخ های مختلفی ذکر شده است: 75/694-5، 78/697-8، 80/699-700، و 79/698-9.

 

کنیه و القاب زید بن علی بن الحسین :

ابوالحسین تخلص و کنیه ی زید بود. القاب او زید الشهید (زید شهید) را داشت، زیرا در قیام علیه ظلم به شهادت رسید. علاوه بر این، به او حلیف القرآن نیز گفته می شد، زیرا بیشتر وقت خود را به تلاوت قرآن اختصاص می داد. همچنین به او زید الازیاد (زید زیدیان) نیز گفته می شد، که به معنای برتری و مقام بالاتر او نسبت به دیگران به نام زید اشاره دارد.

 

معلمان :

زید از پدرش امام سجاد(ع) و برادرش امام باقر(ع) و امام صادق(ع) روایت کرده است. زید نیز از تعدادی از اساتید خود از جمله: ابان بن عثمان بن عفان و عبدالله بن ابی رافع راوی بود.

 

زید، نزد عروة بن زبیر بن عوام و واصل بن عطاء شاگردی کرده است. اگرچه از نظر بعضی، شاگردی وی نزد واصل بن عطا هم به دلیل انتساب او به اهل بیت(ع) و هم به دلیل هم سال بودن زید با واصل بن عطا مورد تردید است.

 

بین زید و امام باقر (علیه السلام) در مورد مسائلی که زید از واصل بن عطاء یاد گرفته بود، اختلاف وجود داشت، به عنوان مثال درباره شرط قیام علیه ظلم برای امامت ائمه. زید همچنین با فقهای بصره و کوفه مانند عبدالرحمن بن ابی لیله، ابوحنیفه و سفیان الثوری رابطه داشت.

 

آشنایی با زندگی نامه زید بن علی

 

شاگردان :

مؤلف کتاب الروض النضیر اسامی کسانی را ذکر کرده است که از زیدبن علی علم کسب کردند از جمله:

 

عیسی و محمد و یحیی (فرزندانش)

سلیمان بن مهران

سعید بن خیثم

ابوخالد کابلی

سلمه بن کهیل

ابن ابی زناد

مطالب بن زیاد

الفضیل بن مرزوق

منصور بن معتمیر

زبید یامی

 

راویان :

در اینجا فهرست تعدادی از راویان زید آمده است:

 

امام صادق (ع)

محمد بن مسلم الزهری

شعبات بن الحجاج

عبدالرحمن بن ابی الزناد

عبدالرحمن بن حارث بن عیاش

بسام الصیرفی

 

همچنین راویان اهل سنت مانند: ترمذی، نسائی، ابو داوود، ابن ماجه و ابن حنبل از زید احادیث نقل کرده اند.

 

آثار نسبت داده شده به زید :

به روایت ابوخالد واسطی از زید، مجمع فی الفقه منسوب به زید است، که مهم ترین کتاب زید بن علی شمرده می شود. همچنین شرح های متعددی بر آن نوشته شده است.

 

تفسیر غریب القرآن المجید ، اخبار زید بن علی، تثبیت الامامه ، مناسک یا منسک الحج، قراءة زید بن علی، رسالة فی الجدل مع المرجئة، کتاب الصفوه، رسالت فی حقوق الله و کتاب فی الرد علی القدریة من القرآن هستند. آثار دیگر منسوب به زید بن علی هستند.

 

قیام زید :

زید بن علی علیه بنی امیه به دلایلی قیام کرد :

 

• ظلم و ستم بنی امیه

• دعوت مردم کوفه

 

• اختلاف بین زید بن علی و عبدالله بن حسن درباره وقف امام علی (علیه السلام) در مدینه بروز کرد که به قضاوت خالد بن شد منجر شد. این اختلاف ها منجر به پیامدهایی شد که عبدالملک نیز درگیر آن شد.

 

• سپس زید به سفری به شام رفت و در آنجا با هشام بن عبدالملک روبرو شد. در این رویدادها، برخی اتهامات مالی نیز به زید بن علی وارد شد.

 

• با توجه به این مسائل و اتهامات، زید که به تقیه (استتار نیت) اعتقادی نداشت، همراه با پانزده هزار نفر از مردم کوفه که به او بیعت کرده بودند، مخالفت کرد و علیه امویان قیام کرد.

 

زید بن علی در روز چهارشنبه اول صفر قیام کرد. سال قیام و شهادت او در منابعی 122/740، 121/739 و 120/738 ذکر شده است. آنها قصد داشتند بعداً قیام کنند، اما پس از کشته شدن دو سرباز زید و ترس از حمله غافلگیرانه اموی، زودتر قیام کردند.

 

زید در شب چهارشنبه 1 صفر سال 122 هجری قمری قیام کرد. بنا بود قیام او دیرتر از این تاریخ صورت گیرد اما به دلیل کشته شدن دو تن از یارانش و احتمال اینکه به آنان شبیخون زده شود قیام آنها در تاریخ مذکور انجام شد. پس از آنکه فرمانده کوفه از قیام زید مطلع شده بود، مردم را در مسجد کوفه جمع کرد و با بستن درها، به طور عملی آنان را زندانی کرد تا نتوانند به ارتش زید بپیوندند. به همین دلیل، از پنجاه هزار نفری که به زید بیعت کرده بودند، تنها 280 تا 300 نفر از اطراف او باقی ماندند.

 

شعار سپاهیان زید در آن زمان "یا منصور امت" بود. قبل از قیام، زید به مدت ده ماه در کوفه و بصره به طور مخفیانه مردم را به قیام و بیعت با خود فرا خوانده بود. گفته می شود که در این مدت، پنجاه هزار نفر از کوفیان با او بیعت کرده بودند. زید نامه ای به ابوحنیفه نیز فرستاد و او را به کمک و همراهی در جهاد علیه حکومت بنی امیه دعوت کرد. ابوحنیفه نیز با کمک مالی و منابع خود، زید را یاری کرد.

 

چند دلیل برای قیام زید برشمرده شده است. این انگیزه ها شامل ستم های بنی امیه به مردم، دعوت مردم کوفه، اختلاف زید و عبدالله محض درباره وقف های امام علی (علیه السلام) در مدینه که منجر به حکمیت خالد بن عبدالملک و رویدادهای بعدی شد، سفرهای زید به شام و برخوردهای ناخوشایند هشام بن عبدالملک با او در جمع درباریان و اتهامات مالی که به زید مطرح شده بود.

 

حرم زید بن علی در کوفه

 

شهادت زید بن علی :

پس از دو روز جنگ بر اثر تیری که پیشانی او را سوراخ کرد به شهادت رسید.

 

زید را پنهانی دفن کردند. اما بنی امیه محل دفن را پیدا کردند و جسد زید را نبش قبر کردند و سر او را نزد هشام بن عبدالملک فرستادند و جسد او را به دار آویختند.

 

سر او ابتدا به سوریه و سپس به مصر فرستاده شد. اعتقاد بر این است که زیارتگاهی در مصر آخرین آرامگاه سر زید بن است. جسد او تا پایان عمر هشام بر دار ماند، سپس ولید بن یزید دستور داد بدنش را آتش بزنند و خاکستر آن را بر باد پراکنده کردند.

 

امام صادق (ع) و قیام زید :

بسیاری از علمای شیعه معتقدند که این قیام به اذن امام صادق (ع) صورت گرفته است، از جمله: شهید اول در القواعد، مامقانی در تنقیح المقال، خوئی در معجم الحدیث و همچنین سید علی خان شیرازی در ریاض السالکین، مطهری.

 

امام رضا (ع) فرمودند: پدرم موسی بن جعفر (ع) از پدرش جعفر بن محمد صلی الله علیه و آله فرمودند: زید در مورد قیامش با من مشورت کرد، گفتم ای عموی عزیز، اگر دوست داری در بازار کناسه کوفه به دار آویخته شوی، این راهش است. وقتی زید بیرون رفت امام صادق علیه السلام فرمودند: وای بر کسی که صدای او را بشنود و او را یاری نکند.

 

مذهب زید بن علی :

در روایتی از محمد بن مسلم نقل شده که :

«بر زید بن علی (ع) وارد شدم و گفتم گروهی می گویند تو صاحب این امر (امامت) هستی. پاسخ داد نه؛ اما من از عترت ایشان هستم. گفتم پس چه کسی این کار را پس از شما متصدی خواهد شد؟ پاسخ داد: هفت تن از خلفاء که مهدی(عج) از ایشان است. ابن مسلم گفت: پس از آن بر امام باقر(ع) وارد شدم و این جریان را خبر دادم. حضرت فرمود: برادرم زید راست گفت، در آینده ای نزدیک پس از من، هفت تن از اوصیاء این امر را عهده دار خواهند شد و مهدی(عج) نیز از آن هاست...»

 

برخی منابع برای اثبات اعتقاد زید به امامت امام صادق (ع) به این روایت اشاره می کنند.

 

فرزندان زید :

یحیی : پس از پدرش در سبزوار قیام کرد و در جوزجان افغانستان به شهادت رسید.

حسین : او را حسین ذوالدمعه می شناختند، زیرا برای شهادت پدرش گریه می کرد. پس از شهادت زید، امام صادق (ع) سرپرستی او را بر عهده گرفت.

محمد : از یاران امام صادق (ع) بود.

عیسی : در خفا زندگی کرد و در سن 60 سالگی در کوفه از دنیا رفت. بر اساس برخی اخبار، وی نیز از اصحاب امام صادق (ع) بوده است.

 

نسل زید از طریق سه فرزندش عیسی و محمد و حسین ادامه یافت.

 

ظهور زیدیه :

پس از شهادت امام حسین (ع) برخی از علویان قیام مسلحانه را از الزامات امامت و تدبیر لازم برای مقابله با ظالمان می دانستند. پس از شکل گیری این اندیشه سیاسی در زمان امام زین العابدین (ع)، زیدیه ظهور کرد.

 

اختلاف میان علویان بر اساس دو دیدگاه جنگ فرهنگی یا قیام مسلحانه علیه بنی امیه بود. نتیجه این اختلاف بعد از شهادت امام زین العابدین (ع) بود که عده ای امامت امام محمد باقر (ع) را پذیرفتند و عده ای به قیام شمشیر که زید بن علی (ع) برادر امام محمد باقر (ع) رهبری می کرد ایمان آوردند. این گروه به زیدیه معروف بودند. بر این اساس شیعیانِ معتقد به قیام مسلحانه، زید بن علی را پس از امام علی (ع)، حسنین (ع)و حسن مثنی به عنوان امام پنجم اهل بیت (ع) می‎ دانند.

 

گردآوری: بخش مذهبی