آشنایی با فرزند ارشد امام علی هادی (علیه السلام): سید محمد بن علی الهادی (علیه السلام)

زندگینامه ابوجعفر محمد بن علی الهادی (ع)

زندگینامه سید محمد بن علی الهادی (ع)، بزرگترین فرزند امام علی الهادی (ع):

ابوجعفر محمد بن علی الهادی (ع) از نوادگان پیامبر اسلام (ص) و فرزند امام علی الهادی (ع) و برادر امام حسن العسکری (ع) بود. شاید برخی انتظار داشتند که او جانشین پدرش امام هادی (ع) شود، اما او پیش از او در شهر پادگانی سامرا در عراق درگذشت. حرم او که مکانی مقدس برای شیعیان اثنی عشری به حساب می آید، در سال 2016 مورد حمله مرگبار به زائران آن توسط شبه نظامیان سنی قرار گرفت.

چکیده ای از زندگینامه ابوجعفر محمد بن علی الهادی (ع) :

نام : سید محمد

نقش " از امامزادگان شیعی

کنیه : ابوجعفر ، ابوعلی

زادروز : 228 قمری

محل تولد : صریا-مدینه

محل سکونت : مدینه

درگذشت : 252 قمری

محل دفن : شهر بلد در نزدیکی سامرا

لقب(ها):سَبع الدُجَیل ، سبع الجزیزه

پدر : امام هادی (ع)

مادر : حدیث (یا سلیمان)

طول عمر : 24 سال

زندگی نامه محمد بن علی الهادی (ع) :

ابوجعفر محمد بن الإمام علی الهادی، معروف به سید محمد ( ألسَّیِّد مُحَد )، و نیز در میان بومیان به سبع الدجیل معروف است ( سَبُعُ الدُجَیل ؛ شیر دجیل)، فرزند ارشد امام هادی (ع) بود. در سال 228 / 842-3 میلادی به دنیا آمد و در سال 252 / 866 وفات یافت. او به دلیل فضایل اخلاقی برجسته اش، بسیاری از شیعیان و دیگران معتقد بودند که امامت را از پدرش به ارث خواهد برد، اما مرگ او در زمان زندگی پدرش این عقیده را رد کرد.

مقبره ی وی در شهر بلد، که در 50 کیلومتری جنوب سامرا واقع شده است، مقبره ی مشهوری دارد. این مکان، به ویژه در عراق، مورد احترام و توجه شیعیان قرار دارد و بسیاری از کرامات (عجایب) در مورد او گزارش شده است.

متاسفانه در تاریخ 7 جولای 2016، مقبره ی سید محمد در بلد، تحت حمله ی تروریست های تکفیری قرار گرفت و آسیب دید. این حمله توسط جماعت داعش انجام شد و منجر به آسیب دیدن مکان مقدس و تخریب بخشی از آن شد. این اقدام وحشیانه ی تروریست ها، نشان دهنده ی بی احترامی آن ها نسبت به مکان های مذهبی و تاریخی است.

تولد، نسب و فرزندان محمد بن علی الهادی (ع) :

سید محمد در سال 228 هجری قمری در روستای صریا نزدیک مدینه به دنیا آمد. بر اساس رایج ترین دیدگاه، وی اولین فرزند امام هادی (ع) و بزرگتر از امام حسن عسکری (ع) بود. مادرش حدیث (یا سلیمان) نام داشت.

هنگامی که امام هادی (ع) توسط متوکل عباسی به سامرا فراخوانده شد، سید محمد که در آن زمان حدود 5 سال داشت، در صریا ماند.

فرزندان محمد بن علی الهادی (ع) :

به نقل از کتاب بحرالانساب، سید محمد 9 پسر داشت که برخی از آن ها در خوی و سلماس ایران دفن شده اند. نسل او تنها از طریق دو پسرانش، یعنی احمد و علی، ادامه یافته است.

آشنایی با ابوجعفر محمد بن علی الهادی (ع)

فضایل اخلاقی محمد بن علی الهادی (ع) :

ابوجعفر السید محمد، به لحاظ اخلاقی با فضیلت و ادب بسیار بود. این فضائل، بسیاری از شیعیان را به این باور رساند که او امام بعدی پس از پدرش، امام هادی (علیه السلام) خواهد بود.

الکلانی درباره ی ایشان، می نویسد: «در جوانی با ابوجعفر محمد بن علی آشنا شدم و مودب تر، سخاوتمندتر و پاکیزه تر از او ندیدم. در آن زمان، امام حسن عسکری (علیه السلام) در حجاز کودک بود و ابوجعفر او را بسیار تحسین می کرد و همیشه همراه برادرش، امام حسن عسکری (علیه السلام) بود و هرگز از معاشرت با او جدا نشد. تعلیم و تربیت او را نیز به عهده گرفت».

با توجه به فضایل بسیار او، شیعیان معتقد بودند که او امام بعدی خواهد بود. اما وقتی که در زمان حیات پدرش از دنیا رفت، امام هادی (علیه السلام) به امام حسن عسکری (علیه السلام) اطلاع داد که شخصیتی دیگر به عنوان امام بعدی انتخاب شده است. با این حال، شیعیان همچنان به احترام و تعظیم به سید محمد، وی را به عنوان یک شخصیت مهم و الهی در تاریخ اسلام می پذیرند.

مرگ محمد بن علی الهادی (ع) :

در سال 252/866، سید محمد تصمیم گرفت خانه خدا را زیارت کند. هنگامی که به بلد (نزدیک سامرا در عراق) رسید، بیمار شد و در 29 جمادیه دوم / 17 ژوئیه درگذشت. شیعیان او را در بلد دفن کردند. برخی حدس زدند که او توسط عباسیان مسموم شده است.

امام هادی (علیه السلام) پس از وفات برای آن حضرت عزاداری کرد. حسن بن حسن الافتاس، یکی از بنی هاشم، درباره وفات سید محمد می گوید: «وقتی سید محمد از دنیا رفت، به خانه امام هادی (علیه السلام) رفتیم. دیدیم که قالیچه ای پهن شده و مردم دور هم نشسته اند. جمعیت را تخمین زدیم: علاوه بر بردگان آزاد شده و افراد دیگر، 150 نفر از خاندان ابوطالب، بنی هاشم و قریش بودند. ناگهان امام حسن عسکری علیه السلام در حالی که از غم مرگ برادرش لباس هایش را پاره کرده بود وارد شد و کنار پدرش ایستاد.

آن موقع ما او را نمی شناختیم. پس از ساعتی امام هادی (علیه السلام) به او فرمود: «ای پسرم، خدا را ستایش کن، زیرا او چیزی به تو عرضه کرد». امام حسن علیه (علیه السلام) در این حالت گریه کرد و فرمود: «الحمدلله رب العالمین، ما فقط او را ستایش می کنیم به خاطر نعمت هایی که بر ما دارد و ما از خداییم و به سوی او باز می گردیم». من پرسیدم: «این کیست؟» و مردم گفتند: «او حسن فرزند امام هادی علیه السلام است». در آن زمان او 20 ساله به نظر می رسید و بدین ترتیب متوجه شدیم که او امام بعدی پس از پدرش خواهد بود.

بعد از مرگ سید محمد، شیعیان به شدت از او عزاداری کردند و از حضور در مراسم تشییع جنازی او غافل نبودند. این رویداد نیز به یکی از دلایلی تبدیل شد که موجب تعمیق و پایداری اعتقادات شیعیان به امامت و امامان شد. همچنین، پس از وفات سید محمد، شایعاتی درباره مسمومیت او توسط عباسیان پخش شد، اما این ادعاها هیچگاه ثابت نشدند و همچنان به عنوان یکی از رازهای تاریخ اسلام محسوب می شوند.

با وفات سید محمد، امامت به فرزندش، حسن فرازنده امام هادی (علیه السلام) منتقل شد. امام حسن (علیه السلام) به عنوان امام بعدی پس از پدرش انتخاب شده بود، اما پس از مرگ سید محمد، امام هادی (علیه السلام) تعیین کرد که حسن، فرزندش، به عنوان امام بعدی معرفی می شود. این انتخاب در بین شیعیان پذیرفته شد و حسن معروف به امام حسن عسکری (علیه السلام)، به عنوان امام یازدهم شیعیان شناخته می شود.

وفات سید محمد، همچنان به عنوان یکی از رویدادهای مهم در تاریخ اسلام محسوب می شود و عزاداری شیعیان برای او در سالگردهای وفاتش همچنان ادامه دارد. اما او همچنان به عنوان یک شخصیت الهی و مهم در تاریخ اسلام شناخته می شود و زیارتگاه او در بلد، همچنان یکی از مقصدهای مهم زائران شیعه است.

آرامگاه ابوجعفر محمد بن علی الهادی (ع)

فرقه محمدیه :

بعد از فوت سید محمد، برخی شیعیان که طرفداران امامت او بودند، تصور کردند که او هنوز زنده است، زیرا امام هادی (ع) او را به امامت معرفی کرده بود و امام هرگز دروغ نمی گوید و بدعت نمی تواند باشد. بنابراین، آنان باور داشتند که سید محمد جانشین امام هادی (ع) است و پدرش او را از مردم پنهان می کرد تا هرگونه آسیبی به او نرسد.

مقبره سید محمد در شهر بلد استان صلاح الدین قرار دارد و امروزه مورد بازدید شیعیان قرار دارد. اطلاعات دقیقی در مورد زمان ساختمان اولیه بر روی قبر در دسترس نیست، اما با بازسازی هایی که در حرم در سال های ۱۳۷۹ تا ۱۳۸۴(1959-1965 میلادی) انجام شد، مشخص شد که اولین بنای بقعه به قرن چهارم هجری قمری توسط عدودالدوله الدیلمی برمی گردد. سپس در قرن ۱۶، شاه اسماعیل صفوی پس از فتح بغداد، اولین ساختمان را بر روی قبر ساخت.

لوح روی دریح مقبره (صندوق نقره توری شده روی قبر) به شرح زیر است:

"اینجا مقبره سید بزرگوار، ابوجعفر محمد فرزند امامهادی (ع) است که مقام بلند مرتبه ای دارد و شیعیان معتقدند که او امام بعدی پس از امام هادی (ع) خواهد بود. هنگام وفات، امام هادی (ع) به جانشینی امام حسن عسکری (ع) اشاره کرد. در زمانی که امام هادی (ع) از مدینه به سامرا هجرت کرد، سید محمد هنوز کودک بود و پس از رسیدن به سامرا، به پدرش در آنجا پیوست. مدتی در سامرا زندگی کرد تا زمانی که تصمیم گرفت به مدینه بازگردد. در حین بازگشت به مدینه، در روستای بلد بیمار شد و در آنجا درگذشت.

حمله تروریستی

در طول تاریخ، حرم و مقبره سید محمد هدف حملات و تهدیدات متعددی بوده است. در تاریخ 7 جولای 2016 یا اول شوال 1437، تروریست های تکفیری وابسته به داعش به مقبره وی حمله کردند. ابتدا با پرتاب خمپاره به سمت مقبره، آن را هدف قرار دادند و سپس برخی از آن ها حمله انتحاری انجام دادند و خود را منفجر کردند. این حمله باعث ویرانی بخشی از حرم و آسیب به قبر سید محمد شد. با این حال، پس از این حمله، حرم و مقبره سید محمد با تلاش مردم و مسئولان محلی و با کمک دولت عراق، بازسازی شد و به حالت قبلی خود بازگشت.

کرامت محمد بن علی الهادی (ع) :

سید محمد، شخصیتی بسیار محترم و مورد احترام در میان شیعیان است که به دلیل کرامات (عجایب) فراوان، مورد توجه و احترام بسیاری قرار گرفته است. در کتاب النجام الثاقب، میرزا حسین نوری او را دارای کرامات فراوان می داند و معتقد است که مردم عراق و حتی اعراب بادیه نشین از قسم خوردن به نام او می ترسیدند. به عنوان یک مثال، اگر کسی متهم به برداشتن چیزی شود، ترجیح می دهد آن چیز را برگرداند تا به سید محمد قسم بخورد.

بعضی از علما درباره کرامات او نوشته اند و مقالاتی در این زمینه منتشر کرده اند، از جمله مقاله مهدی آل غفار کشمیری. همچنین، علامه سید میرزا هادی خراسانی از سید حسن خوجه خادم حرم امام حسن عسکری (علیه السلام) نقل کرده که در یکی از مواقع، سید محمد در صحن حرم ابوجعفر نشسته بوده و شخصی که با دستانش به گردن بسته بود وارد حیاط شده بود. سید محمد از او پرسید که حالش چطور است و او گفت که گوسفندی را که در حیاط دیده بود ذبح کرده است، در حالی که آن گوسفند نذر سید محمد بوده است. سید محمد به او گفت که توجهی به نذر نکرده بوده و گوسفند را ذبح کرده است.

سپس آن شخص پس از سه روز دستش لنگ شده و هر روز بدتر می شده و تا آن زمان نمی دانست که این مشکل از کجاست. پس او و یارانش وارد حرم شدند و شروع به ناله و گریه کردند و بعد از یک ساعت دیدند که دستش حرکت می کند و برای حمد خدا سجده کرد. این یکی از نمونه های کرامات سید محمد است که نشان می دهد او دارای قدرت الهی بوده و بر بخشش و رحمت الهی بنیان گذاشته است.

کتابی درباره سید محمد :

"حیات و کرامت ابوجعفر محمد بن الامام علی الهادی (ع)، کتابی است که در مورد زندگی و کرامات سید محمد نوشته شده است. این کتاب به زبان عربی توسط محمد علی اردوبادی (متولد 1312/1895 - درگذشته 1380/1960) نوشته شده و توسط علی اکبر مهدی پور به فارسی ترجمه شده است. در پایان ترجمه، ضمیمه هایی از جمله زندگینامه نویسنده، فرزندان آل سید محمد، کتابشناسی و دعایی که باید هنگام زیارت حرم سید محمد خوانده شود، آورده شده است.

این کتاب دارای دو بخش است؛ بخش اول مربوط به زندگی سید محمد است که در آن به جزئیات زندگی و خدمت به امام علی الهادی (ع) در کنار ارتباطات او با دیگر شخصیت های مذهبی و تاثیرگذار در آن دوره، پرداخته می شود. بخش دوم کتاب مربوط به کرامات سید محمد است که در آن به بررسی و تحلیل کرامات و معجزات او، از جمله درمان بیماری ها و رفع مشکلات انسانی، پرداخته می شود.

این کتاب، به عنوان یکی از مهم ترین منابع درباره زندگی و کرامات سید محمد، برای علاقه مندانبه موضوعات مذهبی و تاریخ اسلام بسیار مناسب و مفید است. شخصیت سید محمد، به عنوان فرزند و پیرو امام علی الهادی (ع)، با خدمت به دین و اهل بیت (ع) و نشر ارزش های اسلامی، همواره مورد توجه و احترام قرار گرفته است. کتاب "حیات و کرامت ابوجعفر محمد بن الامام علی الهادی (ع)"، به دلیل ارائه ی اطلاعات جامع و کامل درباره زندگی و کرامات او، به عنوان یکی از منابع مهم در این زمینه شناخته شده است.

گردآوری: بخش مذهبی