خلسه؛ تمام آنچه نیاز است بدانید

اکستازی از مواد صناعی غیرقانونی است که باعث افزایش احساس همدردی و محبت به دیگران و علاوه بر آن تحریک سیستم عصبی می‌شود. استفاده دوز بالای این ماده می‌تواند درک را تغییر دهد و باعث احساس شناوری شود، اما ممکن است تشنج و استفراغ نیز ایجاد کند. اکستازی گاهی با ایجاد سکته قلبی، سکته مغزی و افزایش بیش از حد دمای بدن یا مصرف بیش از حد آب باعث مرگ می‌شود. اگر می‌خواهید بیشتر درباره اکستازی، اثر آن بر بدن، خطرات مصرفش و کاربردهای دارویی‌ آن بدانید، با ما همراه باشید.

MDMA یا اکستازی چیست؟

اکستازی نامی رایج برای ماده‌ای غیرقانونی به‌نام متیل‌اندیوکسی‌متامفتامین (MDMA) است که گاهی «مالی» (Molly) نیز نامیده می‌شود. این دارو در دسته امپاتوژن‌ها جای می‌گیرد، یعنی احساس همدردی و مهربانی به دیگران را افزایش می‌دهد. همچنین ممکن است محرک یا انرژی‌زا باشد، زیرا سرعت عملکرد سیستم عصبی مرکزی زیاد می‌کند و در دوزهای بالا می‌تواند درک فرد از واقعیت را تغییر دهد و باعث توهم شود. اکستازی معمولا غیرقانونی در مهمانی‌ها برای بهبود خلق استفاده می‌شود. دوز بالای اکستازی ممکن است تشنج و استفراغ ایجاد کند و حتی منجر به مرگ شود.

این ماده روی سلول‌های عصبی مغز اثر می‌گذارد که از سرتونین برای برقراری ارتباط با یکدیگر استفاده می‌کنند. تعادل سروتونین نقش مهمی در تنظیم خلق، پرخاشگری، فعالیت جنسی، خواب و حساسیت به درد دارد. معمولا جوانان و نوجوانان برای ایجاد سرخوشی، احساس نزدیکی، همدردی و میل جنسی از این ماده استفاده می‌کنند. همچنین این ماده می‌تواند مانند مسکالین و LSD خاصیت‌های روانگردانی نیز داشته باشد.

معمولا اکستازی به‌صورت قرص مصرف می‌شود، اما ممکن است به‌شکل پودر نیز باشد. قرص‌ها رنگ‌های مختلفی دارند و ممکن است تصاویر یا لوگوهای مختلفی روی آن‌ها حک شده باشد. اثرات این ماده اغلب حدود ۲۰ دقیقه تا ۱ ساعت پس از مصرف حس می‌شوند و ۳ تا ۴ ساعت باقی می‌مانند. از بین بردن اثر قرص اکس ممکن است ۱ تا ۲ روز یا حتی ۱ هفته طول بکشد.

اکستازی چگونه استفاده می‌شود؟

این ماده ابتدا در آلمان تولید شد، اما امروزه آن را در آزمایشگاه‌های غیرقانونی تولید می‌کنند که باعث می‌شود دوز یا محتویات آن مشخص نباشد. ممکن است قرص‌هایی به‌عنوان اکستازی فروخته شوند که اصلا حاوی MDMA‌ نباشند یا حاوی مواد شیمیایی دیگر مانند آمفتامین، PMA، PMMA یا کتامین یا حتی ترکیبات جاپرکن دیگری با عوارض غیرمنتظره باشند.

اکستازی معمولا به‌صورت قرص (کپسول یا قرص پودری) درست می‌شود، اما ممکن است به‌صورت پودر یا کریستال نیز فروخته شود. بیشتر افراد قرص را می‌خورند، اما بعضی آن را از بینی خود استنشاق می‌کنند، می‌کشند یا تزریق می‌کنند. همچنین ممکن است به‌صورت مایع نیز مصرف شود. معمولا افرادی که از این ماده غیرقانونی استفاده می‌کنند، آن‌ را با مواد روانگردان دیگری مانند LSD، الکل یا ماری‌جوانا ترکیب می‌کنند.

آیا اکستازی اعتیادآور است؟

محققان هنوز نمی‌دانند که این ماده اعتیادآور است یا خیر. اکستازی سیستم سروتونین را تحت‌تأثیر را قرار می‌دهد که مسیری شیمیایی است و سایر مواد اعتیادآور بر آن اثر می‌گذارند. پرسشنامه‌ای در اختیار جوانان و نوجوانانی قرار گرفت که از این ماده استفاده می‌کردند و مشخص شد که ۴۳درصد آنها نشانه‌های وابستگی را داشته‌اند و به‌رغم آگاهی به آسیب فیزیکی و روانی آن، تأثیرات ترک و ایجاد تحمل دارویی، به مصرف اکستازی ادامه دادند و ۳۴درصد هم نشانه‌های سوءمصرف ماده را داشتند.

حدود ۶۰درصد افرادی که اکستازی مصرف می‌کنند، به علائم ترک آن دچار می‌شوند مانند:

• کوفتگی؛
• ازدست‌دادن اشتها؛
• احساس افسردگی؛
• مشکل تمرکز.

طبق آزمایش‌های حیوانی، این ماده نوعی مخدر عصبی است و ممکن است روی مغز اثر بگذارد. بر اساس تحقیقات بالینی، ممکن است اکستازی زمینه‌ساز مشکلات دائمی یا طولانی‌مدت حافظه و یادگیری شود.

اکستازی چه تأثیری بر بدن دارد؟

افرادی که مرتب اکستازی مصرف می‌کنند، از نظر فعالیت‌های حافظه و ذهنی عملکرد ضعیف‌تری از افرادی دارند که این ماده را مصرف نمی‌کنند. بعضی از این اثرات ممکن است به‌علت مصرف ترکیبات دیگر همراه این ماده باشند. طبق تحقیقات، مصرف زیاد اکستازی می‌تواند باعث مشکلات طولانی‌مدت حافظه شود.

اثرات جسمانی

دوز بالای اکستازی می‌تواند توانایی تنظیم حرارت بدن را مختل کند. به همین دلیل احتمال بروز کم‌آبی نیز وجود دارد. در شرایط نادر و غیرقابل‌پیش‌بینی، ممکن است باعث افزایش شدید دمای بدن شود که به ازکارافتادن کبد، کلیه و سیستم قلبی‌عروقی و حتی مرگ منجر می‌شود. چون این ماده ممکن است در متابولسیم اختلال ایجاد کند، احتمال دارد که با تکرار مصرف این مواد در بازه‌های کوتاه، در بدن به میزان خطرناکی برسد.

افرادی که اکستازی مصرف می‌کنند با خطرات محرک‌های دیگر مانند کوکائین و آمفتامین‌ها روبه‌رو هستند. این خطرات شامل افزایش ضربان قلب و فشارخون، خطر بیشتر برای افرادی با بیماری‌های قلبی‌عروقی و سایر علائم مانند گرفتگی عضلات، دندان قروچه غیرارادی، لرزش، تهوع، تاری دید، بی‌حالی، لرز و تعریق می‌شوند.

اثرات روانی

اثرات روانی اکستازی شامل گیجی، افسردگی، مشکلات خواب، اعتیاد و اضطراب شدید است. این علائم می‌توانند از لحظه مصرف اکستازی تا روزها و هفته‌ها پس از مصرف آن ایجاد شوند.

مسمویت عصبی

بر اساس آزمایش روی حیوانات، مصرف اکستازی می‌تواند باعث آسیب طولانی‌مدت سلول‌های عصبی‌ای شود که در خلق‌خو، تفکر و قضاوت نقش دارند. آزمایش دیگری روی پستانداران آدم‌نما حاکی از این بود که استفاده از این ترکیب به‌مدت تنها ۴ روز باعث آسیب به پایانه عصبی سروتونین می‌شود و تا ۶ الی ۷ سال نیز باقی می‌ماند. با اینکه مسمومیت عصبی مشابه در انسان‌ها تأیید قطعی نشده است، بر اساس تحقیقات حیوانی درباره اثر مخرب آن، این ماده برای استفاده انسان‌ها مناسب نیست.

آلودگی‌ها و خطرات پنهان

• سایر مواد که از نظر شیمیایی به اکستازی شبیه‌اند مانند MDA (متیل‌اندیوکسی‌آمفتامین که اکستازی از آن تولید می‌شود) و PMA (پارامتوکسی‌آمفتامین که باعث مرگ‌هایی در آمریکا و استرالیا شده) ممکن است به‌عنوان اکستازی فروخته شوند. این داروها باعث مسمومیت عصبی می‌شوند و سلامت فرد مصرف‌کننده را به خطر می‌اندازند.
• قرص‌های اکستازی ممکن است علاوه بر MDMA، حاوی ترکیباتی مانند کتامین (نوعی داروی بیهوشی که معمولا در دامپزشکی استفاده می‌شود)، کاتینون‌ها (مثلا نمک‌های حمام)، کافئین، کوکائین، فنتانیل و متامفیتامین باشند.
• با اینکه مصرف این ماده به‌تنهایی نیز خطرناک است، بعضی افراد بدون آگاهی آن را با ماریجوانا یا الکل استفاده می‌کنند و خود را در معرض خطر بیشتر قرار می‌دهند.

کاربردهای پزشکی اکستازی

اکستازی هیچ کاربرد پزشکی تأییدشده‌ای ندارد. طبق تحقیقات، کاربردهای احتمالی MDMA شامل این مواردند:

• اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)؛
• اضطراب در بیماری‌های لاعلاج؛
• اختلال اضطراب اجتماعی؛
• اختلالات تغذیه (مانند بی‌اشتهایی عصبی یا اختلال پرخوری)؛
• اعتیاد به الکل.

برای افرادی که دچار اختلال استرس پس از سانحه‌اند و از اوپیوئیدها استفاده می‌کنند، اکستازی در روان‌درمانی برای ایجاد پیشرفت سریع استفاده می‌شود.

تحقیقی درباره اثر MDMA بر بیمارانی انجام شد که از اختلال استرس پس از سانحه رنج می‌بردند. در این تحقیق، ۳ دوز مختلف اکستازی به ۲۲ کهنه‌سرباز، ۳ آتش‌نشان و یک پلیس مبتلا به PTSD داده شد. ۲۳درصد این افراد در گذشته از اکستازی استفاده کرده بودند. همچنین این ماده با جلسه‌های روان‌درمانی ترکیب شد. یک ماه پس از جلسه دوم، تعداد زیادی از آنهایی که دوزهای بالا مصرف می‌کردند به اختلال استرس پس از سانحه دچار نبودند.

پس از ۱ سال، ۱۶ بیمار از ۲۶ شرکت‌کننده دیگر به این عارضه مبتلا نبودند، اما ۲ مورد همچنان دچار PTSD تشخیص داده شدند. علاوه بر این، ۱۲ بیمار از داروهای روان‌درمانی دیگر استفاده می‌کردند. عوارضی که با همه دوزها همراه شدند شامل اضطراب، سردرد، کوفتگی، تنش عضلانی، بی‌خوابی و افکار خودکشی بودند.

البته همه متخصصان با این تحقیق قانع نشدند و همچنان خطراتی مانند اعتیاد و خودکشی وجود دارند، آن‌ هم در جامعه‌ای که همین حالا هم در معرض این خطرات هست. محققان معتقدند که تحقیق‌های ۳مرحله‌ای بیشتری باید انجام شوند و افراد مبتلا به PTSD باید تنها تحت‌نظر روان‌پزشک این دارو را مصرف کنند.

علائم فروکش‌کردن اثر اکستازی

پس از تجربه نشئگی با این ماده غیرقانونی، فروکش‌کردن آن می‌تواند تجربه‌ای ناخوشایند باشد. این علائم ممکن است چند روز باقی بمانند و شامل این مواردند:

• اختلال خواب و کوفتگی؛
• درد ماهیچه‌ها؛
• اضطراب و آزردگی و افسردگی؛
• اختلال تمرکز.

علائم مصرف بیش از حد اکستازی

اگر دوز اکستازی بالا باشد یا به مقدار زیاد مصرف شود، احتمال دارد که باعث واکنش بد یا اوردوز شود. فرد مصرف‌کننده باید مراقب این علائم باشد:

• تشنج و استفراغ؛
• افزایش ناگهانی و سریع دمای بدن و فشار خون؛
• سرگیجه و گیجی؛
• انقباض یا گرفتگی عضلات؛
• احساس تپش شدید قلب.

آسیب‌های ناشی از اکستازی

اکستازی می‌تواند باعث آسیب جدی شود، از جمله:

• ایست قلبی؛
• سکته مغزی؛
• نارسایی کلیه؛
• افزایش بیش‌ از حد دمای بدن و کم‌آبی؛
• نوشیدن بیش از حد آب.

تحقیقات کمی درباره اثرات طولانی‌مدت مصرف اکستازی انجام شده است، اما بعضی از این عوارض عبارت‌اند از:

• آسیب دائمی به سلول‌های مغزی که ناقل‌های سروتونین را تولید می‌کنند (این سلول‌ها در تنظیم خلق، دمای بدن، اشتها و میل جنسی نقش دارند)؛
• آسیب به کبد؛
• مشکلات حافظه و تمرکز؛
• سرماخوردگی یا آنفولانزا؛
• افسردگی؛
• افزایش خطر ابتلا به ایدز، هپاتیت، مسمومیت خونی یا آبسه پوست، اگر اکستازی با سوزن مشترک تزریق شود؛
• خطر بیشتر رابطه جنسی محافظت‌نشده که خطر ابتلا به بیماری‌های مقاربتی را افزایش می‌دهد؛
• افزایش نیاز به سایر مواد مانند بنزودیازپین‌ها، الکل یا ماری‌جوانا برای درمان عوارض اکستازی.

درمان اعتیاد به اکستازی

برای درمان سوءمصرف این ماده غیرقانونی می‌توان این روش‌ها را به کار گرفت:

• سم‌زدایی؛
• مشاوره فردی؛
• گروه‌درمانی.

حمایت افراد مشابه یا صحبت با افرادی که در این شرایط بوده‌اند نیز می‌تواند برای فرد مفید باشد. می‌توانید از پزشک خود بخواهید شما را به مراکز مربوطه ارجاع دهد.

سؤالات رایج درباره اکستازی

۱. نام‌های دیگر اکستازی چه هستند؟

نام علمی اکستازی MDMA است، اما مالی و XTC و E نیز نامیده می‌شود. البته در ایران این ماده با نام قرص اکس معروف شده است.

۲. آیا اکستازی اعتیادآور است؟

با اینکه اعتیادآوربودن این ماده در پژوهش‌ها اثبات نشده است، شواهد زیادی مبنی بر اعتیادآوربودن آن وجود دارد. بسیاری از مصرف‌کنندگان آن گفته‌اند که قطع مصرف آن کار سختی است و این می‌تواند به دلیل وابستگی روانی باشد. همچنین مانند بسیاری مواد دیگر، اکستازی تحمل ایجاد می‌کند، یعنی برای رسیدن به تأثیر اولیه، فرد باید مصرف خود را بیشتر کند. البته این کار عوارض ناخوشایند ماده را نیز بیشتر می‌کند.

۳. آیا اکستازی کاربرد درمانی دارد؟

در حال حاضر به‌دلیل عوارض شدید و حتی مرگبار این ماده، اکستازی به‌صورت گسترده برای درمان اختلالات روانی استفاده نمی‌شود. البته تحقیقاتی درباره اثرات آن بر اختلال استرس پس از سانحه، اضطراب، اضطراب اجتماعی و اختلالات تغذیه وجود دارد، اما برای تأیید اثرات مفید این ماده کافی نیستند.

سخن پایانی

اکستاسی ماده‌ای محرک و توهم‌زاست که باعث قوی‌شدن احساسات منفی و مثبت و خوشحالی غیرعادی می‌شود. این اثرات تا ۶ ساعت ادامه دارند، اما آسیب‌های اکستازی ممکن است تا هفته‌ها با فرد باقی بمانند. استفاده طولانی‌مدت آن می‌تواند باعث آسیب مغزی دائمی یا طولانی‌مدت شود و خطر مرگ ناشی از ایست قلبی یا سکته مغزی را نیز افزایش می‌دهد. اکستازی کاربردهای دارویی کمی دارد و به‌دلیل ضررهای زیادش، به‌ندرت توسط روان‌پزشک تجویز می‌شود. این ماده نباید هیچگاه بدون نظارت پزشک برای درمان عارضه‌هایی مانند اختلال استرس پس از سانحه مصرف شود.