COPD چیست؛ علت، علائم، روش تشخيص و درمان

اصطلاح بیماری انسداد ریوی مزمن (COPD) برای گروهی از بیماری‌ها به کار می‌رود که شامل برونشیت مزمن و آمفیزم می‌شوند. نفس‌کشیدن فرد مبتلا به COPD به‌مرور زمان سخت‌تر می‌شود. آسیب ریه‌ها برگشت‌پذیر نیست، اما با عوض‌کردن سبک زندگی و تغییرات دارویی می‌توان علائم این بیماری را مهار کنید. در این مقاله می‌گوییم COPD مخفف چیست و چه علائمی دارد، پس همراهمان بمانید.

COPD چیست؟

COPD اصطلاحی فراگیر برای گروهی از بیماری‌های ریوی پیش‌رونده است. برونشیت مزمن و آمفیزم هر دو ممکن است منجر به COPD شوند. اگر مشخص شود که COPD دارید، یعنی مبتلا به یکی از این دو بیماری ریوی هستید یا علائم هر دو را دارید. بیماری انسداد ریوی مزمن ممکن است به‌‌آهستگی پیشرفت کند و به‌مرور زمان تنفس را برای بیمار سخت‌تر کند.

چه کسانی دچار COPD می‌شوند؟

علت اصلی بروز COPD سیگارکشیدن است. البته تمام افراد سیگاری به این بیماری مبتلا نمی‌شوند. احتمال بروز این عارضه در این افراد بیشتر است:

• زنان؛
• افراد بالای ۶۵ سال؛
• کسانی که در معرض آلاینده‌های هوا قرار دارند؛
• افرادی که با مواد شیمیایی، گردوغبار یا دود سروکار دارند؛
• آنهایی که کمبود آلفا-۱ آنتی‌تریپسین (AAT) دارند.
• کسانی که در دوران کودکی عفونت‌های متعدد ریوی داشته‌اند.

علل بیماری انسداد ریوی مزمن

علت ابتلای ۹۰درصد بیماران به COPD سیگارکشیدن است. سایر علل این بیماری عبارت‌اند از:

• کمبود آلفا-۱ آنتی‌تریپسین (نوعی اختلال ژنتیکی)؛
• تنفس دود سیگار دیگران؛
• آلودگی هوا؛
• گردوغبار و دود داخل محیط کار؛
• سیگارکشیدن.

علائم COPD چیست؟

• تنفس عمیق مشکل؛
• تنگی نفس با انجام ورزش‌های سبک (مانند پیاده‌روی یا بالارفتن از پله‌ها)؛
• تنگی نفس موقع انجام فعالیت‌های روزانه؛
• خس‌خس سینه؛
• سرفه به‌همراه خلط.

نحوه تشخیص COPD چیست؟

پزشک برای بررسی ریه‌ها و سلامت کلی شما سابقه پزشکی‌تان را بررسی و معاینه‌تان می‌کند و تعدادی آزمایش مانند تست‌های تنفس پیشنهاد می‌دهد. او همچنین ممکن است بخواهد آزمایش‌های دیگری نیز انجام دهد مانند:

• پالس اکسیمتری: این آزمایش اکسیژن خون شما را اندازه می‌گیرد.
• گازهای خون شریانی: این آزمایش‌ها مقدار اکسیژن و دی‌اکسیدکربن خون شما را مشخص می‌کنند.
• الکتروکاردیوگرام (ECG یا EKG): این آزمایش عملکرد قلب را بررسی می‌کند و بیماری قلبی را به‌عنوان مسبب تنگی نفس رد می‌کند.
• سی تی اسکن قفسه سینه یا رادیوگرافی قفسه سینه: عکس‌برداری برای بررسی تغییراتی در ریه‌ها انجام می‌شود که باعث COPD می‌شوند.
• تست ورزش: پزشک با این تست تشخیص می‌دهد که مقدار اکسیژن خون شما زمان ورزش افت می‌کند یا نه.

مراحل بیماری انسداد ریوی مزمن

COPD با گذشت زمان بدتر می‌شود. سرعت پیشرفت این بیماری از متوسط تا سریع و در هر فرد متفاوت است.

۱. COPD متوسط (مرحله ۱ یا مرحله اولیه)

اغلب اولین نشانه COPD کم‌آوردن نفس هنگام انجام ورزش‌های سبک مانند پیاده‌روی یا بالارفتن از پله‌هاست. چون به‌راحتی ممکن است این مشکل را به افزایش سن یا از فرم‌افتادن بدن ربط داد، بسیاری از افراد متوجه نمی‌شوند که مبتلا به انسداد ریوی مزمن‌اند. نشانه دیگر این بیماری سرفه‌کردن به‌همراه خلط است که مخصوصا در صبح مشکل‌آفرین است. مواردی که گفتیم علائم هشداردهنده COPD به‌ شمار می‌روند.

۲. COPD متوسط تا شدید (مراحل ۲ و ۳)

در کل تنگی نفس با پیشرفت بیشتر بیماری COPD مشخص‌تر می‌شود. حتی ممکن است موقع انجام فعالیت‌های روزانه چنین مشکلی داشته باشید. همچنین تشدید علائم COPD (افزایش خلط، بی‌رنگ‌شدن خلط و تنگی نفس بیشتر) معمولا در مراحل پیشرفته انسداد ریوی مزمن رایج است. در این مواقع بیمار مستعد ابتلا به عفونت‌های ریوی مانند برونشیت و ذات‌الریه نیز هست.

۳. COPD بسیار شدید (مرحله ۴)

با شدت‌گرفتن بیماری انسداد ریوی مزمن، فرد تقریبا با هر کاری که انجام دهد تنگی نفس می‌گیرد. همچنین ممکن است نیاز به استفاده از یک کپسول اکسیژن قابل‌حمل داشته باشد.

درمان بیماری COPD چیست؟

تمرکز پزشک موقع درمان این بیماری بر تسکین علائم آن مانند سرفه و مشکلات تنفسی و جلوگیری از عفونت‌های ریوی است.

۱. دارودرمانی

داروهایی که ممکن است پزشک تجویز کند عبارت‌اند از:

1. برونکودیلاتورها: این داروها مقاومت در مجاری تنفسی را کاهش می‌دهند. شما با استنشاق این داروها می‌توانید راحت‌تر نفس بکشید.
2. داروهای ضد التهابی: با استنشاق داروهای استروئیدی یا مصرف آنها به‌شکل قرص، التهاب ریه‌ها کاهش می‌یابد.
3. آنتی‌بیوتیک‌ها: COPD فرد را مستعد ابتلا به عفونت‌های تنفسی می‌کند که به ریه‌های ضعیف‌شده‌ بیشتر آسیب می‌زنند. ممکن است برای جلوگیری از عفونت‌های باکتریایی نیاز به استفاده از آنتی‌بیوتیک داشته باشید.
4. داروهای آنتی‌کولینرژیک: این داروها اتصال‌های ماهیچه‌ای که اطراف مجاری هوایی را تنگ کرده‌اند، شل می‌کنند و به پاکسازی خلط از ریه‌ها کمک می‌کنند. شل‌شدن ماهیچه‌ها ورود هوای بیشتر به ریه‌ها و خروج از آنها را راحت‌تر می‌کند. زمانی که مجاری هوایی باز باشد، خلط آزادانه‌تر جابه‌جا می‌شود و بنابراین راحت‌تر با سرفه بیرون می‌آید. داروهای آنتی کولینرژیک عملکرد متفاوتی دارند و در مقایسه با برونکودیلاتورها که سریعا عمل می‌کنند، آهسته‌تر اثر می‌گذارند.
5. اصلاح‌کننده‌‌های لکوترین: این داروها روی لکوترین‌ها اثر می‌گذارند، موادی شیمیایی که طبیعی در بدن شکل می‌گیرند و باعث سفت‌شدن ماهیچه‌های مسیر هوایی و تولید خلط و مایع می‌شوند. اصلاح‌کننده‌‌های لکوترین این مواد شیمیایی را مسدود می‌کنند و واکنش‌هایشان را کاهش می‌دهند. بنابراین سبب بهبود جریان هوا و کاهش علائم COPD در برخی افراد می‌شوند.
6. اکسپکتورانت‌ها: این داروها خلط را در مجاری‌های هوایی نازک می‌کنند تا راحت‌تر با سرفه بیرون بیایند. این داروها را باید با تقریبا ۲۳۷ میلی‌لیتر آب مصرف کنید.
7. آنتی‌هیستامین‌ها: این داروها آبریزش چشم، عطسه و احساس فشار و سفتی در سر را تسکین می‌دهند. آنتی‌هیستامین‌ها با آنکه این علائم را تسکین می‌دهند، مسیرهای هوایی را خشک می‌کنند که کمی تنفس و بیرون‌دادن خلط را سخت می‌کند.
8. داروهای ضدویروسی: پزشک ممکن است برای درمان یا جلوگیری بیماری‌های ویروسی مانند آنفلوانزا، داروهای ضدویروسی تجویز کند. آنفلوانزا به‌خصوص برای افراد مبتلا به COPD خطرناک است.

۲. اکسیژن مکمل

اگر اکسیژن خون کم باشد، ممکن است استفاده از کپسول اکسیژن قابل‌حمل لازم باشد.

۳. تزریق واکسن‌ها

با ابتلا به بیماری انسداد ریوی مزمن، عفونت‌های تنفسی خطرناک‌تر می‌شوند. به‌خصوص برای جلوگیری از آنفلوانزا و ذات‌الریه، مهم است که فرد مبتلا واکسن بزند.

۴. توانبخشی

کاردرمانگر راهکارهای مؤثر تنفسی را برای کاهش تنگی نفس و افزایش آمادگی جسمانی آموزش می‌دهد. داشتن آمادگی جسمانی باعث می‌شود فرد بتواند بهتر از ظرفیت ریه‌های خود استفاده کند و نفس بکشد.

چطور از COPD جلوگیری کنیم؟

سیگارنکشیدن بهترین کاری است که می‌توانید برای جلوگیری از COPD انجام دهید. در ضمن در محیط‌هایی که هوای خوبی ندارند یا هوا ذراتی مانند گردوغبار، دود یا گاز دارد، قرار نگیرید.

طول عمر بیماران COPD

مدت‌زمانی که فرد می‌تواند با این بیماری زندگی کند، به سن و وضعیت سلامت و علائم او بستگی دارد. اگر COPD در مرحله متوسط باشد، یعنی زودتر تشخیص داده شده است و به‌خوبی مهار می‌شود و ممکن است پس از تشخیص فرد ۱۰ یا حتی ۲۰ سال زندگی کند.

علائم هشداردهنده عفونت (به‌خصوص برای فرد مبتلا به انسداد ریوی مزمن) چیست؟

با آنکه امکان درمان موفق اکثر عفونت‌ها وجود دارد، باید بتوانید علائم عفونت را فوری تشخیص دهید. این علائم ممکن است موارد زیر باشند:

• افزایش تنگی نفس، تنفس مشکل یا خس‌خس سینه؛
• سرفه‌کردن با خلط زیاد؛
• خلط زرد یا سبزرنگ (ممکن است خلط به این رنگ باشد یا نباشد)؛
• خستگی یا ضعف زیاد؛
• گلودرد یا خارش گلو در زمان بلع؛
• تخلیه غیرعادی سینوس، گرفتگی بینی، سردرد یا حساس‌بودن امتداد قسمت بالایی استخوان‌های گونه؛
• تب (بالای ۳۸ درجه سانتی‌گراد) یا لرز (ممکن است لرز داشته باشید یا نداشته باشید).

افراد مبتلا به COPD برای جلوگیری از عفونت‌ چه‌کار کنند؟

۱. دستان خود را بشویید

در طول روز به‌دفعات دستان خود را با آب گرم و صابون بشویید، به‌خصوص قبل از:

• آشپزی؛
• غذاخوردن؛
• مصرف دارو.

دستان خود را پس از کارهای زیر کاملا بشویید:

• سرفه‌کردن یا عطسه‌کردن؛
• رفتن به دست‌شویی؛
• لمس لباس یا پارچه خاکی؛
• حضور کنار فرد مبتلا به سرماخوردگی یا آنفلوانزا؛
• برگشتن از مهمانی.

۲. حواستان به رفت‌وآمدها باشد

اگر کسی که سرماخورده است یا آنفلوانزا دارد می‌خواهد به دیدنتان بیاید، از او بخواهید پس از بهبود این کار را کند.

۳. به محیط توجه کنید

• خانه خود را از گردوغبار تمیز کنید. دست‌شویی و سینک‌ها را از کپک و سفیدک پاک کنید.
• در مناطق ساختمان‌سازی کار نکنید یا به آنجا نروید. گردوخاک به ریه‌ها آسیب می‌زند. اگر مجبورید به چنین جاهایی بروید، ماسک بزنید.
• در محیطی که هوای آن آلوده است، قرار نگیرید. دود سیگار، دود چوب یا روغن، دود اگزوز ماشین و آلاینده‌های صنعتی وارد ریه‌های می‌شوند و آنها را آزرده می‌کنند.
• اگر امکانش هست در پاییز و زمستان، یعنی زمانی که آنفلوانزا بیشتر شایع است، در محیط‌های شلوغ قرار نگیرید.

۴. از تجهیزات پزشکی خود مراقبت کنید

• تجهیزات تنفسی خود را تمیز نگه دارید.
• اجازه ندهید سایرین از تجهیزات پزشکی شما مانند کانولای بینی، اسپری‌های استنشاقی با دوز اندازه‌گیری‌شده، نبولایزر و دهان‌گیر استفاده کنند.

۵. رژیم غذایی خود را رعایت کنید

• سعی کنید رژیم غذایی متعادلی داشته باشید. تغذیه خوب به‌خصوص برای کمک به بدن برای مقاومت در برابر عفونت‌ها، مهم است. همه نوع غذایی بخورید. برخی افراد با خوردن چربی‌های بیشتر و کربوهیدرات‌های کمتر بهتر می‌توانند تنفس کنند. قبل از انتخاب رژیم غذایی، با متخصص تغذیه مشورت کنید.
• به‌اندازه کافی مایعات بنوشید. روزی حداقل ۶ تا ۸ لیوان آب بنوشید (مگر آنکه پزشک توصیه دیگری کرده باشد). آب، آب‌میوه و نوشیدنی‌های ورزشی بهترین گزینه‌هایند.

تفاوت آسم و COPD چیست؟

آسم و انسداد ریوی مزمن شباهت‌های زیادی دارند از جمله علائم مشابه مانند تنگی نفس و انسداد مجاری تنفسی. بااین‌حال COPD مزمن و پیش‌رونده است. آسم گاهی فرد را به‌علت وجود مواد حساسیت‌زا در محیط درگیر می‌کند، اما علت اصلی COPD سیگارکشیدن است. افراد درگیر آسم خودبه‌خود دچار COPD نمی‌شوند و مبتلایان به انسداد ریوی مزمن همیشه آسم ندارند. گرچه ممکن است جفت این بیماران عارضه‌های تنفسی داشته باشند. اگر جزو این دسته از افرادید، باید برای درمان هر دو بیماری اقدام کنید.

جمع‌بندی

بیماری انسداد ریوی مزمن (COPD) به‌نحوی به ریه‌ها آسیب می‌زند که برگشت‌پذیر نیست. البته می‌توان علائم این بیماری را با افزایش اطلاعات خود مهار کرد. با یادگیری استفاده کامل از ظرفیت ریه‌های خود و مبارزه با آزردگی ریه، می‌توانید راحت‌تر نفس بکشید.

شما بگویید

چه تجربه‌ای درباره COPD دارید؟ آیا تابه‌حال دچار عفونت‌های ریوی شده‌اید؟ چطور توانستید با آن مقابله کنید؟ نظر خود را با ما و سایر کاربران به اشتراک بگذارید. همچنین اگر این مطلب برایتان مفید بود، می‌توانید آن را برای دوستان خود نیز ارسال کنید.