از هر صد نوزاد که متولد می‌شود تقریباً یکی از آن‌ها دچار نقایص قلبی می‌باشد. این نوع مشکلات قلبی را بیماری‌های قلبی مادرزادی می‌نامند. گاهی این مشکلات آنقدر شدید هستند که سبب تشکیل نشدن قلب جنین یا توقف رشد قلب جنین  و مرگ جنین می‌شوند.

برخی از نقایص خفیف هستند و هیچ اختلال قابل توجهی در عملکرد قلب ایجاد نمی‌کنند. با این حال، بیش از نیمی از کودکان مبتلا به نقایص قلبی مادرزادی شرایطی دارند که نیاز به مداخلات درمانی دارند. گاهی نیز به علت تشکیل نشدن قلب جنین مداخلات درمانی هم جواب نمی‌دهد.

سونوگرافی برای قلب جنین چه زمانی باید انجام گردد؟

توصیه می‌شود که مادران باردار اولین سونوگرافی خود را از هفته هشت به بعد انجام دهند تا از هر گونه استرس در این مدت به دور باشند چرا که مراجعه زود هنگام به پزشک فقط باعث افزایش نگرانی شما می‌گردد و سودی نیز برای شما ندارد.

اما مسئله دیگر نگرانی تشکیل نشدن قلب جنین و شنیده نشدن صدای قلب او می‌باشد که باز هم عامل نگرانی عده‌ی زیادی از زنان باردار است. قلب جنین و شنیدن صدای قلب در بعضی از زنان تا هفته ده ممکن است طول بکشد تا شنیده شود.

پس در صورتی که سونوگرافی تپش قلب جنین را نشان نداد نباید نگران شوید و بهتر است که تا هفته دهم صبر نمایید. قلب جنین از هفته هفتم قطعاً باید با سونوگرافی واژینال دیده شود و حتی نوار آن ترسیم گردد و اگر دیده نشد یا حاملگی دیرتر اتفاق افتاده و یا جنین رشدش دچار اشکال است.

ولی در هفته دوازدهم بارداری حتماً باید جنین دارای قلب با ضربان منظم بین صد و بیست تا صد و چهل بار در دقیقه باشد در غیر این صورت جنین از بین رفته و حتماً باید سقط شود. ادامه دادن به حاملگی جنین فاقد قلب برای مدت بیش از یک ماه گاهی ممکن است تغییرات هیداتیفرم یا بچه‌خوره را به وجود آورد و مشکلاتی را پیش بیاورد.

چرا ضربان قلب جنین در سونوگرافی اول تشخیص داده نمی‌شود؟

هفته بارداری:

معمولا پزشک/ماما اولین سونوگرافی را در هفته 6 بارداری درخواست می‌کند. اگر در هفته‌ی 6 ضربان قلب شنیده نشد معمولا سونوگرافی بعدی در 8 هفته تکرار می‌شود و در اکثر موارد ضربان قلب جنین تا هفته 8 بارداری شنیده می‌شود. هم چنین ممکن است سن بارداری درست تشخیص داده نشده باشد برای همین ضربان قلب جنین تشخیص داده نشود.

نوع سونوگرافی:

نوع سونوگرافی بهتر است واژینال باشد این نوع سونوگرافی نسبت به سونوگرافی شکمی دقیق‌تر و وضوح تصویر بهتری دارد. در مادرانی که سابقه‌ی سقط مکرر، زایمان زودرس، نارسایی دهانه رحم، لکه بینی/ خونریزی دارند بهتر است جهت تایید حاملگی از سونوگرافی شکمی استفاده شود. ممکن است به دلیل سونوگرافی اشتباه ضربان قلب جنین شنیده نشود.

سن بارداری:

یک علت مهم در این امر نامعتبر بودن سن حاملگی بر اساس اولین روز اخرین پریود است که بیشتر در خانم‌هایی دیده می‌شود که قبل از بارداری دوره‌ی قاعدگی نامنظمی داشته‌اند.

دلایل تشکیل نشدن قلب جنین

تشکیل نشدن قلب جنین یا عدم تشکیل قلب یکی از بدترین نتایجی است که ممکن است در دوران جنینی رخ دهد و می‌تواند به علت عوامل ژنتیکی، عوامل محیطی، یا ترکیبی از این دو باشد. برخی از دلایل تشکیل نشدن قلب جنین عبارتند از:

عوامل ژنتیکی: برخی از بیماری‌های ژنتیکی مانند سندرم داون (Trisomy 21)، سندرم ادواردز، سندرم پاتائو (Trisomy 13) و سایر بیماری‌های ژنتیکی می‌توانند عامل تشکیل نشدن قلب جنین باشند.

عوامل محیطی: برخی از عوامل محیطی مانند استفاده از داروهای خاص، مصرف الکل، سیگار، و نوع غذایی نامناسب در دوران بارداری می‌تواند باعث عدم تشکیل قلب جنین شود.

عوامل مربوط به سلامتی مادر: بیماری‌هایی مانند دیابت بارداری، بیماری‌های قلبی، بیماری‌های کلیوی و سایر بیماری‌های مادری می‌توانند به تشکیل نشدن قلب جنین منجر شوند.

عوامل مربوط به سلامتی پدر: برخی از بیماری‌های مرتبط با سلامت پدر مانند بیماری‌های قلبی، دیابت، سنگ صفرا، بیماری‌های کلیوی و سایر بیماری‌های پدری ممکن است باعث تشکیل نشدن قلب جنین شوند.

بیماری‌های قلبی مادر: مادرانی که بیماری قلبی دارند، ممکن است چنین بیماری را به جنین خود منتقل کنند.

مصرف داروهای خاص: استفاده از داروهایی مانند وارفارین (داروی خون‌گرم‌کننده)، آمفتامین (داروی محرک)، لیتیوم (داروی معالجه بیماری های روانی) و متوترکسات (داروی معالجه سرطان) می‌تواند به نقص قلبی در جنین منجر شود.

عوامل استرس‌زا: استرس‌های شدید و مداوم مادر در دوران بارداری نیز ممکن است به نقص قلبی در جنین منجر شود.

بیماری‌های قلبی پدر: بعضی از بیماری‌های قلبی و بیماری‌های وراثتی در پدران ممکن است به تشکیل نشدن قلب جنین منجر شود.

نوع و مقدار کروموزوم‌ها: اختلال در تعداد و یا ترکیب کروموزوم‌های جنین می‌تواند باعث نقص قلبی شود.

فشار خون بالا در دوران بارداری: فشار خون بالا در دوران بارداری از موارد مهمی است که در صورتی که به آن توجه نشود برای تشکیل قلب جنین قطعا مشکل ایجاد می‌کند.

مصرف مواد مخدر و الکل: مصرف مواد مخدر و الکل توسط مادر در طول بارداری می‌تواند باعث تأثیر منفی بر روی تشکیل قلب جنین شود.

عوامل زیست محیطی: برخی عوامل زیست محیطی مانند شرایط نامناسب محیطی (قرار گرفتن در معرض پروتو های مضر مانند اشعه X) و عوامل شیمیایی (قرار گرفتن درمعرض پرتو های شیمیایی) می‌تواند باعث تأثیر منفی بر روی تشکیل قلب جنین شود.

چطور می‌توان از تشکیل نشدن قلب جنین جلوگیری کرد؟

متخصصان معتقدند جلوی بعضی عوامل را نمی‌توان گرفت، اما زنان باردار با رعایت چند نکته قبل و در دوران بارداری می‌توانند جلوی بروز بعضی مشکلات قلبی در جنین را بگیرند.

متخصصان توصیه می‌کنند زنان قبل از بارداری باید از وضعیت سلامت خود مطمئن شوند. برای همین هم هست که بیشتر پزشکان قبل از بارداری برای زنان آزمایش‌های مختلف می‌نویسند تا از سلامت او مطمئن باشند.

پزشکان متخصص توصیه می‌کنند زنان باردار حتما باید قبل و در بارداری به تغذیه و البته ویتامینی که بدنشان می‌رسد توجه کنند. کمبود برخی ویتامین‌ها و اسید فولیک باعث ناهنجاری‌های جنین و نقص‌های مادرزادی می‌شود.

زنان باردار حتما باید دور سیگار و مواد مخدر را در این دوران مهم خط قرمز بکشند.

استفاده از هر دارویی باید با اجازه پزشک باشد. حتی داروهایی که برای کنترل بیماری مصرف می‌شود.

قبل از بارداری حتما درباره بیماری‌ها و سابقه فامیلی با پزشک متخصص صحبت کنید.

سخن آخر

تشکیل نشدن قلب جنین یکی از عوامل پرخطری است که ممکن است مادر و جنین را در گیر خود کند. برای داشتن بارداری سالم و جلوگیری از حاملگی پرخطر لازم است قبل و در طول بارداری تحت نظر متخصص زنان و زایمان قرار گیرید.