آیا گرانش صفر برای فضانوردان وجود دارد؟

پاسخ به سوال نخست خیر است. آنها بی وزن نیستند. علت کاملا متفاوتی برای این امر وجود دارد که چرا فضانوردان می توانند در مقابل دوربین به حرکات، پشتک وارو زدن در هوا یا وارونه نشستن روی مطلقا هیچ چیز، دست می زنند. ربایش گرانشی زمین مانند ربایش گرانشی تمامی اشیاء و اجسام، بی نهایت است؛ این نیرو با افزایش فاصله ضعیف و ضعیف تر می شود، اما هرگز به صفر نمی رسد. هر اتم در جهان هستی بر اتم دیگر مستقل از اینکه کجا باشد، ربایش گرانشی وارد می کند، البته هر چه انبوه اتم ها بیشتر باشد، مانند یک سیاره یا ستاره، کشش تراکمی آنها نیز قوی تر است.

اما اینها چندان اهمیتی ندارد، زیرا ارتفاع ناچیز ۴۰۰ کیلومتری که ایستگاه فضایی بین المللی به دور زمین در حال چرخش میباشد تا جایی که به ضعیف شدن نیروی گرانشی مربوط است، مقداری ناچیز است. زمین، ماه به آن بزرگی را محکم گرفته و از آن دل نمی کند و ماه تا زمین بطور میانگین ۳۸۵ هزار کیلومتر فاصله دارد. بله ماه از یک قمر مصنوعی یا ماهواره بسیار سنگین تر است و قدرت ربایش هم با جرم تناسب دارد، نکته را به درستی دریافته اید. به هر حال اگر آن فضانوردان معلق بی وزن نیستند، پس منظور از وزن چیست؟ وزن عبارت است از قدرت ربایش گرانشی که زمین بر هر جسم وارد می آورد از آنجا که با دور شدن جسم از مرکز زمین این قدرت به تدریج ضعیف می شود«وزن» آن نیز به تدریج کم می شود، اما هرگز صفر نمی شود. در واقع وزن فضانوردان معلق در فضا را، چیز دیگری خنثی می کند: نیروی ناشی از سرعت مداری آنها یا به زبان ساده تر: نیروی گریز از مرکز.

در واقع کارکرد ایستگاه فضایی هم به همین صورت است، به این معنا که گرایش آن به پرواز و فرارش از مدار را دقیقا ربایش گرانشی زمین به حالت موازنه در می آورد و خنثی می کند، که این ربایش ایستگاه را در مدارش نگه می دارد. به بیان ساده تر نیروی گرانش همواره ایستگاه فضایی را در حالت سقوط به سوی زمین نگه می دارد، که این نیرو دقیقا برای جلوگیری از بالاتر رفتن آن در فراسوی زمین کافی است. همین ماجرا برای فضانوردان داخل ایستگاه فضایی هم اتفاق می افتد، گرایش آنها به معلق ماندن دقیقا به وسیله ی ربایش زمین به حالت موازنه مربوط است که باعث می شود، چنین در ایستگاه فضایی معلق بمانند.

بر حسب اتفاق، این واقعیت که نیروی گرانشی زمین با نیروی گریز از مرکز، فضانوردان واقع در مدار را به موازنه در می آورد بطور کامل آنها را از آثار نیروی گرانشی برکنار نمی دارد. این فقط نیروی گرانش زمین است که متعادل است و متوازن می شود، ماه، سیارات، ایستگاه فضایی، خود فضانوردان هنوز هم یکدیگر را جذب می کنند زیرا همگی جرم دارند. اما چون ماه و سیارات بسیار از یکدیگر دورند و چون فضانوردان و تجهیزاتشان جرم زیادی (نسبت به سیارات) ندارند، همه ی این آثار گرانشی خیلی تاثیرگذار نیستند. اما آنها همگی وجود دارند و به این دلیل است که دانشمندان علوم فضایی درباره ی نیروی گرانشی صفر صحبت می کنند، در واقع آنان می گویند که فضانوردان در محیطی ریزگرانشی قرار دارند.