ردپای کمپانی های بزرگ دخانیاتی در تحقیقات کرونایی

رییس مرکز تحقیقات پیشگیری و کنترل دخانیات دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با تشریح مقالات و مطالعات صورت گرفته در حوزه ارتباط مصرف دخانیات با میزان شیوع کروناویروس، با بیان اینکه به دلیل تازگی موضوع، مطالعات زیادی در این رابطه صورت نگرفته و نتایج اعلام شده بعضاً دارای تناقض و ابهامات زیادی است، گفت: در برخی از این مقالات و مطالعات ردپای صنایع و کمپانی‌های بزرگ دخانیاتی دیده می‌شود که نکته‌ای بسیار حیاتی و ابهام برانگیز است.

دکتر غلامرضا حیدری ـ با توجه به روز جهانی بدون دخانیات ـ ضمن اشاره به تحقیقات و مطالعات صورت گرفته در رابطه با تاثیر سیگار و مواد دخانی بر بیماری کووید ۱۹، اظهار کرد: بیشتر مطالعات صورت گرفته در این موضوع در کشور چین و توسط محققان چینی صورت گرفته، چراکه این کشور زودتر از سایر نقاط جهان درگیر اپیدمی کروناویروس شد و پس از آن نیز مطالعاتی در کشور‌های اروپایی و امریکایی صورت گرفت.

وی در گفتگو با ایسنا، تعداد مقالات و نتایج علمی قابل دسترس در این رابطه را ۳۰ مورد بیان کرد که ۲۰ مورد آن در کشور چین و مابقی در کشور‌های اروپایی و امریکا انجام شده و ادامه داد: اکثر مقالات و تجربیات کشور چین نشان داده که میزان بروز بیماری کووید ۱۹ در مصرف‌کنندگان دخانیات به واسطه تضعیف سیستم ایمنی و دفاعی بدن، چیزی حدود ۱.۵ تا ۲ برابر افراد غیرسیگاری است. دومین نکته اینکه عوارض و میزان مرگ‌ومیر بیماری کووید ۱۹ در افراد سیگاری وخیم‌تر و شدیدتر و تقریبا ۲ برابر افراد غیرسیگاری گزارش شده است.

وی با اشاره به مقالات منتشر شده در کشور‌های اروپایی و امریکا، با بیان اینکه نتایج مشابه تحقیقات چینی از این مقالات استخراج نشده است، گفت: بر اساس نتایج مطالعات صورت گرفته در چند کشور اروپایی آمار ابتلا به کووید ۱۹ در افراد سیگاری پایین‌تر بوده، ولی در همین تعداد نیز بیماری وخیم‌تر و درگیری ریه‌ها شدیدتر گزارش شده است.

دکتر حیدری با اشاره به نظریات متفاوت و متناقض گزارش شده در این مطالعات، گفت: در حال حاضر محققان بین دو سر طیف گیر کرده‌اند، مطالعات چین نشان دهنده ابتلای بیشتر سیگاری‌ها و مطالعات اروپایی نشان‌دهنده آمار پایین‌تر ابتلا در افراد سیگاری، ولی عوارض وخیم‌تر بیماری کروناویروس در افراد مصرف کننده محصولات دُخانی است.

این عضو هیات علمی دانشگاه با تاکید بر ضرورت انجام کار و مطالعه دقیق‌تر علمی به واسطه نو و جدید بودن سوژه (ارتباط سیگار و دخانیات با بیماری کووید۱۹)، اظهار کرد: تمام مقالاتی که تاکنون منتشر شده به شکل گزارش‌گونه بوده یعنی مطالعه بر روی یک سری بیمار مبتلا به کووید ۱۹ انجام شده که برخی سیگاری و برخی غیرسیگاری بوده‌اند و در نهایت وضعیت آن‌ها بررسی شده است؛ در حالیکه برای سنجش دقیق اثر مصرف دخانیات در بروز بیماری کووید ۱۹ و نتایج درمان، عوارض و مرگ و میر آن باید به جای ارایه مقاله گزارش‌گونه از مطالعه "مورد – شاهدی" یا کیس کنترل استفاده شود.

رییس مرکز تحقیقات پیشگیری و کنترل دخانیات با بیان اینکه در همین راستا مرکز ما نیز وارد این موضوع شد، با اشاره به مطالعه "مورد – شاهدی" این مرکز تحقیقاتی به واسطه تعیین میزان بروز بیماری کووید در افراد سیگاری و غیرسیگاری، اظهار کرد: برای کسب نتیجه علمی قابل استناد و پاسخ دقیق به این سوال جامعه مطالعاتی باید هم متشکل از مبتلایان کووید مثبت و هم یک سری مبتلای کووید منفی باشد و در هر دو گروه درصد افراد سیگاری و غیرسیگاری سنجیده و بررسی شود. اگر مطالعه را به افراد کووید مثبت محدود کنیم احتمال وجود آمار سیگاری‌ها در این جمعیت کم می‌شود، چراکه در کل جامعه نیز درصد افراد سیگاری بالا نیست، به عنوان نمونه طبق آخرین آمار کشور، حدود ۲۰ درصد افراد جامعه دخانیاتی هستند، بنابراین اگر بخواهیم نمونه درستی را مبنی بر تاثیر مصرف دخانیات در بیماری کووید بسنجیم باید هر دو گروه را باهم مقایسه کنیم.

به عنوان نمونه، اگر در مطالعه‌ای که بر روی ۱۰۰۰ بیمار کرونایی انجام می‌شود ۵۰ نفر سیگاری و ۹۵۰ نفر غیرسیگاری باشند به این معناست که مصرف سیگار با ابتلای کرونا ارتباط عکس دارد، در حالیکه این یک باور اشتباه است، چراکه در این مطالعه افراد کووید منفی بررسی نشده‌اند.

این محقق با اشاره به جزییات مطالعه در حال انجام مرکز تحقیقات پیشگیری و کنترل دخانیات، تصریح کرد: در این مطالعه که نزدیک به ۲۰۰۰ کیس بررسی شده، دیتا‌ها در مرحله استخراج و بانک اطلاعاتی در حال نهایی شدن است و بعد از انجام آنالیز نهایی، نتایج اولیه مطالعه تا یک ماه آینده اعلام می‌شود.

وی توضیح داد: در این مرحله و بر اساس تجربه می‌توان اعلام کرد که حتی اگر افراد سیگاری به خاطر مصرف دخانیات، کمتر در معرض ابتلا به کووید۱۹ قرار بگیرند، عوارض ابتلا به بیماری در آنان وخیم‌تر و شدیدتر بوده و تعداد موارد بستری در بیمارستان و بخش‌های ویژه و حتی مرگ و میر برای این افراد بیشتر خواهد بود.

وی با تاکید بر اینکه اعداد و ارقام شاخص‌های متعدد این مطالعه در دو گروه سیگاری و غیرسیگاری استخراج می‌شود، گفت: از آنجاکه مطالعه این مرکز با یک روش کاملا علمی و مستند در حال انجام است، نتیجه دقیق آن هرچه باشد بدون هیچ ابایی اعلام خواهد شد.

دکتر حیدری در ادامه با اشاره به قسمت سوم مطالعات جهانی صورت گرفته در این رابطه، با بیان اینکه برخی مطالعات تایید نشده نشان دهنده تاثیر نیکوتین سیگار در ابتلای پایین افراد سیگاری به ویروس کووید ۱۹ است، اظهار کرد: نتایج ۲ مورد مطالعه اصلی انجام شده در کشور فرانسه که به French study smoking covid معروف است نشان می‌دهد که نیکوتین سیگار به واسطه ایجاد تغییر در یکی از هورمون‌های آنژیوتانسین ۲، منجر به کاهش ابتلا به کووید ۱۹ در افراد سیگاری می‌شود. البته این مطالعه قابل اعتماد نبوده و ۲ ابهام بزرگ دارد.

این عضو هیات علمی دانشگاه در این رابطه توضیح داد: اولین ابهام این مطالعات که نتایج آن جوامع را تکان داد، اسپانسرشیپی و حمایت مالی این مطالعات توسط صنایع و کمپانی‌های دخانیاتی است، به عبارت دیگر صنایع دخانیاتی از این مطالعات پشتیبانی می‌کنند که مساله‌ای بسیار مهم و حیاتی است. البته این مساله تجربه جدیدی نیست و کمپانی‌های دخانیاتی درحدود ۲ یا ۳ دهه پیش حمایت مالی مطالعات مرتبط با بحث آلزایمر را بر عهده داشتند، مطالعاتی که در نهایت نشان می‌داد مصرف سیگار باعث ایجاد وقفه در ابتلا به آلزایمر می‌شود.

وی دومین ابهام این مطالعات را همان ایراد مطالعات اول عنوان کرد و گفت: این تحقیقات بر پایه مطالعه مورد- شاهدی نیست، به عبارت دیگر موارد و جمعیت مطالعاتی این تحقیق یک سری افراد سیگاری بوده‌اند که به کووید ۱۹ مبتلا نشده‌اند، در حالیکه برای تطابق و استخراج نتایج دقیق باید یک گروه شاهد با همان سن، جنس، میانگین و نژاد در نظر گرفته شده تا ببینیم آن‌ها هم مبتلا می‌شوند یا خیر.

حیدری با بیان اینکه این مقایسه در مطالعات مذکور انجام نشده، تصریح کرد: نتایج این تحقیقات به لحاظ علمی زیر سوال بوده و ابهام دارد. همچنین از سوی سازمان بهداشت جهانی نیز تایید علمی نشده و به مراکز تحقیقاتی ریفرال دنیا مانند مرکز تحقیقات پیشگیری و کنترل دخانیات دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی فرصت داده شده تا از طریق مطالعات علمی قابل قبول و قابل اعتماد بررسی کنند که آیا افراد سیگاری ریسک بیشتری برای ابتلا به کووید ۱۹ دارند یا خیر.

رییس مرکز تحقیقات پیشگیری و کنترل دخانیات دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی با بیان اینکه در همین راستا نتایج مطالعه مرکز ما تا یک ماه آینده استخراج و اعلام می‌شود، گفت: در این مطالعه شاخص‌های متعددی در نظر گرفته شده و تنها به ابتلا و یا عدم ابتلای افراد سیگاری اکتفا نشده است. به عبارت دیگر شاخص‌هایی همچون مدت زمان بستری افراد، درگیری یکطرفه یا دوطرفه ریه، نتایج سی تی اسکن، پاک شدن ریه بعد از درگیری و ... نیز در نظر گرفته شده که تجارب ما نشان دهنده درگیری بالاتر افراد سیگاری است، ولی رقم و درصد آن باید به لحاظ علمی مشخص شود.

ترفند‌های جدید صنایع دُخانی برای جذب مشتریان بیشتر

دکتر حیدری در بخش دیگر این گفتگو با اشاره به صنایع دُخانی به عنوان تِم و موضوع اصلی روز جهانی بدون دخانیات و تمرکز آن بر جوانان و نوجوانان، گفت: صنایع دخانیاتی می‌دانند که اکثر مشتریانشان بر اثر مصرف دخانیات یا جان خود را از دست می‌دهند و یا در میانسالی اقدام به ترک دخانیات می‌کنند، بنابراین همواره به دنبال راه‌ها و ترفند‌های جدیدی برای حفظ و جایگزین کردن مشتریان خود هستند.

وی با بیان اینکه کمپانی‌های بزرگ دخانیاتی برای حفظ مشتریان خود از دانشمندان برجسته و به روزترین متُدهای علمی و ارقام نجومی و رقم‌های مالی بالا استفاده می‌کنند، گفت: طی سال‌های اخیر ۲ گروه زنان و جوانان و نوجوانان را مورد هدف قرار داده‌اند که برای جذب زنان از ترفند‌های مثل اصطلاحات برابری زن و مرد، اعتقادات فمنیستی و رفتار مردگونه برای زنان استفاده کرده‌اند که موفق هم بوده‌اند و طی دو دهه اخیر در بسیاری از کشور‌های دنیا خصوصا کشور‌های در حال پیشرفت زنان زیادی را به گروه مشتریان خود اضافه کرده‌اند.

تمرکز صنایع دخانی بر جوانان و نوجوانان

دکتر حیدری با اشاره به تمرکز صنایع دخانیاتی بر قشر جوان و نوجوان با ترفند‌های مختلف طی سال‌های اخیر، تصریح کرد: روش‌هایی مانند تبلیغ سیگار بدون دود، سیگار بدون آتش، سیگار طعم و مزه دار، سیگار تقویت کننده، سیگار شکلاتی و ... تماما ترفند‌های جدیدیست که بتوانند به نوعی حتی برای یک بار یا ۲ بار این محصول را به دست نوجوان برسانند، چراکه مطمئن هستند با همین یک بار به دلیل ورود نیکوتین به بدن افراد، پدیده اعتیاد و وابستگی شکل می‌گیرد.

هشدار نسبت به شکل‌گیری اعتیاد به مواد دخانی حتی بعد از یک بار مصرف

وی ضمن هشدار نسبت به شکل‌گیری اعتیاد به مواد دخانی حتی بعد از یک بار مصرف، در این باره توضیح داد: نوجوانان عمدتاً در گروه همسالان خود و از روی تفنّن و شور و شوق نوجوانی و جوانی و یا از ترس طرد شدگی از جمع دوستان نسبت به مصرف دخانیات اقدام می‌کنند، در حالیکه با ورود نیکوتین به بدن در همان بار اول، مسیر وابستگی و اعتیاد مانند بازی دومینو و به شکل زنجیروار و آبشاری طی می‌شود، یعنی فرد باید برای بار دوم مصرف کند و با افزایش تعداد گیرنده‌ها در خون و همچنین ارتقای سطح و حد آن در خون و درصد ارضاء شدن، پروسه اعتیاد به دخانیات شکل می‌گیرد.

به گفته این عضو هیات علمی دانشگاه، اگرچه ممکن است نوجوان به هر دلیلی مصرف دخانیات را شروع کند، ولی بعد از گذشت چند سال دیگر به دنبال دوست و تفریح و احساس بزرگی نیست و به دلایل دیگری مصرف سیگار را ادامه می‌دهد که عمده‌ترین آن وابسته شدن و اعتیاد به نیکوتین سیگار است که وی را به مشتری دایمی صنایع دخانیاتی تبدیل می‌کند.

دکتر حیدری با اشاره به راهکار‌هایی برای پیشگیری از اعتیاد و وابستگی نوجوانان و جوانان به مصرف دخانیات گفت: مهمترین مساله کمک کننده، نبود افراد سیگاری در بین افراد درجه اول خانواده و اطرافیان و در درجه بعدی تقبیح این رفتار در خانواده و عدم بی‌تفاوتی نسبت به آن است؛ بنابراین اگر خواهان پیشگیری از اعتیاد نوجوانان هستیم اولین کار این است که خودمان سیگاری نباشیم.

رییس مرکز تحقیقات پیشگیری و کنترل دخانیات دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی در خاتمه با اشاره به راهکار‌های پیشگیری از سوءمصرف دخانیات در جامعه و بخصوص در جوانان و نوجوانان، اظهار کرد: گران کردن و افزایش مالیات صنایع دخانی مهمترین و اصلی‌ترین راهکار برای پیشگیری از اعتیاد جوانان ونوجوانان است که متاسفانه کشور ما در این زمینه جزو ضعیف‌ترین کشور‌های منطقه است و همین مساله باعث شده صنایع دخانیاتی با استفاده از این ترفند‌ها و همچنین قاچاق سیگار نوجوانان را درگیر کنند.

گفتنی است، هفته ملی بدون دخانیات از ششم تا ۱۲ خرداد ماه با عناوین مصرف دخانیات عامل تشدید کننده بیماری کرونا ویروس، ترک دخانیات یک ضرورت برای پیشگیری از بیماری کرونا ویروس، محصولات نوپدید دخانی، گمراه کننده و اعتیاد آور، صنعت دخانیات، تهدیدی برای سلامت همگانی، اماکن عمومی عاری از دخانیات حقی برای همه، نوجوانان و جوانان، در تیر رس صنایع دخانی و افزایش مالیات بر محصولات دخانی، راهکار جهانی کاهش مصرف نامگذاری شده است.