ظاهرا، در حال حاضر، تلاش‌های پشت پرده در حد بررسی امکان مذاکره است، ولی هنوز به نتایج ملموسی نرسیده است. تا پایان دولت حسن روحانی تقریبا یک سال باقی مانده است. بنابراین، پرسش مهمی که در این رابطه مطرح شده این است که در صورتی که گفتگو‌ها آغاز شود، آیا دولت روحانی در مهلت باقی مانده توانایی به سرانجام رساندن مذاکرات را دارد یا اینکه صرفا دنبال فراهم کردن زمینه مذاکرات برای دولت بعدی است؟
پارس لاین - همزمان با کاهش تنش‌ها میان ایران و آمریکا، نشانه‌هایی درباره احتمال تنش‌زدایی و حتی مذاکره میان این دو کشور آشکار شده است.
پارس لاین ، حرف‌وحدیث‌ها درباره احتمال آغاز مذاکرات جدی میان ایران و آمریکا بار دیگر شدت گرفته است. در روز‌های اخیر تحولاتی در ایران و خارج از آن رخ داده است که به گمانه‌زنی درباره این مذاکرات دامن زده است. برخی ناظران با اشاره به این تحولات، از احتمال تنش‌زدایی میان تهران و واشنگتن سخن می‌گویند.
تقریبا سه هفته پیش، دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، در توئیتی غیرمنتظره، به نیروی دریایی کشورش دستور «نابودی» قایق‌های نظامی ایران در خلیج فارس را داد. آن زمان به نظر می‌رسید که مناسبات ایران و آمریکا شاهد تنش‌های بیشتری خواهد بود. اما اینگونه نشد. در مقابل، تهران و واشنگتن به سمت‌تنش‌زدایی و حتی مذاکرات غیرعلنی در زمینه تبادل زندانیان پیش رفتند.
تنش‌زدایی در چند جبهه
در یک هفته گذشته، به موازات تداوم تنش‌زدایی میان ایران و آمریکا، نشانه‌ها و سیگنال‌هایی آشکار شده اند که می‌توانند حاکی از یک تحول جدید در روابط این دو کشور باشند. از جمله:
۱- روز شنبه، همزمان با آغاز کار دولت جدید عراق به رهبری مصطفی کاظمی، یکی از سیاستمداران عراقی نزدیک به ایران، در اقدامی بسیار کم سابقه، از آمریکا درخواست کمک کرد. محمد الغبان، رئیس فراکسیون «الفتح» در پارلمان عراق، طی بیانیه‌ای، با بیان اینکه رأی اعتماد گرفتن کابینه کاظمی به معنای آن بود که گروه‌های سیاسی عراق منافع این کشور را بر هر چیز دیگری ترجیح دادند، گفت: «برای همین واشنگتن باید با اولویت دادن به عراق در کمک و حمایت در این شرایط سخت نشان دهد که به عراق توجه دارد و به ملت عراق ثابت کند که در کمک کردن به عراق جدی است و از یک گروه سیاسی در برابر گروه دیگر جانبداری نمی‌کند. مردم عراق منتظرند ببینند چه کسی در عمل کنارشان می‌ایستد و چه کسی فقط به حرف زدن بسنده می‌کند.»
اظهارات الغبان با واکنش گسترده محافل سیاسی و رسانه‌ای مواجه شد، چون فراکسیون الفتح، دربرگیرنده سیاستمداران نزدیک به ایران و حشدالشعبی است. الغبان و همفکرانش معمولا مواضع تندی علیه آمریکا اتخاذ می‌کردند و اخراج نیرو‌های این کشور از عراق را دنبال می‌کردند. البته این احتمال وجود دارد که الغبان، صرفا دیدگاه‌های شخصی خود را بیان کرده و یا اینکه طبق روال این روزها، مانند سایر نمایندگان پارلمان، نسبت به بزرگان گروه سیاسی‌اش رویکرد متفاوتی در پیش گرفته است. اما موضع الغبان در امتداد مجموعه‌ای از تحولات تازه در عراق صورت گرفت که بیانگر تفاهم نانوشته‌ای میان ایران و آمریکا در عراق است. این دو کشور به رغم همه اختلافات‌شان، به تازگی بر سر دولت جدید عراق توافق کردند. هر دو کشور از روی کار آمدن کاظمی استقبال کردند.
کاظمی در اولین روز‌های کاری خود به عنوان نخست وزیر، اقدامات جسورانه متعددی انجام داد که یکی از آن‌ها، بازگرداندن ژنرال عبدالوهاب ساعدی به سازمان مبارزه با تروریسم عراق بود. ساعدی، که محبوبیت زیادی میان تظاهرات‌کنندگان عراق دارد، از سوی نخست وزیر قبلی برکنار شده بود. او به نزدیکی به آمریکا و تلاش برای انجام کودتا نیز متهم شده بود. افزون بر این، ساعدی و سازمان متبوع‌اش، معمولا رقیب گروه‌های شبه نظامی نزدیک به ایران دیده می‌شود. از این رو، به اعتقاد برخی ناظران، بازگشت ساعدی به سازمان مبارزه با تروریسم، نشانه‌ای از کاهش تنش میان ایران و آمریکا در عراق است. در همین رابطه، کمال خلف، روزنامه نگار نزدیک به محور مقاومت، طی گزارشی در روزنامه رأی الیوم، نوشت: «بازگرداندن عبدالوهاب ساعدی، رئیس سازمان مبارزه با تروریسم، که در سپتامبر گذشته از سوی عادل عبدالمهدی، نخست وزیر سابق، برکنار شده بود، نشانه دیگری بود که بر نوعی تفاهم آمریکایی- ایرانی بر سر تنش‌زدایی در عراق دلالت دارد.»
۲- تنش‌زدایی به عراق محدود نیست. بلکه شامل روابط دو جانبه ایران و آمریکا نیز شده است. هفته گذشته، رسانه‌های غربی ادعا کردند که ایران و آمریکا درگیر مذاکراتی برای مبادله زندانیان هستند. بر اساس این گزارش‌ها، مذاکرات ایران و آمریکا، حول محور مبادله مایکل وایت، زندانی آمریکایی در ایران، با یک پزشک ایرانی-آمریکایی در آمریکا است. این مذاکرات هنوز به نتیجه نهایی نرسیده، ولی هنوز ادامه دارد.
۳- علی ربیعی، سخنگوی دولت، اخیرا گفته ایران برای مبادله همه زندانیان با آمریکا آماده است. خبرگزاری آسوشیتدپرس، در گزارشی از تهران، از قول ربیعی اعلام کرد که ایران برای گفتگو‌های بدون پیش‌شرط مبادله زندانیان با آمریکا آماده است. مجله تایم، گزارش آسوشیتدپرس را بازنشر و آن را توئیت کرد. دونالد ترامپ، این توئیت تایم را ریتویت کرد، ولی چیزی در این خصوص نگفت.
۴- برخی منابع رسانه‌ای منطقه‌ای ادعا می‌کنند نیرو‌های نزدیک به ایران در حال جابجایی از برخی مراکز در سوریه هستند. روزنامه العربی الجدید، اخیرا در گزارشی به نقل از منابع محلی مدعی شد که نیرو‌های گروه‌های «فاطمیون» و «حیدریون» از مقرهای‌شان در استان دیرالزور سوریه به مکانی نامعلوم منتقل شده و نیرو‌های سوری به جای آن‌ها مستقر شده اند. محافل اسرائیلی نیز ادعا‌های مشابهی مطرح کرده اند. آن‌ها ادعا کرده اند که ایران در حال خروج از برخی مراکز در سوریه است.
در کنار همه این‌ها می‌توان به توئیت اخیر حساب متعلق به دفتر رهبر انقلاب به مناسبت میلاد امام دوم شیعیان درباره صلح امام حسن (ع) اشاره کرد. در این توئیت آمده است: «من معتقدم امام حسن مجتبی {ع} شجاع‌ترین چهره تاریخ اسلام است. ایشان حاضر شد خود را و نام خود را در میان دوستان نزدیکش، فدای مصلحت واقعی کند و تن به صلح دهد، برای اینکه دیدبانی اسلام و حفاظت از قرآن و هدایت نسل‌های آینده تاریخ را در موقع خود انجام دهد.»
در دسامبر گذشته ایران و آمریکا، دو زندانی (مسعود سلیمانی و ژیو وانگ) مبادله کردند.
پشت پرده چه خبر است؟
مجموع تحولات فوق می‌تواند حاکی از شکل‌گیری نوعی گرایش اولیه در دولت حسن روحانی برای زمینه‌سازی برای مذاکرات جدید باشد. به اعتقاد برخی تحلیلگران، هدف دولت روحانی از ورود به مذاکرات تبادل زندانیان، «باز کردن یک پنجره ورود به مذاکره» با آمریکا است. مهدی محمدی، تحلیلگر اصولگرا، در همین رابطه در توئیتی نوشت: «ترامپ گرفتار شده و به شدت نیازمند پیروزی‌های سیاسی ولو جزئی است. مبادله زندانیان در این مقطع، اگر تلاش برای باز کردن یک پنجره ورود به مذاکره نباشد – که هست-، کمک سیاسی قابل توجه به بزرگترین دشمن ایران است.»
به نظر می‌رسد تلاش دولت روحانی برای ورود به مذاکره جدی است. ایران می‌داند که مذاکرات محدود با آمریکا در مقطع فعلی، می‌تواند از نظر تبلیغاتی به نفع ترامپ تمام شود. پس، احتمالا ایران اهداف دیگری از این مذاکرات دارد یا اینکه می‌خواهد زمینه مذاکرات جدی تری را فراهم کند. وگرنه چه دلیلی دارد در حالی که ترامپ در اوج ضعف داخلی هست، ایران ناگهان به او یک امتیاز انتخاباتی و تبلیغاتی بدهد؟
اما تلاش‌های دولت روحانی برای مذاکره با آمریکا سوالات متعددی را مطرح می‌کند؛ اولین سوال، به رویکرد دولت آمریکا مربوط می‌شود. آیا آمریکا در شرایط فعلی برای مذاکراتی فراتر از مبادله زندانیان آماده است؟ ربیعی گفته است که آمریکا هنوز پاسخی به ایران نداده است. از سوی دیگر، یک مقام بلندپایه آمریکایی نیز به آسوشیتدپرس گفته که «هیچ پیشنهاد یا پیشنهادی برای گفتگو‌های مستقیم» میان ایران و آمریکا وجود ندارد.
ظاهرا، در حال حاضر، تلاش‌های پشت پرده در حد بررسی امکان مذاکره است، ولی هنوز به نتایج ملموسی نرسیده است. تا پایان دولت حسن روحانی تقریبا یک سال باقی مانده است. بنابراین، پرسش مهمی که در این رابطه مطرح شده این است که در صورتی که گفتگو‌ها آغاز شود، آیا دولت روحانی در مهلت باقی مانده توانایی به سرانجام رساندن مذاکرات را دارد یا اینکه صرفا دنبال فراهم کردن زمینه مذاکرات برای دولت بعدی است؟
در آیدت،
فایل‌های
خود را به فروش بگذارید و یا
مقالات‌تان
را منتشر کنید👋
پاسخ ها