گسترش شایعات درباره سمی بودن پرتقال و تغییر مقاصد صادراتی نگاه‌ها را متوجه وضعیت مرکبات ایران کرده.
فرارو: خرداد ماه بحث برگشت هندوانه و خربزه از روسیه و عراق مطرح شد، حالا ماجرای سمی بودن پرتقال به گوش می‌رسد. تا جایی که می‌گویند، روسیه، ازبکستان و آذربایجان به جای خرید پرتقال از ایران، به مصر روی آورده‌اند.
ایران بی‌آب، صادرات و تجارت مهم و برخی باغداران عجولند. عده‌ای گله دارند که با این بی‌آبی چه دلیلی دارد به سراغ صادرات محصولی همچون پرتقال برویم. تعدادی از کارشناسان اقتصادی اذعان دارند که اگر تجارت نباشد، بده بستانی نیست. در این میان شماری از باغداران پیش از موعد پرتقال می‌چینند تا تب بازار را به دست آورند و برای زیباتر به نظر رسیدن پرتقال‌های نرسیده، آن‌ها را رنگ‌آوری می‌کنند؛ اما نه همه پرتقال‌ها و نه همه باغدارها.
ماجرا از آن‌جایی آغاز شد که اکبر یاوری، رئیس اتحادیه بارفروشان، گفت: «بازار شهر پر از پرتقال‌هایی است که بهشان رنگ صنعتی تزریق شده و خوردن آن‌ها برای انسان مثل سم است.» جدای از این مساله که نگرانی فراوانی برای بازار داخلی به همراه داشت، کار به صادرات و تجارت کشیده شد. یاوری در بخشی از صحبت‌هایش اشاره کرد: «روسیه و ازبکستان امسال به‌جای ایران از مصر مرکبات خریدند چون پرتقال‌های ما رنگ شده است.»
چندی پس از پربازدید شدن این ویدئو، یاوری در گفت‌وگویی تزریق سم به پرتقال را تکذیب کرد و آن را شایعه خواند. یاوری گفت: «مصاحبه‌ای که اکنون منتشر شده، مربوط به حدود ۴۰ تا ۵۰ روز پیش است و نمی‌دانم چرا اکنون بازنشر شده است.» او در این مورد رنگ‌آوری شدن پرتقال‌ها اشاره کرد که این موضوع مربوط به زمانی است که هنوز فصل پرتقال نرسیده و برای عرضه به بازار از روش رنگ‌آوری استفاده می‌شود. بنابراین به نظر می‌رسد که این شیوه همچنان وجود دارد، اما نه برای ماه آبان.
با این وجود دو سوال باقی ماند که یاوری به آن‌ها پاسخ نداد؛ اولین مورد این بود که چطور متوجه شویم یک پرتقال رنگ‌آوری شده یا نه، دومین مورد هم ابهام در مورد صادرات مرکبات به خصوص پرتقال به روسیه بود که بی‌پاسخ ماند.
عنایت الله بیابانی، قائم مقام خانه کشاورز و باغدار، در پاسخ به این سوال فرارو که آیا مرکبات ایران سمی هستند یا نه گفت: «مرکبات ایران در سطح جهانی از معدود محصولاتی هستند که آلودگی سمی ندارند، زیرا دائما در معرض رطوبت و بارندگی قرار می‌گیرند. بنابراین طرح چنین شایعاتی درباره آلودگی یا رنگ‌شدن پرتقال‌ها بیشتر با هدف کاهش منافع تجار ایرانی انجام می‌شود. ما توانایی صادرات پرتقال به روسیه را داریم و این کار نیز هم‌اکنون انجام می‌شود. ایران یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان کیوی در منطقه و حتی جهان است و کشورهای مختلف از جمله نیوزیلند، روسیه و اوکراین از ما کیوی خریداری می‌کنند.»
او افزود: «از نظر علمی نیز امکان تزریق سم به مرکبات یا رنگ‌آمیزی صنعتی آن‌ها بسیار محدود است. مرکباتی که به‌طور مداوم در معرض باران قرار دارند و پوستی روغنی دارند، به‌راحتی مواد خارجی را جذب نمی‌کنند. ادعای رنگ‌آوری پرتقال کاملا نادرست است؛ حتی پیش از ماه آبان نیز چنین کاری انجام نمی‌شود. اگر هم رنگی روی پوست باشد، به‌سادگی با یک دستمال پاک خواهد شد. انتشار چنین شایعاتی ضربه شدید به وجهه کشاورزی ایران و بازار صادراتی آن وارد می‌کند، در حالی که بخش بزرگی از درآمد مردم استان‌های گیلان، مازندران و گلستان وابسته به تولید و فروش مرکبات است.»
این باغدار گفت: «از سوی دیگر، برخلاف برخی محصولات دیگر، مرکبات به آب چندانی نیاز ندارند و بحران آب را تشدید نمی‌کنند؛ زیرا در این مناطق عملا آبیاری نمی‌شوند و از رطوبت طبیعی محیط تغذیه می‌کنند. محصولات باغی مانند کیوی و پرتقال نیز زیر نظر وزارت جهاد کشاورزی هستند و به‌طور مداوم از باغ‌ها نمونه‌برداری و نظارت انجام می‌شود. البته محصولاتی مانند هندوانه که آب‌بر هستند، شرایط متفاوتی دارند و نظارت دولتی بر تولید آن‌ها بیشتر است.»
او تاکید کرد: «درباره بازار امسال نیز باید گفت که افزایش قیمت لیموترش به دلیل سرمای غیرمنتظره بود. لیموترش برای حفظ کیفیت نیازمند رطوبت کافی است و وقتی سرما به باغ‌ها آسیب می‌زند، عرضه کاهش یافته و قیمت بالا می‌رود. مرکبات نیز که زمانی کیلویی چهار هزار تومان فروخته می‌شدند، امسال تحت‌تاثیر نوسانات آب‌وهوایی و افزایش صادرات، با قیمت بالاتری عرضه شدند؛ زیرا تولید کاهش یافته بود. در حال حاضر نیز بخشی از لیموترش‌های لک‌دار به کارخانه‌ها فروخته می‌شود تا از پوست، آب و روغن آن استفاده صنعتی شود؛ حتی از پوست آن در خوراک دام نیز بهره می‌برند.»
مجتبی شادلو، نایب‌رئیس اتحادیه باغداران، در گفتوگو با فرارو تا حدودی نظری متفاوت با عنایت الله بیابانی داشت. او در پاسخ به سوالات پیرامون صادرات مرکبات ایران به روسیه و سمی بودن یا نبود آن‌ها عنوان کرد: «هر محصول کشاورزی باید پیش از عرضه آزمایش شود و نتیجه آزمایش‌ها مشخص می‌کند که آیا امکان ورود آن به بازار وجود دارد یا نه. بنابراین ادعای سمی بودن پرتقال‌های ایران منطقی نیست. اگر محصولی آزمایش شود و مشکل داشته باشد، نه‌تنها برای صادرات بلکه حتی در بازار داخلی نیز اجازه عرضه نخواهد داشت.»
او افزود: «در مورد صادرات پرتقال به روسیه نیز باید توجه داشت که هنوز فصل برداشت به‌طور کامل آغاز نشده. صادرات فرایندی مستمر و قرادادی دائم و همیشگی نیست؛ بلکه بر اساس توافق دوطرفه انجام می‌شود. برای صادرات باید هم امکان ارسال از سوی ایران فراهم باشد و هم کشور مقصد درخواست داشته باشد. ما با کشورهای همسایه ارتباط تجاری داریم، اما هیچ قرارداد دائمی و چندساله‌ای وجود ندارد. صادرات می‌تواند در یک سال صورت گیرد و در سال دیگر، به‌دلیل شرایط اقتصادی یا نیاز بازار، انجام نشود.»
نایب‌رئیس اتحادیه باغداران گفت: «اما باید در استفاده از واژه‌ها دقت کرد. این‌که گفته شود به‌صورت کلی پرتقال ایران سمی است، حرف درستی نیست. با این حال، درباره اقداماتی که پیش از فصل برداشت انجام می‌شود، من نیز بارها انتقادهای خود را مطرح کرده‌ام. ما باید اجازه دهیم پرتقال یا هر میوه دیگری روی درخت بماند تا طبق عرف و نشانه‌های رسیدن، زمان برداشتش مشخص شود؛ در این حالت، طعم، مزه، ماندگاری و حتی حجم محصول بهتر خواهد بود و این روش هم به‌صرفه است و هم علمی.»
او افزود: «متاسفانه برخی افراد براساس روش‌های غیرطبیعی، میوه را رنگ‌آوری می‌کنند. رنگ‌آوری مزه و طعم میوه را از بین می‌برد، خاصیت اسیدی آن را افزایش می‌دهد، به ضرر جامعه مصرف‌کننده است و از نظر اقتصادی نیز برای کشاورز صرفه‌ای ندارد. برخی می‌گویند «یعنی منتظر بمانیم تا سرما بزند؟» در حالی که ما با طبیعت زندگی می‌کنیم؛ اگر میوه رسیده باشد و آن را جمع‌آوری نکنیم و سپس سرما بزند، این کوتاهی از ماست. این بحث رنگ‌آوری غیرطبیعی در مورد پرتقال، کاملا غیرکارشناسی و غیرمنطقی است و نباید انجام شود. خود بازار داخلی هم از این کار آسیب می‌بیند. سازمان میادین فروش نیز عرضه این نوع میوه را ممنوع کرده است. این موضوع فقط مربوط به روسیه نیست؛ حتی در بازار داخلی هم قابل قبول نیست، هرچند میزان آن محدود است.»
شادلو گفت: «در حال حاضر پرتقال‌ها عموما هنوز به رنگ کامل نارنجی نرسیده‌اند و بیشتر آن‌ها کمی زرد هستند و بخش دم میوه هنوز اندکی سبز دارد. این نشانه طبیعی بودن محصول است و نشان می‌دهد که پرتقال‌ها آبدار اما هنوز به زمان قطعی رسیدن نرسیده‌اند. این وضعیت مربوط به پرتقال شمال است (منظور، زمان انتشار این گزارش یعنی اواخر آبان ماه). اما پرتقال جنوب تقریبا رسیده است؛ البته حجم پرتقال جنوب محدود است و نیاز بازار را به‌طور کامل تامین نمی‌کند.»
او افزود: «پرتقال تامسون موجود در بازار، مربوط به زمان برداشت جنوب است و اکنون بسیار خوشمزه و شیرین است. در مورد پرتقال شمال، اگر برداشت کمی زودتر از موعد شروع شود، نوع طبیعی آن مشکلی ندارد؛ یا مصرف‌کننده از آن استقبال می‌کند یا نمی‌کند، اما از نظر سلامت و کیفیت برای مصرف‌کننده مشکل‌ساز نیست. اما اگر در این زمان پرتقال کاملا نارنجی و با رنگ یکنواخت خاص باشد، قطعا به روش غیرطبیعی رنگ‌آوری شده و این کار درباره پرتقال غیرمنطقی است و باید جلوی آن گرفته شود. معمولا این نوع پرتقال، شفافیت و براقیت طبیعی ندارد و از ظاهر آن مشخص است که در اثر گرمادهی برای رنگ‌آوری تغییر کرده؛ پوست آن چسبنده و کمی ژله‌ای می‌شود. اگر جامعه مصرف‌کننده چنین پرتقالی را نخرد، دیگر این مساله تکرار نخواهد شد؛ بنابراین خود ما نباید آن را خریداری کنیم.»
این کارشناس کشاورزی گفت: «در مورد بحران آب، برای باغات فعلی سیاست‌گذاری مشخصی انجام نشده است. باغداری در ایران از قبل از انقلاب آغاز شد و پس از انقلاب نیز مورد حمایت قرار گرفت و طرح توسعه باغات در دستور کار دولت‌ها بود. باغ یک‌شبه بار نمی‌دهد؛ برخی از آن‌ها ده‌ها سال زمان می‌برد تا به ثمر اقتصادی برسند. حالا که یک باغ به مرحله تولید رسیده، نمی‌توانیم بگوییم این میوه را نمی‌خواهیم. اگر محصول بیش از مصرف داخلی باشد، قطعا باید صادر شود.»
او افزود: «به هر حال مسئله آب وجود دارد و آنچه تاکنون رخ داده، بر اساس شرایطی بوده که در اختیار داشتیم. امیدواریم خشکسالی پایان یابد. اما اگر آب نباشد و مجبور شویم درخت را خشک کنیم، آن بحث دیگری است و باید در همان زمان درباره آن تصمیم‌گیری شود. درخت سرمایه ملی است و برای آن زحمت فراوانی کشیده شده است. طبق قانون حتی اجازه قطع درخت غیرمثمر را هم نداریم، چه برسد به درختی که بار می‌دهد. اگر کسی در سطح شهر درختی را قطع کند، جریمه و تبعات آن بسیار سنگین است.»
شادلو گفت: «در زمینه صادرات و واردات نیز باید به این نکته توجه کرد که ما مثل همه کشورها، همه نیازهای خود را تولید نمی‌کنیم و ناچاریم در تعامل باشیم و نیازمندی‌ها را تامین کنیم. در حوزه صادرات باید مدیریت دقیق‌تری وجود داشته باشد. اما متاسفانه در قیمت‌گذاری محصولات صادراتی به‌جای توجه به واقعیت‌های اقتصادی کشورهای مقصد، بر اساس شرایط داخلی سیاست‌گذاری می‌شود؛ روندی که کاملا غیراقتصادی و یک‌طرفه به نفع کشورهای مقصد است. صادرات فن و تخصص خود را دارد و نیازمند سیاست‌گذاری حرفه‌ای است.»
او افزود: «در برخی مناطق، آبیاری باغات کمتر انجام می‌شود و تنها در تابستان، زمانی که فاصله بارندگی زیاد است، آبیاری صورت می‌گیرد. کاهش آبیاری در بسیاری از موارد باعث مرغوب‌تر شدن محصول و افزایش کیفیت میوه در زمان برداشت می‌شود و همچنین ماندگاری آن در سردخانه‌ها بیشتر خواهد بود. البته این یک قاعده قطعی نیست؛ نه می‌توان گفت که نباید آب داد و نه می‌توان گفت باید دائما آبیاری کرد. همه‌چیز به شرایط آب‌وهوایی سال بستگی دارد.»
نایب‌رئیس اتحادیه باغداران گفت: «در مورد لیموترش نیز همیشه اولویت با بازار داخلی است. بهترین بازار، بازار داخلی است؛ هم امنیت بیشتری دارد، هم بده‌بستان آن قابل‌اعتمادتر است، هم مسائل حمل‌ونقل و بازپرداخت پول ساده‌تر است. صادرات کار دشوار و پرچالشی است. امسال در تولید لیموترش با پدیده سال‌آوری مواجه بودیم و محصول کاهش یافت. چند سال گذشته، وضعیت تولید لیموترش به‌گونه‌ای بود که باغداران متضرر می‌شدند؛ محصول در باغات جنوب، مانند فارس، هرمزگان و بوشهر، با قیمتی زیر کیلویی ۱۰ هزار تومان خریدوفروش می‌شد. چنین قیمتی نه تنها هزینه تولید را پوشش نمی‌داد، بلکه ادامه کار را برای باغدار سخت می‌کرد.»
او افزود: «امسال به دلیل سال‌آوری، شرایط بازار و افزایش هزینه‌های جانبی تولید، قیمت لیموترش تغییر کرد؛ اما این تغییر صرفا به دلیل صادرات نبود. اگر شرایط چند سال اخیر را در محصولات باغی مثل مرکبات، پسته، کیوی و خرما در نظر بگیریم، گاهی تولید دو برابر مصرف داخلی است. اگر بازار صادرات را از دست بدهیم، در سال‌هایی که محصول فراوان است چه اتفاقی خواهد افتاد؟ دقیقا همان وضعیتی رخ می‌دهد که تولیدکننده با ضرر شدید روبه‌رو می‌شود و در نتیجه سطح تولید کاهش می‌یابد.»
در نهایت او تاکید کرد: «در زمان افزایش قیمت یک محصول، باید با سیاست‌های تنظیم بازاری کمک کرد تا شرایط متعادل شود. اما متاسفانه مردم ما وقتی کالایی گران می‌شود، برای ذخیره‌سازی آن عجله می‌کنند و این رفتار خود باعث افزایش بیشتر قیمت‌ها می‌شود. اگر همراهی وجود داشته باشد، نتیجه آن برای همه یک وضعیت برد-برد خواهد بود.»
در آیدت،
فایل‌های
خود را به فروش بگذارید و یا
مقالات‌تان
را منتشر کنید👋
پاسخ ها