آیا کودکان لحظه تولدشان را به یاد می آورند؟

خاطرات دوران نوزادی

یکی از عجیب‌ترین سؤالاتی که شاید تا حالا به ذهنت رسیده باشه اینه که آیا آدم‌ها می‌تونن لحظه‌ی به دنیا اومدنشون رو به یاد بیارن یا نه؟ تصور کن جنین توی رحم مادرش، همه چیز رو حس کنه و حتی لحظه‌ی تولدش هم براش ثبت بشه. شاید برات جالب باشه بدونی که علم درباره‌ی این موضوع چی می‌گه. بیایید این سؤال رو از جنبه‌های مختلف بررسی کنیم. 

هوش جنین و توانایی حافظه در رحم

وقتی از هوش جنین صحبت می‌کنیم، شاید فکر کنی این فقط به رشد مغز جنین و آمادگی‌اش برای زندگی در دنیای خارج رحم مربوط می‌شه. اما باید بدونی که جنین از چند ماهگی می‌تونه صداهای محیط رو بشنوه و حتی به اون‌ها واکنش نشون بده. تحقیقات نشون دادن که جنین صدای مادرش رو تشخیص می‌ده و حتی ممکنه به موسیقی یا صدای آشنای دیگه‌ای واکنش مثبت یا منفی نشون بده. 

حالا این سؤال پیش میاد که آیا مغز جنین این توانایی رو داره که خاطره‌ای از این تجربه‌ها رو ذخیره کنه؟ جواب اینه که مغز جنین، هرچند در حال رشد و تکامله، هنوز به اندازه‌ای پیشرفته نیست که بتونه خاطرات بلندمدت رو ذخیره کنه. اما نشونه‌هایی مثل واکنش به صداها، ثابت می‌کنه که جنین نوعی حافظه کوتاه‌‌مدت داره که برای زنده موندن و یادگیری ضروریه. 

فراموشی دوران نوزادی

لحظه‌ی تولد شاید برای ما بزرگ‌ترها فقط یه موضوع عادی و طبیعی باشه، ولی برای جنین، این لحظه تجربه‌ای بی‌نظیره. تصور کن، جنینی که ماه‌ها توی محیط گرم و آرام رحم زندگی کرده، ناگهان وارد دنیای بیرون با نورهای زیاد، صداهای بلند و دمای متفاوت می‌شه. 

خیلی‌ها فکر می‌کنن چون این لحظه انقدر خاص و شاید حتی کمی استرس‌زا باشه، مغز نوزاد اون رو به یاد میاره. اما باید بدونی که چیزی به اسم فراموشی دوران نوزادی وجود داره. این اصطلاح به این معنیه که اکثر آدم‌ها نمی‌تونن خاطرات قبل از سه‌ سالگی‌ خودشون رو به یاد بیارن. دلیلش هم اینه که مغز توی این سنین هنوز کاملاً تکامل پیدا نکرده و توانایی ذخیره و بازیابی خاطرات بلند‌‌مدت رو نداره. 

نظریه های علمی درباره حافظه نوزاد

روان‌شناسان و دانشمندان عصب‌شناسی درباره‌ی این موضوع تحقیقات زیادی انجام دادن. یکی از نظریه‌های معروف مربوط به زیگموند فرویده. فروید معتقد بود که فراموشی دوران نوزادی، نتیجه‌ی سرکوب خاطرات ناخوشایند یا استرس‌زای اون دوران توسط مغزه. اما نظریه‌های جدیدتر می‌گن که این مسئله بیشتر به تکامل مغز مربوط می‌شه. 

مغز جنین و نوزادی که تازه‌ متولد شده هنوز در حال شکل‌گیری و تکامله. بخش‌هایی مثل هیپوکامپ، که مسئول ذخیره‌ی خاطراته، در دوران جنینی و حتی بعد از تولد هنوز کامل نشده. این یعنی مغز نمی‌تونه اطلاعات رو به‌‌صورت دائمی ذخیره کنه، حتی اگه اون لحظه خیلی خاص باشه. 

تجربه های نزدیک به لحظه ی تولد

با این حال، این سؤال پیش میاد که چرا بعضی‌ها فکر می‌کنن لحظه‌ی تولد یا حتی دوران جنینی‌شون رو به یاد میارن؟ حقیقت اینه که بیشتر این خاطرات، ساخته‌ی ذهن یا تحت تأثیر داستان‌هایی هستن که والدین تعریف کردن. مثلاً ممکنه یه نفر تصور کنه صدای پزشک یا گریه‌ی خودش رو به یاد داره، اما در واقع این تصویرسازی ذهنیه که تحت تأثیر اطلاعات بعدی ایجاد شده. 

هوش جنین و تأثیر محیط روی حافظه

هرچند جنین نمی‌تونه خاطرات بلندمدت ذخیره کنه، اما هوش جنین و تجربه‌های اولیه‌ی او از محیط اطرافش تأثیر زیادی روی رشد مغزی و شناختی‌اش داره. مثلاً زمانی که یه مادر با جنینش صحبت می‌کنه یا برای جنینش موسیقی پخش می‌کنه، این تجربه‌ها می‌تونن به ایجاد ارتباطات اولیه در مغز کمک کنن. این ارتباطات بعدها توی زندگی نقش مهمی توی یادگیری و رفتار کودک دارن. 
 

چرا لحظه ی تولد رو یادمون نمیاد؟

حالا برگردیم به سؤال اصلی: چرا هیچ‌کدوم از ما لحظه‌ی به دنیا اومدنمون رو یادمون نمیاد؟ دلایل اصلی این موضوع شامل موارد زیره: 

۱. تکامل ناقص مغز: مغز نوزادی که تازه متولد شده هنوز توانایی ذخیره و سازماندهی خاطرات پیچیده رو نداره. 

۲. فقدان زبان: حافظه ‌ نوزادان اغلب به کمک زبان شکل می‌گیرن. چون نوزادان هنوز مهارت زبانی ندارن، نمی‌تونن خاطراتشون رو به‌صورت کلامی ذخیره کنن. 

۳. تغییرات ساختاری مغز: با رشد و تکامل مغز، ساختارهایی که در دوران نوزادی استفاده شدن، ممکنه تغییر کنن و اطلاعات اولیه از دست بره. 

حرف آخر

در نهایت، باید بگیم که هرچند لحظه‌ی تولد یکی از مهم‌ترین و خاص‌ترین لحظه‌های زندگی هر انسانی به حساب میاد، ولی متأسفانه هیچ‌کدوم از ما نمی‌تونیم اون رو به یاد بیاریم. مغز جنین در زمان تولد هنوز آمادگی ذخیره خاطرات بلندمدت رو نداره، اما تجربه‌ها و محیط اطراف می‌تونن تأثیر زیادی روی رشد هوش و شناخت او بذارن. 

پس دفعه بعد که به این سؤال فکر کردی، یادت باشه که هرچند جنین و نوزاد ممکنه چیزهایی رو حس کنن یا یاد بگیرن، اما برای ذخیره‌ی خاطراتی مثل لحظه‌ی تولد، باید مغزشون کمی بیشتر رشد کنه!