قراره چی بدونیم؟
روز ملی جمعیت، یعنی ۳۰ اردیبهشت، فقط یک تاریخ توی تقویم نیست. این روز یک تلنگره، یک یادآوری مهم که به ما میگه باید حواسمون به تعداد آدم‌های کشورمون، به جوون‌ها و پیرهامون، به بچه‌هایی که به دنیا میان و به بزرگ‌ترهایی که از بین ما میرن، باشه.
وقتی می‌خوایم از جمعیت حرف بزنیم، اولین چیزی که به ذهن میاد، آمار و ارقامه. این آمارها مثل یک نقشه راه می‌مونن که به ما نشون میدن از کجا اومدیم، الان کجا هستیم و شاید بتونیم حدس بزنیم به کدوم سمت میریم.
آخرین آمارهایی که داریم نشان میده جمعیت ایران از مرز ۸۵ میلیون نفر گذشته. این یعنی ما کشور پرجمعیتی هستیم. اما فقط تعداد مهم نیست؛ اینکه این جمعیت چطور تقسیم شده هم خیلی اهمیت داره. مثلاً اینکه چند درصد از این جمعیت جوون هستن، چند درصد میانسال و چند درصد سالمند، تاثیر زیادی روی برنامه‌ریزی‌های اقتصادی و اجتماعی میذاره.
نرخ تولد میگه به ازای هر هزار نفر، چند تا بچه به دنیا میاد. این نرخ در سال‌های اخیر کم شده. نرخ مرگ‌ومیر هم، تعداد فوتی‌ها رو نشون میده.
این شاخص به ما میگه هر خانم در طول دوره باروریش به طور متوسط چند تا بچه به دنیا میاره. برای اینکه جمعیت یک کشور بتونه خودش رو جایگزین کنه و کم نشه، این نرخ باید حدود ۲.۱ فرزند باشه. در حال حاضر، نرخ باروری در ایران پایین‌تر از این حده و این یکی از نگرانی‌های اصلی در مورد آینده جمعیت ماست.
اگر به دهه‌های قبل، مثلاً دهه شصت، نگاه کنیم، می‌بینیم که کشور ما یک «انفجار جمعیت» رو تجربه کرد. یعنی تعداد تولدها خیلی زیاد بود و جمعیت با سرعت زیادی اضافه می‌شد. اون موقع شرایط خاصی مثل جنگ و سیاست‌های تشویقی برای فرزندآوری بیشتر، باعث این رشد جمعیت سریع شد.
اما از دهه هفتاد به بعد، اوضاع کم‌کم تغییر کرد. مردم به سمت خانواده‌های کوچیک‌تر رفتن، سطح تحصیلات، مخصوصاً بین خانم‌ها، بالاتر رفت، و برنامه‌های کنترل جمعیت هم اجرا شد. همه اینها دست به دست هم داد تا سرعت رشد جمعیت کم بشه.
این کاهش رشد جمعیت تا جایی ادامه پیدا کرد که الان به یک مرحله‌ای رسیدیم که رشد جمعیت خیلی کند شده. اگه بخوایم با کشورهای دیگه مقایسه کنیم، بعضی از کشورهای همسایه هنوز رشد جمعیت بالایی دارن، اما خیلی از کشورهای پیشرفته هم مثل ما رشد جمعیت کمی دارن یا حتی جمعیتشون داره کم میشه.
چرا داشتن سیاست‌های جمعیتی درست و حسابی اینقدر مهمه؟ چون جمعیت مثل یک موجود زنده است که نیاز به مراقبت و برنامه‌ریزی داره.
وقتی میگیم رشد جمعیت کم شده، شاید بعضی‌ها فکر کنن خب این که خوبه، یعنی کنترل شده. اما قضیه به این سادگی‌ها هم نیست. کم شدن بیش از حد رشد جمعیت و پایین اومدن نرخ باروری، در طولانی مدت میتونه مشکلات جدی درست کنه. چه مشکلاتی:
یعنی در آینده، تعداد آدم‌های مسن نسبت به جوون‌ها خیلی بیشتر میشه.
این دوره زمانیه که بخش بزرگی از جمعیت در سن کار و فعالیت قرار دارن، یعنی تعداد جوون‌ها و میانسال‌ها زیاده و تعداد افراد وابسته (کودکان و سالمندان) کمه. کشور ما الان تقریباً در این دوره قرار داره، اما این پنجره برای همیشه باز نمی‌مونه.
مثلاً کم شدن تعداد بچه‌ها در خانواده‌ها، میتونه الگوهای ارتباطی رو تغییر بده. همینطور، وقتی رشد جمعیت یک کشور خیلی کند میشه، اون شور و هیجان و پویایی که معمولاً از جمعیت جوون ناشی میشه، کم‌رنگ‌تر میشه. همه اینها نشون میده که روند فعلی رشد جمعیت اگه ادامه پیدا کنه، میتونه روی برنامه‌های بلندمدت توسعه کشور اثر منفی بذاره.
با توجه به این چالش‌ها، کاملاً واضحه که ما به سیاست‌های جمعیتی جدید و موثری نیاز داریم که بتونه این روند رو اصلاح کنه. هدف اصلی این سیاست‌ها اینه که خانواده‌ها رو تشویق کنن تا به تعداد فرزندانی فکر کنن. قانونی هم به اسم قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت تصویب شده که دقیقاً همین هدف رو دنبال میکنه.
این سیاست‌های جمعیتی تلاش می‌کنن تا با فراهم کردن یک سری حمایت‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، نگرانی‌های خانواده‌ها رو برای بچه‌دار شدن کمتر کنن.
بعد از اینکه نگاهی به گذشته و حال جمعیت کشور انداختیم و از چالش‌ها و ضرورت سیاست‌های جمعیتی گفتیم، حالا نوبت اینه که کمی به آینده نگاه کنیم. اینکه آینده جمعیت ما چه شکلی میشه، خیلی به تصمیم‌ها و اقداماتی بستگی داره که امروز انجام میدیم.
مراکز آماری و پژوهشگرهایی که روی مسائل جمعیت کار می‌کنن، معمولاً بر اساس روندهای فعلی و سیاست‌های جمعیتی موجود، سناریوهای مختلفی رو برای آینده جمعیت یک کشور پیش‌بینی می‌کنن. برای ایران هم چنین پیش‌بینی‌هایی وجود داره. اگه نرخ باروری همچنان پایین بمونه و اتفاق خاصی نیفته، آینده جمعیت ما به سمت پیرتر شدن و حتی شاید کم شدن تعداد کل جمعیت میره.
یک عامل دیگه که میتونه روی آینده جمعیت تاثیر بذاره، مهاجرته. هم مهاجرت ایرانی‌ها به کشورهای دیگه، و هم اومدن مهاجران از کشورهای دیگه به ایران. این ورود و خروج جمعیت میتونه ترکیب سنی و حتی فرهنگی جمعیت رو در آینده تغییر بده. پس وقتی از آینده جمعیت حرف می‌زنیم، باید همه این عوامل رو در نظر بگیریم.
یادتون باشه که جمعیت فقط یک عدد و رقم نیست؛ جمعیت یعنی ما، یعنی بچه‌هامون، یعنی آینده‌مون. اینکه بتونیم یک جمعیت سالم، پویا، و متعادل داشته باشیم، به تلاش و همکاری همه ما بستگی داره. توجه به سیاست‌های جمعیتی درست و اجرای خوب اون‌ها، میتونه به ما کمک کنه تا فردای بهتری رو برای ایران و ایرانی‌ها بسازیم.
فیروز آسایش
۲۵ روز پیش
آیدا دلبند
۲۹ روز پیش
در آیدت،
فایل‌های
خود را به فروش بگذارید و یا
مقالات‌تان
را منتشر کنید👋
پاسخ ها