وسعت ۳۱۱ هزار هکتاری رویشگاه‌های جنگلی، معادل ۲.۵ درصد از کل جنگل‌های کشور با گونه غالب بلوط، گوشه‌ای کوچک از این بهشت است.
اما وقوع پدیده هایی، چون آتش سوزی، زوال بلوط و قاچاق چوب در کمین جنگل‌های زاگرس نشسته است و هر سال بخشی ازاین جنگل‌ها را طعمه خود می‌کند.
امروزه با صنعتی شدن زندگی بشر و وجود ارتباطات گسترده بسیاری از کار‌ها به سهولت انجام می‌شود، اما به دنبال این سهولت و آسایش تغییراتی در طبیعت رخ داده است تغییراتی که منجر به تغییر اقلیم و اکوسیستم‌های طبیعی شده است.
متاسفانه چوب درختان بلوط پس از قطع درخت توسط قاچاقچیان به استان‌های همجوار منتقل و در آنجا در کوره‌های غیرمجاز به زغال تبدیل می‌شود این کار سود بسیاری را به جیب سودجویان وارد می‌کند.
حسن عسگری جانشین فرمانده یگان منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری از کشف ۹۴ هزار و ۳۵۶ کیلوگرم چوب و زغال قاچاق در طول سال ۹۸ در استان خبر داد.
او افزود: ۸۸ هزار و ۷۲۰ کیلوگرم از این میزان چوب و ۵ هزار و ۶۳۶ کیلوگرم زغال قاچاق بود.
مردادماه امسال بود که محمدی مقدم مدیرکل سابق منابع طبیعی چهارمحال و بختیاری گفت: به دلیل تدابیر شدید حفاظتی در چهارمحال و بختیاری از جمله فعالیت نیرو‌های گشت، کشیک‌های شبانه‌روزی، مشارکت مردم و پست‌های ایست و بازرسی، محیط استان برای تولیدکنندگان غیرمجاز زغال ناامن شده و به همین دلیل شگرد‌های خود را تغییر داده‌اند.
او افزود: قبلاً با خودرو‌های سنگین مانند کامیون یا وانت زغال و چوب حمل می‌کردند، اما الان برای مخفی ماندن از دید ماموران با خودرو‌های سواری یا خودرو‌های یخچال‌دار حمل مواد غذایی، قاچاق می‌کنند.
محمدی مقدم، خلأ قانونی مبنی بر ممنوعیت تهیه زغال در مناطق جنگلی موجب شده تولیدکنندگان زغال، چوب را به استان اصفهان که کویری است حمل و در آنجا اقدام به تهیه زغال کنند.
بیگی فرمانده یگان حفاظت اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری گفت: طبق نرم کشوری در هر ۴ هزار هکتار جنگل باید یک قرق‌بان حضور داشته باشد، اما به دلیل مشکلات مالی دولت هر ۸ هزار هکتار از جنگل‌های استان تحویل یک قرق‌بان است.
او تصریح کرد: برخی اوقات افرادی دستگیر می‌شوند که قبلا به جزای نقدی محکوم شده، اما مجدد مرتکب خطا می‌شوند این موضوع نشان دهنده نبود قوانین بازدارنده کافی برای مبارزه با قاچاق چوب و زغال است.
بیگی ادامه داد: این امر می‌طلبد که نمایندگان مجلس لایحه‌ای برای قاچاق یا حفظ جنگل بدهند، اگر قانونی برای توقیف خودرو حامل چوب و زغال قاچاق تصویب شود یک درصد هم قطع درخت انجام نمی‌شود.
زوال یا خشکیدگی بلوط یکی از آسیب‌های جدی این روز‌های جنگل‌های بلوط است که بین سال‌های ۸۸ تا ۸۹ در جنگل‌های زاگرس آغاز شد؛ به جنگل‌های استان چهارمحال و بختیاری رسیده است و هر روز بر وسعت آن در سراسر منطقه زاگرس افزوده می‌شود؛ آفتی که به گفته کارشناسان پس از ظهور علائم آن، در فاصله سه تا پنج سال درختان بلوط را به طور کامل خشک می‌کند.
متخصصان بیماری‌های بخش جنگل معتقدند: آفات و یا بیماری در میان درختان بلوط به تنهایی نمی‌تواند علت وقوع چنین فاجعه زیست محیطی باشد و عواملی نظیر تخریب جنگل، خشکسالی‌های پی در پی و گرد و غبار‌های اخیر در زوال و خشکیدگی بلوط‌های منطقه زاگرس نقش مؤثری داشته اند.
امینی رئیس اداره جنگل منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری گفت: خشکیدگی جنگل‌های بلوط در زاگرس از اواخر دهه ۸۰ به صورت تک پایه‌ای شروع شده؛ اما اکنون به شکل توده‌ای جنگل‌های استان را به شدت تحت تاثیر قرار داده است.
او افزود: علت خشکیدگی مشخص نیست؛ اما عوامل انسانی و اقلیمی این امر را تشدید می‌کند.
هومان خاکپور مدیر آموزش و پژوهش منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری هم ایجاد مزارع کشاورزی در زمین‌های پایین دست جنگل‌ها را یکی دیگر از عوامل تخریب جنگل‌های این استان می‌داند.
او افزود: زراعت در زمین‌های پایین دست منتهی به جنگل‌های زاگرسی بلوط، منجر به ناتوانی درختان جنگلی در رشد بیشتر و همچنین جلوگیری از به ثمر رسیدن دانه‌های گیاهی می‌شود؛ موضوعی که می‌توان آن را در جنگل‌های چند پایه‌ای بلوط در شهرستان لردگان استان چهارمحال و بختیاری مشاهده کرد.
خاکپور اضافه کرد: ضعیف شدن خاک به دلیل استفاده از بستر‌های جنگلی، موجب رویش درختان چند پایه می‌شود و خاک سست شده قادر به تولید درختان بلوط تک پایه نیست.
استفاده بیش از اندازه جنگل نشینان از چوب درختان بلوط برای تولید انرژی و تولید زغال بلوط این روز‌ها تبدیل به یکی از عوامل اصلی تخریب جنگل‌های بلوط چهارمحال و بختیاری شده است.
در میان جنگل‌های این استان روستا‌های کوچک بسیاری وجود دارد که جنگل نشینان به علت سخت گذر بودن محل روستایشان، امکان داشتن گاز طبیعی را ندارند و به راحتی نمی‌توان به این روستا‌ها گاز رسانی کرد؛ بیشتر این مردم از درختان جنگل برای مصارف خود مانند آشپزی، گرم کردن آب و استحمام و... استفاده می‌کنند.
قلع و قمع درختان بلوط و تبدیل آن‌ها به زغال معضلی است که این روز‌ها گریبان جنگل‌های زاگرس را گرفته و موجب زیان رساندن به طبیعت بکر این منطقه شده است.
میلیون‌ها اصله درخت کهنسال بلوط در جنگل‌های زاگرس ریشه دوانده اند که نشان از اصالت قومیت‌های ساکن این منطقه دارند و بی راه نیست اگر بگوییم؛ تیشه زدن به تنه این درختان همچون نشانه گرفتن هویت اقوام سکونت یافته در آن است.
جنگل‌های زاگرس یکی از جاذبه‌های طبیعی و بکر‌ترین مناطق زیستی هستند که تنوع گیاهان و حیوانات در آن دل هر دوستدار محیط زیست را می‌رباید.
داستان دلدادگی سنجاب و بلوط در این کوه‌ها زمانی برای ما جذاب و شنیدنی و در عین حال غم انگیز گشت که خبر آتش سوزی و برخاستن دود و خاکستر در زاگرس، تبدیل به بحرانی زیست محیطی شد.
بلوط‌ها درختانی اصیل با قدمتی چند هزار ساله در زاگرس هستند که طی سالیان دراز، به لطف سنجاب‌ها و مرحمت خداوند رشد کردند و سرتاسر کوه‌های این منطقه را پوشاندند. سنجاب علاقه ویژه‌ای به میوه بلوط دارد و هر ساله هزاران دانه بلوط زیر زمین و به دست این حیوانات پنهان می‌شود تا در فصل زمستان بتوانند از آن‌ها استفاده کنند، اما سنجاب‌ها فقط یک پنجم میوه‌های مدفون شده زیر خاک را پیدا می‌کنند و مابقی در طول زمان از دل خاک برون می‌آیند و طی ده‌ها سال تبدیل به دختان تنومند بلوط می‌گردند.
تخمین زده می‌شود که ارزش هر درخت بلوط ۲۰۰ هزار دلار باشد که اگر بخواهیم آن را به تومان تبدیل کنیم با دلار ۲۰ هزار تومانی معادل چهار میلیارد حساب می‌شود و این در حالی است که حالا جنگل‌های زاگرس و درختان بلوط با بحرانی بی سابقه مواجه هستند. از آتش سوزی تا قاچاق چوب که گریبان طبیعت این منطقه را گرفته است.
در ادامه گزارش سری به خوزستان می زنیم
به گفته یزدانی، دهیار روستای حاجی کمال در شهرستان ایذه، درختان بلوط این ناحیه «ناجوانمردانه» قلع و قمع می‌شوند که پس از اخراج تنها نگهبان محیط زیستی منطقه، این مسئله تشدید نیز شده است و لزوم نظارت و حراست از درختان بلوط را افزایش می‌دهد.
به گفته برخی شاهدان عینی و افراد محلی، درختان چند هزار ساله بلوط از سوی «عشایر کوچ رو» و «افراد ناشناس» بریده می‌شوند و پس از آن تبدیل به زغال شده و با قیمت ناچیز به فروش می‌رسند که چوب حراجی بر تنه این میراث با ارزش است.
محمد علی کلی رئیس اداره آموزش و ترویج، اداره کل منابع طبیعی و آبخیز داری استان خوزستان در گفتگو با خبرنگار ما با بیان اینکه نیرو‌ها و حافظان منابع طبیعی در سطح استان و شهرستان‌ها کفایت صیانت از عرصه‌های ملی را نمی‌دهد، گفت: امکان پوشش دهی کامل این نواحی با حدود ۴۲۰ تن نگهبان وجود ندارد و امسال نیز حدود ۳۰ نفر بازنشست شدند که تعداد پاسداران منابع طبیعی کاهش یافته است.
او با ذکر این نکته که می‌طلبد مردم به صورت جدی تری در این حوزه ورود کنند، افزود: منابع طبیعی جزو ثروت خدادادی هستند و حفاظت از آن‌ها وظیفه همه افراد است و در همین رابطه اشخاصی وجود دارند که به دنبال احیای طبیعت بوده و سالانه نیز در این خصوص اعتباراتی اعطا می‌شود، گرچه اندک است.
کلی بیان داشت: هم اکنون در حوزه منابع طبیعی با چند مسئله مواجه هستیم که از جمله آن‌ها آتش سوزی عمدی (نزاع قومی)، غیر عمد و ماجرای سوختن درختان بلوط و تبدیل آنان به ذغال است که موجب نابودی محیط زیست و منابع طبیعی می‌گردد. همچنین افراد می‌توانند در صورت مشاهده قلع و قمع درختان یا شکستن شاخ و برگ آن‌ها با شماره گیری ۱۵۰۴ مسئله را به یگان مربوطه اطلاع دهند.
رئیس اداره آموزش و ترویج، اداره کل منابع طبیعی و آبخیز داری استان خوزستان اظهار کرد: از قدیم افرادی وجود دارند که به کار تولید ذغال و فروش آن مشغول هستند و این مسئله به فقر یا تنگدستی آن‌ها ارتباطی ندارد، بلکه از نسلی به نسل دیگر انتقال یافته است. اشتباهی در تفکر این افراد وجود دارد که با قطع درخت بلوط، درختان دیگری می‌رویند، در حالی که پاجوش این گیاه هرگز سبز نمی‌شود و حتی از بذر آن نیز انتظار یک درخت کامل بلوط نمی‌رود و زمان رشد آن بسیار طولانی است.
محمد علی کلی با تاکید بر اینکه منابع طبیعی قصد ندارد به مردم تحکیم کند و برخورد در این شرایط با شهروندان درست نیست، ادامه داد: اگرچه شکارچیان وحوش همیشه کار را به خشونت می‌کشانند و موجب به شهادت رسیدن بسیاری از نگهبانان طبیعت شده اند.
بنابراین؛ اصرار وجود دارد که جنگل‌های بلوط زاگرس حفاظتی شود و بهره برداری از آن‌ها انجام نشود.
کشتار وحوش!
این مقام مسئول اظهار داشت: کشتار وحوشی مانند سنجاب، راسو، سمندر، راسو، دارکوب و وجود گرد و غبار موجب شده تا برخی درختان دچار آفت شوند که قطع شاخ و برگ درختان آلوده واجب و لازم است. اما باید به مردم آموزش‌های مربوطه ارائه شود تا به جای قطع بلوط از دیگر فواید آن از جمله تهیه نان و عصاره جَفت بلوط، استفاده کنند. ضمن آنکه این درخت موجب تلطیف آب و هوا، مامنی برای وحوش و حافظ آب و خاک است.
کلی گفت: علی رغم آنکه آموزش برای استفاده درست از منابع طبیعی ترویج می‌شود، اما مسئله سود جویی و سعی افراد برای سهل رسیدن به هدف مورد نظر، موجب قطع درختان می‌شود، در صورتی که می‌توان حیوانات اهلی را در علوفه‌ی مراتع به چرا برد. همچنین برخی افراد نیز خیر منابع طبیعی هستند و به احیای طبیعت می‌پردازند.
سبزی که خاکستر می‌شود
هاشم نازی دوستدار و فعال محیط زیست اهل شهرستان باغملک که از سال ۱۳۸۲ تاکنون به کاشت درختان محلی در منطقه خود مشغول است، در گفتگو با خبرنگار ما گفت: بسیاری از افراد ارزش درختان را نمی‌دانند و به راحتی آن‌ها را به نابودی می‌کشانند.
تبری در دست گرفته و تنه درختان را «به بهانه فقر و نداری» قطع می‌کنند، در حالی که می‌توان از این درختان، استفاده‌های بهتر با درآمد بالاتری کرد.
او افزود: برخی از افراد هستند که به این منطقه می‌آیند، درختان را قطع می‌کنند و چوب آن‌ها را با کامیون به اصفهان حمل می‌کنند، سپس با بهای ناچیز در بازار به فروش می‌رسانند، در حالی که بلوط‌ها دارای ارزشی فراتر از مادیات هستند. این درختان می‌توانند نقش مهمی در مهار سیلاب داشته باشند و وجود آنان باعث می‌شود تا همچون سدی در مقابل باران عمل کند که با سرعت از کوه پایین می‌آید.
درختان بلوط و منابع طبیعی سرمایه‌های زاگرس و حیات وحش جزئی از محیط زیست این منطقه هستند که باید در حفظ و نگهداری از آنان کوشا بود و اجازه سودجویی و بهره برداری غیر مجاز از سرمایه‌های این ناحیه را به کسی نداد و یا دستکم با آموزش‌های لازم اهمیت این گیاهان را برای آحاد مردم گوشزد کرد.
در ادامه گزارش سری به کردستان می زنیم
جنگل‌های زاگرس یکی از ظرفیت‌های مهم منطقه غرب کشور و استان کردستان محسوب می‌شود که طی چند سال اخیر قطع بی‌رویه درختان، زغالگیری‌های غیرمجاز و قاچاق چوب نگرانی مردم و دوستداران محیط زیست را به دنبال داشته است.
طبق برآورد‌های به‌عمل آمده، جنگل‌های زاگرس با وسعت در ۱۱ استان کشور با شش میلیون هکتار مساحت، ۴۰ درصد جنگل‌های ایران را تشکیل می‌دهند که حدود ۷۰ درصد تیپ گونه‌های جنگلی زاگرس را بلوط‌ها شامل می‌شوند.
بارندگی این ناحیه از ۶۰۰ میلی‌متر در قسمت‌های شمالی تا ۳۰۰ میلی‌متر در جنوب غرب در نوسان است.
اقلیم منطقه نیز مدیترانه‌ای نیمه‌خشک با زمستان‌های سرد بوده و از سایر گونه‌های درختی این جنگل‌ها می‌توان به افرا، کیکم، بنه، زبان‌گنجشک، گلابی وحشی، ولیک، ارغوان، انواع بادام و ... اشاره کرد.
۴۰ درصد آب کشور از منطقه زاگرس تأمین می‌شود و این مناطق در وضعیت اجتماعی و اقتصادی ۱۱ استان زاگرس‌نشین نقش اساسی دارند و به‌طور کل یک منطقه استراتژیک برای کشور است.
از مساحت دو میلیون و ۹۳۷ هزار هکتاری استان کردستان، بیش از ۳۷۴ هزار هکتار آن را جنگل تشکیل می‌دهد، جنگل‌هایی که جزو زاگرس شمالی به شمار می‌روند و در طول بیش از ۵۰ هزار سال گذشته تشکیل شده اند.
بانه و مریوان شهر‌های جنگلی کردستان بخش بزرگی از جنگل‌های غرب کشور را شامل می‌شوند، این منابع ارزشمند پس از جنگل‌های شمال در رتبه دوم اهمیت قرار دارند.
خبر‌ها حکایت از حال ناخوش جنگل‌های زاگرس دارد که هر بار به شیوه‌ای زخم جدیدی را متحمل می‌شوند و در سکوت رو به نابودی می‌روند.
یک روز آتش سوزی‌های عمدی و غیرعمدی بلای جان درختان می‌شود، روز دیگر زمین خوار‌ها به منابع ملی هجوم می‌برند و عرصه‌های پوشیده از جنگل و پوشش گیاهی را بیابان می‌کنند؛ چرای بی رویه دام‌ها، کشاورزی سنتی و زغال گیری هم که از سال‌ها پیش گریبان گیر جنگل‌های زاگرس بوده است.
قطع درختان زاگرس و حمل چوب‌های بلوط به نقاط مختلف کشور تیر خلاص را به جنگل‌های زاگرس می‌زند و تخریب‌ها را گسترده از قبل می‌کند تا بازهم در سکوتی مرگبار نابودی منابع ملی ایران رقم بخورد.
جنگل‌های زاگرس این روز‌ها تنشان می‌لرزد، یک‌بار از صدای اره برقی و یک‌بار از زبانه کشیدن‌های آتش. اما به‌راستی برای حفاظت از این داشته‌های طبیعی‌مان باید چه کنیم؟
در وضعیت فعلی با استناد به آمار اداره‌کل منابع طبیعی و آبخیزداری، مساحت جنگل‌های استان کردستان ۳۷۴ هزار هکتار است در حالی که مساحت جنگل‌های استان در سال ۱۳۳۲ حدود ۵۰۰ هزار هکتار گزارش شده که مقایسه آن با مساحت فعلی جنگل‌های استان نشان می‌دهد که حدود ۱۳۰ هزار هکتار (۲۶ درصد) از مساحت عرصه‌های جنگلی استان کاهش یافته است.
متوسط سرانه جنگل در استان کردستان ۰.۳ هکتار است در حالی که این رقم در کشور ۰.۲ است که این نشان می‌دهد سرانه جنگل در استان از میانگین کشوری بیشتر است و در کشوری که سرانه جنگلی پایینی دارد مرگ حتی یک درخت هم بسیار با اهمیت است، اما با این حال سیر نابودی جنگل‌های زاگرس و درختان بلوط کردستان همچنان ادامه دارد.
در جنگل‌های کردستان انواع درختان بلوط، مازو، گلابی، زبان گنجشک (ون)، گردو، سیب وحشی، پسته وحشی، زالزالک، آلبالو، ازگیل، بادام تلخ، داغداغان، نارون، افرا و بید وحشی رشد کرده است.
سعدی نقشبندی مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری کردستان در خصوص پرونده‌های مربوط به قاچاق چوب و زغال در استان کردستان گفت: پارسال در مجموع ۲۹ فقره پرونده مربوط به قاچاق چوب و زغال در استان کردستان تشکیل شد.
او افزود: در همین راستا ۱۲۹ متر مکعب چوب قاچاق و بیش از ۴ هزارو ۴۳۴ کیلوگرم زغال قاچاق از قاچاقچیان کشف شد.
نقشبندی پرونده‌های تشکیل شده در حوزه قاچاق چوب و زغال را در هشت ماه نخست امسال ۵۲ فقره عنوان کرد و افزود: تنها در این مدت ۳۱۲ متر مکعب چوب قاچاق از قاچاقچیان کشف شده که نسبت به مدت زمان مشابه سال گذشته روند افزایشی داشته است.
او با اشاره به کشف بیش از چهار هزارو ۴۳۴ کیلوگرم زغال قاچاق در سال گذشته، افزود: همچنین در هشت ماهه نخست امسال نیز بیش از ۵۷۵ کیلو گرم زغال قاچاق در مراتع و جنگل‌ها از سودجویان کشف و ضبط شده است.
مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری کردستان با اشاره به وقوع ۱۸۲ فقره آتش سوزی در مراتع و جنگل‌های کردستان در ۸ ماه نخست امسال بیان کرد: هزارو ۴۳۶ هکتاراز مراتع و جنگل‌های استان کردستان امسال طعمه حریق شد.
او گفت: آتش سوزی در اراضی کردستان در این مدت نسبت به مدت زمان مشابه سال گذشته ۴۶ درصد کاهش داشته است.
براساس آمار سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور، در ۱۰ سال گذشته وسعت جنگل‌ها با کاهش ۱۴ هزار هکتاری مواجه شده؛ جنگل‌هایی که با نابودی آن‌ها، ایران هرلحظه به بیابان‌شدن نزدیک‌تر می‌شود.
حال که قاچاق چوب از هر نوعی در مناطق زاگرس نشین به معضلی جدی تبدیل شده است، می‌طلبد انسان به عنوان بازیگر اصلی حفاظت یا نابودی جنگل ها، تنها به این فکر کند که نابودی جنگل منجر به نابودی حیات حیوانات و دیگر موجودات می‌شود و در نهایت این خود انسان است که از این فاجعه متضرر اصلی خواهد بود.
از سوی دیگر مسئولان نیز به جای توجیه این مساله، به اصل مساله قاچاق چوب ورود پیدا کنند و مقابل قلع و قمع و تاراج این سرمایه سبز زمین را بگیرند.
به هر حال حفاظت از جنگل‌های زاگرس و عرصه‌های طبیعی نیازمند عزم جدی مسئولان است تا این سرمایه ملی برای همه نسل‌ها بماند؛ در عین حال هریک از عوامل تخریب کننده جنگل‌های زاگرس این مناطق را به سوی بیابانی شدن و ایجاد مرکز تولید ریزگرد‌ها سوق می‌دهد.
در آیدت،
فایل‌های
خود را به فروش بگذارید و یا
مقالات‌تان
را منتشر کنید👋
پاسخ ها