در واقعه عاشورا از چه نوع سلاح هایی استفاده شد؟

محمدرضا سلمانی عبیات پژوهشگر تاریخ اسلام و واقعه عاشورا در گفت‌وگو با خبرنگار گروه استان‌های اخبار از اهواز ، گفت: بهره گیری اعراب در نبرد‌ها از اسلحه‌ها در هر منطقه جغرافیایی تفاوت‌هایی جزئی با هم دارد و این تفاوت به دلیل نوع مواد اولیه در دسترس برای ساخت همان اسلحه است.

او افزود: فتوحات دوره خلفا و مواجه اعراب با جوامع مختلف بشری، موارد جدیدی از اسلحه شناسی را برای آنان نمایان کرد و این موضوع موجب شد تا اسلحه‌ها و ابزار‌های جدیدی وارد سرزمین‌های عربی شود.

سلمانی عبیات بیان داشت: در جریان کربلا و نبرد خونین روز عاشورا سال ۶۱ هجری به دلیل اینکه اکثر لشکر بنی امیه از میان کوفیان بودند، باید در آن دسته از اسلحه‌ها به جستجو بپردازیم که جزو اسلحه‌های عراقی و کوفی شناخته می‌شوند و در این پژوهش با توجه به نقل‌های موجود از وقایع روز عاشورا به بررسی و معرفی اسلحه‌های مورد استفاده می‌پردازیم و بدیهی است که هر اسلحه ممکن است دارای انواع و اشکال مختلفی با تفاوت اندک در جزئیات نیز باشد.

پژوهشگر تاریخ عاشورا ادامه داد: البته باید تاکید کرد که با توجه به ماهیت نبرد روخ داده، همه اسلحه‌های مورد استفاده در دسته اسلحه‌های سبک و انفرادی مورد تقسیم بندی قرار می‌گیرند و در روز عاشورا هیچ اثر و یا نشانی از اسلحه‌های سنگین همچون منجینق، ارابه جنگی و دیوار شکن دیده نمی‌شود.

سلمانی عبیات با اشاره به اینکه شمشیر (سیف) به عنوان اصلی‌ترین سلاح آن زمان شناخته می‌شود که جامعه بشری برای جنگ، دفاع از خود و تفاخر از آن استفاده می‌کرده است، تصریح کرد: شمشیر سلاحی سبک و انفرادی است که به عنوان وسیله‌ای الزامی برای برای همه مردان و به ویژه مردان جنگی و نظامی شناخته می‌شد و بر ۲ نوع شمشیر مستقیم یا صاف و شمشیر منحنی بود.

او در تشریح خصوصیات شمشیر مستقیم گفت: این نوع شمشیر به شکل مستقیم و با عرضی بیشتر از شمشیر‌های "مقوس" و برای نخستین بار در کشور‌های شرقی ساخته و بعد‌ها در میان اعراب ترویج شد و برخی از آثار تاریخی نشان می‌دهد که نوع شمشیر در میان کوفیان به وفور وجود داشته و مورد استفاده قرار می‌گرفته است که در نوع کوچک آن قمه نامیده می‌شود.

نویسنده واقعه عاشورا شمشیر منحنی نوع دیگری از شمشیر عنوان کرد و افزود: این نوع شمشیر موارد استفاده متعددی در میان اعراب و به ویژه کوفیان در جنگ‌های مختلف داشته است و از دو جهت بر شمشیر مستقیم برتری داردف یکی از دلایل آن این است که به راحتی می‌توان از آن در ضربه زدن و قطع کردن و بازگرداندن دست استفاده کرد، ضمن اینکه استفاده از آن برای جنگجویان اسب سوار راحت‌تر بود.

او در تشریح نوع شمشیر به کار برده در نبرد کربلا اظهار داشت: محمد بن جزئی طبری در تاریخ طبری جلد ۵ صفحه ۵۰۲ و در خصوص آخرین لحظات حیات پر برکت امام حسین (ع) می‌نویسد: مردى از قبیله کِنْده به نام مالک بن نُسَیر از بنى بَدّا، نزدیک حسین (ع) آمد و با شمشیر، چنان بر سرِ او زد که کلاه او را پاره کرد و به سرش رسید و آن را خون انداخت و کلاه، پُر از خون شد.

محمدرضا سلمانی عبیات تیر و کمان (القوس و السهام) را تنوع دیگری از سلام استفاده شده در جنگ روز عاشورا برشمرد و بیان کرد: تیر و کمان نیز یکی از آلت‌های جنگی قدیمی در بین مردمان جوامع مختلف بود و تنها تفاوت آن در جزئیات نوع مواد اولیه آن است.

او گفت: نیزه‌ها (الرماح) یکی از مهم‌ترین اسلحه‌های جنگ نزدیک به شمار می‌رود که افراد در جنگ‌های تن به تن از آن بهره می‌بردند، و پرتاب نیزه نیز در بین برخی از افراد جنگجو شایع بوده استف ضمن اینکه تیرک‌های آهنی (العمود) به عنوان یکی از آلات جنگ تن به تن و به اصطلاح جنگ خفیف محسوب می‌شود. این تیرک‌های آهنی شامل یک میله و یک سر آهنی به شکل یک توپ تیغک دار مورد کاربرد جنگجویان قرار می‌گرفت. در جریان واقعه عاشورا در مقاتل تنها یک جا از عمود استفاده می‌شود و آن لحظات سخت به شهادت رسیدن حضرت اباالفضل العباس (ع) است.

سلمانی عبیات با بیان اینکه تیرکمان سنگی (المعلاق) یا تیر و کمان قلابسنگی یک سلاح سرد دستی است که با پرتاب سنگ یا گلوله فلزی به هدف خود حمله می‌کند، بیان داشت: این ابزار از یک دسته Y شکل تشکیل می‌شود که به دو انتهای دسته نوار‌های لاستیکی بسته شده است و بنابر آنچه از محتوای مقاتل بر می‌آید تعدادی از افراد لشکر عمر بن سعد با در دست داشتن (معلاق) به سنگ پراکنی بر روی دلیرمردان بنی هاشم مشغول بودند.

نویسنده تاریخ عاشورا اظهار کرد: بنابر اسلوب نظامی معمولا سنگ پراکنان در حمایت تیراندازان و در دسته دوم قرار می‌گیرند و در حمایت آنان اقدام به سنگ پراکنی می‌کنند. نمونه‌های متعددی از این اقدام بزدلانه را در کربلا شاهد هستیم که عمرو بن حجّاج، بانگ زد: اى احمق ها! آیا مى دانید با چه کسانى مى جنگید؟ سواران این دیار، قومى دست از جان شُسته اند. هیچ یک از شما به هماوردىِ آنان، در نیاید که آنان، اندک اند و نمى پایند. به خدا سوگند، اگر تنها سنگ به آنان بزنید، آن‌ها را از پاى در مى آورید.

سلمانی عبیات گفت: در مقاتل از وسایل دیگری نیز نام برده شده که به دلیل عدم تکرار گسترده از ذکر آن‌ها خودداری می‌کنیم و لیکن این تعداد از آلات جنگ متعدد و متفاوت برای عده‌ای اندک از افرادی بی پناه و بی یاور، تنها نشان دهنده این است که سیاست‌های وحشیانه بنی امیه در پی از بین بردن تمام بنی هاشم و جبران شکست‌های صورت گرفته در صدر اسلام است.