بیشتر کودکان و بزرگسالان نیازی به نظارت بر سطح اکسیژن خون خود ندارند. در حقیقت، بسیاری از پزشکان آن را تا زمانی که فرد نشانه‌هایی از بروز یک مشکل مانند تنگی نفس یا سینه درد را نشان ندهد، آن را اندازه گیری نمی‌کنند.
با این وجود، افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن از جمله آسم، بیماری قلبی، و بیماری مزمن انسدادی ریه ممکن است به نظارت بر سطح اکسیژن خون خود نیاز داشته باشند.
در این موارد، نظارت بر سطح اکسیژن خون می‌تواند به بررسی موثر بودن درمان یا نیاز به اصلاح و تنظیم مجدد آن کمک می‌کند.
سطح اکسیژن خون چگونه اندازه گیری می‌شود؟
سطح اکسیژن خون شما می‌تواند از طریق دو آزمایش مختلف اندازه گیری شود:
گاز خون سرخرگی
گاز خون سرخرگی یک آزمایش خون است که در آن سطح اکسیژن خون فرد اندازه گیری می‌شود. همچنین، این آزمایش می‌تواند سطح گاز‌های دیگر و همچنین pH خون وی را تعیین کند. آزمایش گاز خون سرخرگی بسیار دقیق، اما روشی تهاجمی است.
برای انجام آزمایش گاز خون سرخرگی، پزشک نمونه خون را به جای یک سیاهرگ از یک سرخرگ دریافت می‌کند. برخلاف سیاهرگ ها، سرخرگ‌ها دارای نبضی قابل احساس هستند. همچنین، خون گرفته شده از سرخرگ‌ها حاوی اکسیژن است، در شرایطی که خون سیاهرگی این گونه نیست.
سرخرگ مچ دست برای گرفتن نمونه خون استفاده می‌شود، زیرا در مقایسه با دیگر قسمت‌های بدن به راحتی قابل احساس است.
اما مچ دست منطقه‌ای حساس است و دریافت نمونه خون از این قسمت در مقایسه با یک سیاهرگ نزدیک به آرنج موجب احساس درد و ناراحتی بیشتر برای فرد می‌شود.
پالس اُکسی‌متر
پالس اُکسی‌متر دستگاهی است که برای اندازه گیری مقدار اشباع اکسیژن خون استفاده می‌شود. این کار از طریق ارسال نور فروسرخ به مویرگ‌ها در انگشت دست، انگشت پا یا لاله گوش و اندازه گیری نور منعکس شده از گاز‌ها انجام می‌شود.
یک خوانش با استفاده از پالس اُکسی‌متر درصد اشباع اکسیژن مویرگی محیطی یا SpO۲ را نشان می‌دهد. این آزمایش از پنجره خطای دو درصدی برخوردار است به این معنی که خوانش ممکن است دو درصد بیشتر یا کمتر از سطح واقعی اکسیژن خون باشد.
این آزمایش ممکن است از دقت کمتری در مقایسه با آزمایش گاز خون سرخرگی برخوردار باشد، اما انجام آن برای پزشکان بسیار آسان است. از این رو، آن‌ها برای خوانش‌های سریع از آن استفاده می‌کنند.
مواردی مانند لاک ناخن تیره یا دمای پایین اندام‌ها می‌توانند موجب ارائه خوانشی پایین‌تر از حد عادی توسط پالس اُکسی‌متر شوند. از این رو، پزشک شما ممکن است پیش از استفاده از این روش یا در صورت پایین بودن غیر عادی نتایج، هرگونه لاک ناخن را پاک کند.
روش پالس اُکسی‌متر غیرتهاجمی است، از این رو، خود فرد نیز می‌تواند آن را انجام دهد. شما می‌توانید دستگاه پالس اُکسی‌متر را به راحتی خریداری کنید. پیش از استفاده از این دستگاه در خانه با پزشک خود درباره چگونگی تفسیر نتایج صحبت کنید.
سطوح مختلف اکسیژن خون
اندازه گیری اکسیژن خون به نام سطح اشباع اکسیژن شناخته می‌شود. در مختصرنویسی پزشکی و هنگام استفاده از یک آزمایش گاز خون سرخرگی ممکن است به آن PaO۲ و در زمان استفاده از پالس اُکسی‌متر O۲ Sat یا (SpO۲) گفته شود. راهنما‌های زیر به شما در درک معنی نتایج آزمایش کمک خواهد کرد:
عادی: سطح عادی اکسیژن در آزمایش گاز خون سرخرگی برای ریه‌های سالم بین ۸۰ تا ۱۰۰ میلیمتر جیوه (mm Hg) است. در موارد استفاده از دستگاه پالس اُکسی‌متر، خوانش عادی سطح اکسیژن خون (SpO۲) معمولا بین ۹۵ تا ۱۰۰ درصد است.
با این وجود، در موارد ابتلا به بیماری مزمن انسدادی ریه یا بیماری‌های ریوی دیگر، این محدوده‌ها ممکن است در نظر گرفته نشوند. پزشک محدوده طبیعی برای شرایط هر بیمار را به وی اطلاع می‌دهد. به عنوان مثال، افراد مبتلا به بیماری مزمن انسدادی ریه می‌توانند دارای سطوح پالس اکسی‌متر (SpO۲) بین ۸۸ تا ۹۲ درصد باشند.
پایین‌تر از حد عادی: سطح پایین‌تر از حد عادی اکسیژن خون به نام هیپوکسمی شناخته می‌شود. هیپوکسمی اغلب مساله‌ای نگران کننده است. هرچه سطح اکسیژن پایین‌تر باشد، هیپوکسمی شدیدتر است. این می‌تواند به بروز عوارضی در بافت‌ها و اندام‌های بدن منجر شود.
به طور معمول، یک خوانش PaO۲ زیر ۸۰ میلی متر جیوه یا SpO۲ زیر ۹۵ درصد پایین در نظر گرفته می‌شود. آگاهی از سطح عادی اکسیژن خون، به ویژه اگر به یک بیماری مزمن ریه مبتلا هستید برای شما اهمیت دارد.
پزشک می‌تواند توصیه‌هایی را درباره محدوده قابل قبول سطوح اکسیژن خون شما ارائه کند.
بالاتر از حد عادی: اگر بدون کمک تنفس می‌کنید، افزایش بیش از حد سطوح اکسیژن خون به سختی رخ می‌دهد. در بیشتر موارد، سطوح بالای اکسیژن خون در افرادی دیده می‌شود که از منابع مکمل اکسیژن استفاده می‌کنند. این شرایط از طریق آزمایش گاز خون سرخرگی قابل تشخیص است.
علائم سطوح پایین اکسیژن خون
زمانی که سطح اکسیژن خون شما از محدوده عادی خارج می‌شود، ممکن است علائم زیر را تجربه کنید:
- تنگی نفس
- سینه درد
- سردرگمی
- سردرد
- ضربان سریع قلب
- بی قراری
- سرگیجه
- فشار خون بالا
- عدم هماهنگی
- اختلالات بینایی
در صورت تداوم سطوح پایین اکسیژن خون، فرد ممکن است علائم سیانوز را نشان دهد. نشانه مشخص این شرایط تغییر رنگ بستر ناخن ها، پوست و غشا‌های مخاطی به آبی است.
سیانوز به عنوان یک وضعیت اضطراری در نظر گرفته می‌شود. در صورت مواجهه با این شرایط باید کمک پزشکی فوری دریافت کنید. سیانوز می‌تواند به نارسایی تنفسی منجر شود که می‌تواند زندگی فرد را در معرض خطر قرار دهد.
تنظیم سطح اکسیژن خون
اگر سطح اکسیژن خون شما بیش از حد پایین است، ممکن است به تقویت اشباع اکسیژن نیاز باشد. این کار اغلب از طریق مکمل اکسیژن انجام می‌شود.
استفاده از مکمل اکسیژن باید توسط پزشک تجویز شود. پیروی از توصیه‌های پزشک درباره چگونگی استفاده از آن برای پرهیز از بروز علائم اهمیت دارد.
دلایل سطوح پایین اکسیژن خون
از شرایطی که می‌توانند اثر منفی بر سطوح اکسیژن خون داشته باشند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- بیماری مزمن انسدادی ریه، از جمله برونشیت مزمن و آمفیزم
- آسم
- از کار افتادن ریه
- کم خونی یا آنمی
- نقایص مادرزادی قلب
- بیماری قلبی
- آمبولی ریوی
این شرایط ممکن است ریه‌ها را از دریافت هوای حاوی اکسیژن به میزان کافی و دفع دی اکسید کربن باز دارند. به همین ترتیب، اختلالات و مشکلات خونی در دستگاه گردش خون ممکن است خون را از جذب اکسیژن کافی و انتقال آن در سراسر بدن باز دارند.
هر یک از این مشکلات یا اختلالات می‌توانند به افت سطوح اشباع اکسیژن منجر شوند. با کاهش سطوح اکسیژن خون، شما ممکن است با بروز علائم هیپوکسمی مواجه شوید.
افراد سیگاری ممکن است خوانش پالس اُکسی‌متر بالا و نادرست را شاهد باشند. سیگار کشیدن موجب انباشت مونوکسید کربن در خون می‌شود. پالس اُکسی‌متر نمی‌تواند تفاوت بین این گاز و اکسیژن را بیان کند.
اگر فردی سیگاری و نیازمند آگاهی از سطح اکسیژن خون خود هستید، یک آزمایش گاز خون سرخرگی ممکن است تنها روش برای دریافت خوانش‌های دقیق باشد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید
افرادی که موارد زیر را تجربه می‌کنند باید برای بررسی دقیق شرایط به پزشک مراجعه کنند:
- تجربه تنگی نفس شدید و ناگهانی
- تجربه تنگی نفس هنگام استراحت
- تنگی نفس شدید که طی ورزش یا فعالیت بدنی بدتر می‌شود
- بیدار شدن ناگهانی از خواب همراه با تنگی نفس یا احساس خفگی
حضور در ارتفاع بالا (بیش از ۲,۴۰۰ متر یا ۸,۰۰۰ فوت) و تجربه تنگی نفس شدید همراه با سرفه، ضربان سریع قلب و احتباس مایع
منبع: عصر ایران
در آیدت،
فایل‌های
خود را به فروش بگذارید و یا
مقالات‌تان
را منتشر کنید👋
پاسخ ها