چگونگی ثبت اختراع

اختراع نتیجه ایده مبتکرانه فرد یا افرادی است که برای اولین بار، فرآیند یا فرآورده خاصی را ارائه نموده و مشکلی را در یک حرفه، فن و صنعت حل کرده اند. اختراعی قابل ثبت است که دارای ابتکار جدید و کاربرد صنعتی باشد. منظور از ابتکار جدید، ایده ای است که در فن یا صنعت قبلی وجود نداشته و برای دارنده آن نیز جدید باشد. از نظر صنعتی، اختراعی کاربردی محسوب می شود که در رشته ای از صنعت (صنایع دستی، کشاورزی، ماهیگیری و خدمات) قابل ساخت یا استفاده باشد.

هلدینگ بین المللی ملاصدرا افتخار دارد که با محوریت امور ثبتی از جمله ثبت شرکت و ثبت اختراع، خدمات ارزنده ای را به جامعه مبتکرین و مخترعین ارائه نموده و نقش خود را در راستای پیشرفت کشور عزیزمان ایفا نماید. این هلدینگ نیز در سال های خدمت خود، بالغ بر 1000 اختراع را در پرونده خود به ثبت رسانده است.

روش های ثبت اختراع

1. روش اعلامی
   در این روش ادعای مخترع صحیح تلقی شده و به شرط عدم سابقه ثبت، ادعای مخترع به ثبت خواهد رسید. طبق ماده ٣٦ قانون ثبت علائم تجاری و اختراعات، ورقه (سند) اختراع به هیچ وجه برای اثبات جدید، حقیقی و یا قابل استفاده بودن اختراع و نیز واقعی بودن مخترع بکار نمی رود.
   اشخاص ذی نفع می توانند نسبت به موارد مزبور در محكمه ابتدایی تهران، اقامه دعوی كرده و خلاف آن را در پرونده خود به ثبت برسانند. با توجه به ماده فوق، ثبت اختراع در ایران به روش اعلامی انجام می شود. مخترع مدارك اختراع خود را به موسسه ثبت ملاصدرا تحویل داده و وکلای آن در ارتباط با اداره مالیكت صنعتی، ادعای مخترع را بررسی می نمایند. به شرط ثبت نشدن اختراع مذكور به نام دیگری، به مخترع اجازه ثبت آن را خواهند داد.
   پس از آن، سند (ورقه) اختراع به نام مخترع توسط اداره مالكیت صنعتی صادر خواهد شد. در این حالت، مسئول صحت و سقم اختراع، تنها خود مخترع می باشد. اگر شخص یا اشخاصی ادعایی نسبت به اختراع ثبت شده داشته باشند، باید در محاكم ذی صلاح قضایی مستقر در تهران با دلایل محکمه پسند، اقامه دعوی نمایند. در واقع، نتیجه رسیدگی و صدور حكم قطعی بیانگر واقعیت امر خواهد بود.
2. روش تحقیقی
   برخی از كشورها با بهره جویی از امكانات و آزمایشگاه ها در زمینه های مختلف، نسبت به صحت و سقم اختراع اقدام می نمایند که انجام این آزمایشات مدت زیادی به طول می انجامد. در این مورد سعی می شود كه اختراع قبل از ثبت، بطور محرمانه نگهداری و حق تقدمی برای ثبت جهت متقاضی منظور شود. اگر ادعای مخترع صحت داشته باشد، نسبت به ثبت از تاریخ تقاضا و چنانچه ادعای مخترع صحت نداشته باشد، نسبت به رد اختراع اقدام می گردد.
   بهره جویی از هر کدام از روش های اعلامی و تحقیقی مزایا و معایب خود را دارد كه ذكر آن در این مقال نمی گنجد. بر اساس دستورات قانونگذاران هر کشور، ثبت اختراعات باید با یكی از این دو روش انجام شده و رعایت قوانین و مقررات آن ها برای تمام مخترعین و مبتکرین اجباری می باشد.

ویژگی های اختراعات قابل ثبت

مطابق با ماده ٣٧ قانون ثبت علائم تجاری و اختراعات، جهت ثبت هر اختراعی باید به نکات زیر توجه نمود:

• اختراع جدید نباشد.
• زمانی که ورقه (سند) اختراع جهت نقشه های مالی و اختراعات، مخل انتظامات عمومی، فرمول ها، و ترتیبات دولتی صادر شده باشد.
• زمانی كه اختراع به روش علمی انجام شده و قابلیت استفاده عملی، صنعتی، یا فلاحتی (كشاورزی) نداشته باشد.
• زمانی كه پنج سال از صدور ورقه (سند) اختراع گذشته و به موقع از آن استفاده عملی نشده باشد، هر ذینفعی می تواند به مراجع قضایی ذیصلاح در تهران رجوع و صدور حكم دال بر بطلان اختراع را از اداره مالكیت صنعتی درخواست نماید.با توجه به مراتب مذكور، روش ثبت اختراع در ایران به نحو اعلامی بوده و هر گونه ادعایی در محاكم قضایی مطرح و مورد رسیدگی قضایی قرار خواهد گرفت.

مدارک لازم برای ثبت اختراع

شخص حقیقی

• کپی مدارک شناسایی (شناسنامه و کارت ملی) مخترع
• تکمیل فرم های مربوط به اختراع
• نقشه اختراع (در صورت دستگاه یا کالا بودن اختراع)
• آدرس و کد پستی (مخترع)
• تأییدیه استعلامی (به درخواست اداره ثبت اختراع)
• نقشه اختراع (در صورت دستگاه یا کالا بودن اختراع)
• دفاعیه در صورت وجود مشابهت

شخص حقوقی

• کپی مدارک شناسایی (شناسنامه و کارت ملی) مخترع
• تکمیل فرم های مربوط به اختراع
• نقشه اختراع (در صورت دستگاه یا کالا بودن اختراع)
• آدرس و کد پستی (مخترع)
• روزنامه تأسیس و تغییرات (برای اختراع شرکتی)
• تأییدیه استعلامی (به درخواست اداره ثبت اختراع)
• نقشه اختراع (در صورت دستگاه یا کالا بودن اختراع)
• دفاعیه در صورت وجود مشابهت

مراحل ثبت اختراع

ثبت اختراع نیز مانند هر فعالیت حقوقی دیگری، شامل یک فرایند اجرایی و ثبتی خاص است که آشنایی با فرایند ثبت اختراع خالی از لطف نیست. مطابق با حقوق مالکیت صنعتی، شرط استفاده از آن ها منوط به ثبت آن در مرجع ثبت اختراع می باشد. در صورتی که اظهارنامه اختراع به مرجع ثبت تسلیم نشود، حقوقی ایجاد نمی گردد.

اگر مخترع (مالک اختراع) قبل از ثبت، اظهارنامه را تسلیم نکرده و اختراع خود را بصورت کتبی در قالب کتاب و مقاله، بصورت شفاهی از طریق مصاحبه، و شرکت در نمایشگاه های داخلی و بین المللی افشاء و در معرض دید عموم قرار دهد، حق ثبت اختراع خود را از دست خواهد داد.

بدین ترتیب، کسانی که خواهان استفاده از نظام انحصارات ثبت اختراعات هستند، ابتدا به ساکن باید این حق را به ثبت برسانند. معمولاً پس از ثبت اختراع، مخترع (مالک اختراع) می تواند علیه هر شخصی که بدون اجازه از اختراع او بهره برداری کرده طبق بند الف ماده 15 قانون ثبت اختراعات مصوب 1386، به دادگاه شکایت کنند. این بهره برداری می تواند شامل ساخت، صادرات، عرضه برای فروش، و استفاده از اختراع باشد.

قوانین و مقررات ثبت اختراع

به علت ارزش اقتصادی که هر اختراع ایجاد می کند و امکان این که فردی خواسته یا ناخواسته این ارزش را از صاحب حقیقی آن می گیرد، مجموعه ای از قوانین و مقررات برای حفظ حقوق مخترع و شرایط ثبت هر اختراع ایجاد شده است.

اظهارنامه ثبت اختراع

طبق ماده 2 آئین نامه اجرایی قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتی و علائم تجاری مصوب 1386، ثبت اختراع مستلزم تسلیم اظهارنامه به مرجع ثبت است. بنا بر سیستم اولین ثبت اختراع (FIRS TO FILE)، هرکسی اظهارنامه خود را سریعتر تسلیم اداره ثبت اختراع نماید، حق ثبت اختراع به او تعلق خواهد گرفت. همچنین، تاریخ و زمان تسلیم اظهارنامه معیار اولویت و تقدم مخترع نسبت به سایرین محسوب می شود.

بنا بر اصل “اولین تسلیم کننده اظهارنامه”، اگر شخصی اولین متقاضی و ثبت کننده اختراع محسوب شود، فردی که مدعی خلاف این اصل باشد، باید برای اثبات خلاف آن، دلیل و مدرک کافی ارائه نماید.

نکته مهم دیگری که در خصوص تسلیم اظهارنامه وجود دارد این است که تعجیل در تسلیم اظهارنامه بدون ارائه توصیف، نقشه، و ادعاهای کامل موثر نبوده و چه بسا اختراعاتی که با سرعت ارائه می شوند، فاقد شرایط لازم برای انجام تسلیم اظهارنامه هستند.

در صورتی که مخترعی در آینده خواستار تغییراتی در اختراع خود باشد، این امر او را با محدودیت هایی در ثبت اختراعش مواجه خواهد کرد. از این رو، مشورت با افراد با تجربه در این زمینه، راجع به زمان مناسب برای تسلیم اظهارنامه بسیار اثرگذار خواهد بود.