ماجرای تدفین امیرکبیر در کربلا

میرزا تقی خان هزاوه ای مشهور به امیر کبیر، صدر اعظم معروف و شهیر عصر ناصرالدین شاه است که به دستور وی در 1298 ق در حمام فین کاشان به قتل رسید.

نحوه به قتل رسیدن امیرکبیر و ماجرای تدفین او در کربلا

میرزا محمدتقی خان فراهانی مشهور به امیر کبیر در دهم ژانویه 1852 میلادی برابر روز جمعه هفدهم ربیع الاول سال 1268 هجری قمری در حمام قصر فین کاشان توسط حاج علی خان نایب فراشخانه و میرغضب مخصوص و میرزا احمد نوکر حاج علی خان به قتل رسید. حاج علی خان بعدا لقب حاجب الدوله گرفت.

قدرت امیر کبیر در اصلاحات کشور ، موقعیت برخی از سفارت خانه ها و درباریان را متزلزل کرده بود .بنابراین آنها متهم کردن امیرکبیر به داشتن اانگیزه سلطنت ، خواستار عزل وی شدند. همکاری مهدعلیا مادر شاه، اعتمادالدوله و میرزا آقاخان نوری با مخالفان تاثیر بسیاری در این موضوع داشت. ناصرالدین شاه با تحت تاثیر قرارگرفتن این استدلال و ترغیب افراد ذکر شده ، حکم عزل امیرکبیر را در 19 محرم سال 1267ق به وی ابلاغ کرد. چهار روز پس از آن، میرزا آقاخان نوری به سمت صدارت منصوب شد.دو روز پس از عزل ، امیرکبیر در تاریخ 25 محرم سال 1268 ق به کاشان تبعید شد. این تبعید 40 روز به طول انجامید . 

امیرکبیر در بیستم دی ماه 1230 طبق عادت هر روز خود به هنگام صبح به همراه محافظان بیرون آمد.پس از کمی دور شدن، به دستور حاج علی خان در محاصره افراد او قرار گرفت. سپس جلوی دهان امیر را گرفته کشان کشان او را به حیاط مجاور آوردند و پس از بست دست و پاهای امیر ، رگ هر دو دست او را قطع کردند.بعد از گذشت مدتی که او را به حال خود گذاشته بودند در اثر خونریزی بسیار جان سپرد. 

حاج علی خان معروف به حاجب الدوله پدر محمدحسن خان صنیع الدوله (اعتمادالسلطنه بعدی ، مترجم و وزیر انطباعات ناصرالدین شاه) و عبدالعلی خان ادیب الممالک بود. 

برای به قتل رساندن چندین روش که مد نظر قاتلین بود به امیر کبیر اعلام شد. خفه کردن با دست :مانند قائم مقام فراهانی که میرغضب ها او را با دست خفه کردند ؛ خوراندن دو لوله تریاک و قطع کردن رگ دست 

امیرکبیر راه سوم را انتخاب کرد. پس از زدن رگهای امیر ، پس از حدود یک ربع ساعت ، حاج علیخان که در زمره ی پست ترین افراد دربار بودبرای زودتر تمام شدن کار ،لگدی به سینه امیر زد و دستور داد لنگ حمام را در دهان امیر فرو کنند تا خفه شده و زودتر بمیرد. 

پس از قتل امیرکبیر ، کلنل شیل مزدورانه از این قتل فجیع ابراز تاسف کرد. پالمرستون وزیر خارجه وقت انگلستان و از دشمنان سرسخت امیرکبیر بود که در آن زمان از مقام خود برکنار شده و در کابینه جدید لرد ماموری وزیر جدید خارجه و از احزاب مخالف به مقام رسیده بود ، طی نامه ای به وزیر مختار انگلیس در ایران از تنفر شدید خود و کابینه جدید انگلستان نسبت به این جنایت وحشتناک صحبت کرد. 

به نوشته فریدون آدمیت ، ابراز تاسف و تنفر دولت انگلستان از قتل شنیع امیرکبیر ارتباطی به پالمرستون نداشته و تنها هدف وزیر خارجه جدید انگلستان ، ممانعت ناصرالدین شاه از کشتن عباس میرزا برادر کوچکتر ناتنی خود بوده است که انگلستان او را تحت حمایت خود قرار داده بود .چرا که در تهران شایع شده بود مهد علیا مادر ناصرالدین شاه سخت مصر است این شاهزاده کم سن و سال را که فرزند هووی او خدیجه خانم بوده است به سرنوشت امیرکبیر دچار خواهد کرد.

محل دفن جنازه امیر کبیر 

در ابتدا جنازه امیرکبیر در گورستانی واقع در پشت مشهد کاشان به خاک سپرده شد. اما چند ماه بعد، با تلاش همسرش عزت الدوله، پیکر امیرکبیر را به کربلا حمل کردند و در اتاقی که در آن به سوی صحن امام حسین(ع) باز می شود، به خاک سپردند . شعری روی سنگ مزار امیرکبیر که در آن زمان انگاشته شده بود گواه بر شهادت و سعادت او در آسمان ، و جهنمی بودن قاتلانش می باشد. 

محل دقیق مزار امیر در حجره جنوب شرقی صحن ، یا حیاط مسقف شده فعلی حرم سید الشهدا ، قرار دارد . به عبارت دیگر کسانی که در صف نخست نماز جماعت، در مکان مسقف شده کنونی بایستند ، مرقد امیر در موازات شانه چپ آنها جای می گیرد .پس از مرمت های جدید ، سنگ مزاری برای ایشان ، روی دیوار حجره نصب شده است تا نشانی از آن بزرگ مرد باشد. 

علت قرار گرفتن مزار امیر کبیر در کربلا 

بنا به نوشته میرزا جعفرخان حقایق نگار خورموجی تنها مورخ راستگوی عصر ناصرالدین شاه ، به اصرار عزت الدوله همسر امیرکبیر راه جدا از مادر و برادر خود داشت و بارها توسط خود و دخترانش ، ناصرالدین شاه و مهد علیا را به باد فحش و ناسزا گرفته بوند ، پس از چند ماه پیکر امیرکبیر از گورستان کاشان به کربلا انتقال یافت. 

با زیاد شدن پیکرهایی که برای دفن به عراق فرستاده می شدند ، دولت عثمانی اعتراض کرده و محدودیت هایی برای آن برقرار کرد. 

میرزا احمد خان امیرزاده ساعدالملک پسر امیرکبیر و برادرش میرزا حسن خان وزیر نظام نیز در کربلا و کنار او مدفون شدند. 

شاه در سفر کربلای خود به سال 1287 هجری قمری از مزار امیرکبیر دیدن کرد و برای قربانی سال های جوانی و جهالت خود فاتحه ای خواند.

طی سالیان بعد ،هنگامی که باقرخان کاظمی وزیر مختار وقت ایران در عراق در دوران سلطنت رضاشاه به کربلا رفت، وضعیت اسفناک رواق ها و اتاق هایی که جنازه بعضی از سلاطین و بزرگان و علمای بزرگ ایران در آنها مدفون هستند را مشاهده کرد. 

مبالغ ارسالی توسط ایران به بازماندگان عراق حیف و میل می شد و مزار امیرکبیر در وضعیتی نامناسب قرار داشت. او تصمیم به تعمیر و نظافت مقبره گرفت و آن اتاقی را که تبدیل به قهوه خانه ای کثیف و پر از زباله شده بود ، به طوری که روی مزارها از شدت گرد و غبار خوانده نمی شدند را پاک سازی کرد. سنگ ها را شستند، اتاق را سفید کردند و چراغ برق کشیدند . به طوری که ظاهر آبرومند جدید آن باعث تمجید و تحسین عموم ایرانیان گردید . 

قبور سلاطین قاجار از قبیل مقبره آقامحمدخان قاجار موسس سلسله قاجار در نجف و قبور مظفرالدین شاه و محمدعلی شاه و سلطان احمدشاه در رواق کوچکی پشت مسجد بزرگ حضرت سیدالشهدا در کربلا است. 

امید است همه ایرانیانی که به زیارت سیدالشهدا نائل می شوند بدانند که در کنار سالار شهیدان ، آزادگانی بزرگ همچون امیرکبیر عاشقانه آرام گرفته اند .