بیش فعالی در کودکان؛ علائم و درمان

بیش‌فعالی در کودکان: شناخت علائم و راهکارهای مدیریتی

بیش‌فعالی در کودکان، که به عنوان اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی (ADHD) نیز شناخته می‌شود، یک مشکل رشد عصبی است که می‌تواند تا دوران بزرگسالی ادامه یابد. کودکان مبتلا به این اختلال معمولاً با چالش‌هایی در زمینه‌های توجه، فعالیت‌های بیش از حد و رفتارهای تکانشی مواجه می‌شوند. به همین دلیل، والدین این کودکان باید با روش‌های موثر مدیریت و حمایت از آن‌ها آشنا شوند.

نشانه‌های ADHD در کودکان

کودکان مبتلا به ADHD اغلب با علائمی چون کاهش اعتماد به نفس، عملکرد ضعیف در مدرسه و مشکلات در روابط اجتماعی مواجه می‌شوند. این علائم ممکن است با گذشت زمان کاهش یابد، اما معمولاً چالش‌های خاصی همچنان باقی می‌ماند. با وجود داشتن هوش بالا، این کودکان ممکن است نیاز به یادگیری استراتژی‌های خاصی برای مقابله با این چالش‌ها داشته باشند.

نقش والدین در حمایت از کودکان مبتلا به بیش‌فعالی

والدین باید به نیازهای فرزندشان توجه ویژه‌ای داشته باشند و او را در پیگیری علاقه‌هایش تشویق کنند. همچنین، ایجاد محیطی امن و حمایتگرانه در جامعه برای این کودکان ضروری است، به طوری که احساس محبت و امنیت کنند.

بیش‌فعالی در کودکان چیست؟

اختلال ADHD یا نقص توجه/بیش‌فعالی یک مشکل شایع در کودکان است که با علائمی نظیر فعالیت بدنی بیش از حد، رفتارهای تکانشی و مشکل در تمرکز بر مسائل روزمره شناخته می‌شود. این کودکان ممکن است دائماً در حال دویدن، پریدن یا حرکت باشند و قادر به نشستن و تمرکز بر فعالیت‌های آرام مانند نقاشی نباشند. رفتارهای آن‌ها ممکن است باعث شود که به نظر بیاید به دیگران گوش نمی‌دهند یا دستورالعمل‌ها را دنبال نمی‌کنند.

تمایز بیش‌فعالی از رفتارهای طبیعی کودکان

تشخیص بیش‌فعالی از رفتارهای طبیعی و بازیگوشی کودکان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. بسیاری از والدین کودکان پرتحرک خود را به عنوان بیش‌فعال توصیف می‌کنند، اما ADHD در کودکان معمولاً به عنوان یک اختلال رفتاری تعریف می‌شود که می‌تواند تأثیرات منفی بر توانایی‌های کودک در مدرسه، خانه و موقعیت‌های دیگر داشته باشد.

انواع بیش‌فعالی در کودکان

بیش‌فعالی در کودکان به سه دسته‌ی اصلی تقسیم می‌شود:

1. نوع بی‌توجهی: این کودکان عمدتاً علائم کم‌توجهی را نشان می‌دهند و علائم بیش‌فعالی در آن‌ها کمتر است.
2. نوع بیش‌فعالی-تکانشگری: این کودکان عمدتاً رفتارهای تکانشی و فعالیت‌های بیش از حد دارند.
3. نوع ترکیبی: متداول‌ترین نوع که شامل ترکیبی از علائم بی‌توجهی، حواس‌پرتی و بیش‌فعالی-تکانشگری است.

این شناخت از انواع ADHD می‌تواند به متخصصین و والدین در تشخیص دقیق‌تر و ایجاد برنامه‌های درمانی موثرتر کمک کند.

برای مدیریت بهتر این اختلال، توصیه می‌شود والدین و معلمان با هم همکاری کنند تا محیطی مناسب برای یادگیری و رشد این کودکان فراهم شود.

شروع و علائم بیش‌فعالی در کودکان: یک راهنمای جامع برای والدین

بیش‌فعالی یا اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی (ADHD)، یک اختلال عصبی رشدی است که معمولاً قبل از 12 سالگی بروز می‌کند و اغلب در هنگام ورود کودکان به مدرسه تشخیص داده می‌شود. برخی تحقیقات نشان می‌دهد که علائم ADHD حتی می‌تواند از سن 3 سالگی آغاز شود.

شناسایی علائم ADHD در کودکان

کودکان مبتلا به ADHD معمولاً با کمبود توجه و رفتارهای تکانشی شناخته می‌شوند. این علائم می‌توانند در سه شدت مختلف خفیف، متوسط و شدید ظاهر شوند. جالب است بدانید که علائم ADHD در دختران کمتر شایع است و پسران بیشتر در معرض ابتلا به این اختلال هستند.

علائم رایج ADHD در کودکان

از جمله شایع‌ترین علائم بیش‌فعالی در کودکان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ناتوانی در تمرکز کافی
• مشکل در حفظ توجه
• پرحرفی بیش از حد
• مشکل در نشستن به مدت طولانی
• ناتوانی در انجام بازی‌های آرام
• فعالیت و تحرک بیش از حد

ویژگی‌های کودکان سه‌ساله مبتلا به ADHD

تشخیص ADHD در کودکان قبل از شروع مدرسه چالش‌برانگیز است، چرا که اصلی‌ترین علائم آن در محیط مدرسه و در حین نشستن و انجام تکالیف بروز می‌کند. کودکان سه‌ساله با ADHD ممکن است دچار حواس‌پرتی شوند و هنگام بازی، مسیر خود را به سرعت تغییر دهند. همچنین، آن‌ها در بازی‌های گروهی و در انتظار نوبت بازی با دیگران مشکل دارند.

علائم بیش‌فعالی در کودکان زیر دو سال

بیشتر روانشناسان بر این باورند که علائم ADHD ممکن است از بدو تولد شروع شوند. نوزادان مبتلا به این اختلال معمولاً خواب نامنظمی دارند و ممکن است برای مدت طولانی در آغوش والدین باقی نمانند. این بی‌قراری شدید در نوزادان زیر دو سال، یکی از نشانه‌های احتمالی ADHD است.

نکات مهم در مراقبت از کودکان مبتلا به ADHD

کودکان با ADHD ممکن است رفتارهای ناسازگارانه‌ای نشان دهند که نیازمند توجه و مدیریت ویژه است. برخلاف تصور عمومی، سخت‌گیری در نظم و انضباط معمولاً برای این کودکان موثر نیست. متخصصان توصیه می‌کنند که والدین با تمرکز بر مهارت‌سازی و نشان دادن محبت، به تقویت عزت‌نفس کودکان خود کمک کنند.

چگونه به بهترین شکل از کودک مبتلا به ADHD مراقبت کنیم؟

کودکان مبتلا به ADHD باید با همان احترام و عدالت مانند دیگران برخورد شوند. رویکرد پیشنهادی توسط کارشناسان شامل تعیین انتظارات واضح، استفاده از روندهای طبیعی و تحسین رفتارهای مثبت است. به جای تنبیه این کودکان برای رفتارهایی که از کنترل آن‌ها خارج است، بهتر است با آن‌ها گفتگو کرده و علت رفتار را جستجو کنید. بسیاری از این رفتارها ممکن است ناشی از اضطراب باشد.

چرا کودکان مبتلا به ADHD با کودکان کوچک‌تر دوست می‌شوند؟

کودکان مبتلا به ADHD اغلب به دوستانی که از نظر سنی کوچک‌تر هستند، جذب می‌شوند. این موضوع به دلیل تأخیر در رشد آن‌هاست که باعث می‌شود احساس کنند که کودکان کوچک‌تر به سطح بلوغ آن‌ها نزدیک‌تر هستند. همچنین، دوستان کوچک‌تر ممکن است به آن‌ها احساس رهبری و قدرت بدهند.

اختلالات خواب در کودکان مبتلا به ADHD

تحقیقات نشان می‌دهد که حدود 70 درصد از کودکان مبتلا به ADHD با مشکلات خواب دست و پنجه نرم می‌کنند. این مشکلات می‌تواند شامل دشواری در به خواب رفتن، بیدار شدن مکرر در طول شب یا بیدار شدن زودهنگام باشد. برای کاهش این مشکلات، والدین باید یک روال ثابت برای خواب کودک ایجاد کنند و محیطی آرام و بدون حواس‌پرتی فراهم آورند.

چالش‌های تشخیص ADHD در نوزادان

تشخیص ADHD در نوزادان به دلیل تغییرات رشدی طبیعی در سال‌های اولیه زندگی بسیار دشوار است. نوزادان به طور طبیعی پرتحرک هستند و هیچ معیار مشخصی برای تشخیص ADHD در این سنین وجود ندارد. اگر نشانه‌هایی مانند بی‌قراری مداوم یا گریه بیش از حد در نوزاد مشاهده کردید، بهتر است با پزشک مشورت کنید.

چگونه می‌توان اختلال بیش فعالی در کودکان را تشخیص داد؟

تشخیص اختلال نقص توجه/بیش فعالی (ADHD) در کودکان فرآیندی پیچیده و چند مرحله‌ای است که نیازمند دقت و توجه ویژه‌ای از سوی پزشکان متخصص است. برخلاف بسیاری از بیماری‌ها، هیچ آزمایش ساده‌ای مانند آزمایش خون برای تشخیص ADHD وجود ندارد. از آنجا که علائمی مشابه مانند اضطراب و افسردگی نیز ممکن است در کودکان مشاهده شود، پزشک باید به دقت رفتارها و تعاملات کودک را بررسی کند تا نشانه‌های این اختلال را تشخیص دهد.

تشخیص نهایی وجود ADHD در کودکان تنها توسط پزشک متخصص و با تجربه در این حوزه انجام می‌شود. در ادامه، 14 علامت اصلی این اختلال را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

14 علامت اصلی اختلال بیش فعالی در کودکان

برای تشخیص ADHD، کودک باید حداقل 6 مورد از این علائم را به مدت حداقل 6 ماه و در محیط‌های مختلف مانند خانه، مدرسه و مهدکودک نشان دهد.

1. تمرکز بر خود یکی از ویژگی‌های بارز کودکان مبتلا به ADHD، تمرکز بیش از حد بر نیازها و خواسته‌های خود است. این کودکان معمولاً در شناخت نیازهای دیگران مشکل دارند و تمایل دارند همیشه در اولویت قرار گیرند. این رفتار می‌تواند منجر به مشکل در انتظار نوبت و قطع فعالیت‌های دیگران شود.
2. قطع فعالیت‌های دیگران کودکان مبتلا به ADHD معمولاً بدون توجه به محیط اطراف و بدون در نظر گرفتن نیازهای دیگران، به بازی‌ها و گفتگوهای دیگران وارد شده و آن‌ها را مختل می‌کنند. این رفتار می‌تواند باعث تنش در روابط اجتماعی و حتی انزوا شود.
3. مشکل در انتظار نوبت یکی دیگر از علائم رایج ADHD در کودکان، ناتوانی در انتظار برای نوبت است. این کودکان اغلب نمی‌توانند به درستی نوبت خود را در بازی‌ها یا فعالیت‌های گروهی رعایت کنند.
4. آشفتگی عاطفی کودکان مبتلا به ADHD ممکن است در کنترل احساسات خود مشکل داشته باشند و به سرعت دچار تغییرات شدید احساسی شوند. این تغییرات می‌تواند از شادی شدید تا عصبانیت ناگهانی متغیر باشد و در محیط‌های مختلف رخ دهد.
5. نا آرامی (فیجتینگ) کودکان مبتلا به ADHD اغلب نمی‌توانند به مدت طولانی آرام بنشینند و تمایل به تحرک و جنب‌وجوش دارند. آن‌ها ممکن است در کلاس درس یا هنگام نشستن روی صندلی، بی‌قراری کنند.
6. بازی با صدای بلند این کودکان معمولاً نمی‌توانند بازی‌های آرام و بی‌صدا داشته باشند. تمایل به فعالیت‌های پرسر و صدا و پرانرژی از دیگر نشانه‌های ADHD در کودکان است.
7. ناتمام رها کردن کارها کودکان مبتلا به ADHD معمولاً تمایل دارند چندین کار را به صورت همزمان شروع کنند، اما نمی‌توانند هیچ‌کدام را به پایان برسانند. آن‌ها ممکن است یک پروژه را شروع کرده و قبل از اتمام، به فعالیت دیگری مشغول شوند.
8. عدم تمرکز این کودکان در تمرکز بر روی وظایف خود مشکل دارند. حتی زمانی که به نظر می‌رسد به صحبت‌های شما گوش می‌دهند، ممکن است نتوانند به درستی تمرکز کرده و مطالب را تکرار کنند. مشکل در برقراری ارتباط چشمی نیز از دیگر علائم این اختلال است.
9. پرهیز از فعالیت‌های ذهنی طولانی کودکان مبتلا به ADHD معمولاً از انجام فعالیت‌هایی که نیاز به تمرکز طولانی‌مدت دارند، اجتناب می‌کنند. این مشکل باعث می‌شود که آن‌ها در انجام تکالیف درسی یا توجه به درس‌ها با دشواری مواجه شوند.
10. اشتباهات و ناتوانی در پیروی از دستورالعمل‌ها به دلیل عدم تمرکز، این کودکان ممکن است در اجرای دقیق وظایف خود دچار اشتباه شوند. این موضوع می‌تواند باعث بروز سوء تفاهم‌هایی شود که معمولاً به تنبلی یا کمبود هوش نسبت داده می‌شود، در حالی که این‌ها نشانه‌های ADHD هستند.
11. خیال‌پردازی برخلاف تصور عمومی، همه کودکان مبتلا به ADHD پر سر و صدا نیستند. برخی از آن‌ها ممکن است به شدت در دنیای خیالی خود غرق شوند و از واقعیت اطراف خود فاصله بگیرند. این حالت می‌تواند باعث شود که آن‌ها کم حرف و کم تعامل باشند.
12. مشکل در سازماندهی کودکان مبتلا به ADHD ممکن است در برنامه‌ریزی و سازماندهی وظایف خود مشکل داشته باشند. این مسئله می‌تواند در مدرسه مشکلاتی را برای آن‌ها ایجاد کند، به ویژه در پیگیری مشق شب یا پروژه‌های مدرسه.
13. فراموشی این کودکان ممکن است در انجام وظایف روزانه خود مشکل داشته باشند و مواردی مانند مشق شب یا وظایف خانه را فراموش کنند. فراموشی مکرر می‌تواند یکی از نشانه‌های ADHD باشد.
14. ظهور علائم در محیط‌های مختلف کودکان مبتلا به ADHD علائم خود را در بیش از یک محیط نشان می‌دهند. اگر کودک شما فقط در یک محیط خاص علائم را بروز می‌دهد، ممکن است علل دیگری مانند استرس یا اضطراب دخیل باشند.

روش‌های مؤثر درمان بیش‌فعالی در کودکان

درمان بیش‌فعالی (ADHD) در کودکان نیازمند یک رویکرد چندجانبه است که شامل دارودرمانی، روان‌درمانی و تکنیک‌های مدیریت روزمره می‌شود. هر یک از این روش‌ها نقش مهمی در کنترل علائم و بهبود کیفیت زندگی کودکان مبتلا دارند.

دارودرمانی

برای درمان ADHD، معمولاً داروهایی از دسته‌های مختلف به کار گرفته می‌شوند. داروهای محرک روان مانند آدرال (Adderall)، کنسرتا (Concerta)، فوکالین (Focalin)، دی‌ترانا (Daytrana) و ریتالین (Ritalin) از جمله گزینه‌های رایج هستند. این داروها باید حتماً تحت نظر یک روانپزشک متخصص مصرف شوند.

علاوه بر این، داروهای غیرمحرک نیز برای درمان ADHD موجودند، از جمله اینتونیو (Intuniv)، کلبری (Qelbree) و استراترا (Strattera). این داروها برای کودکانی که ممکن است به عوارض داروهای محرک حساس باشند، مناسب هستند. گرچه برخی والدین از عوارض داروهای محرک نگرانند، اما معمولاً این عوارض شدید و جدی نیستند. با این حال، مشاوره با روانپزشک توصیه می‌شود.

روان‌درمانی

روان‌درمانی یکی از مؤثرترین روش‌ها برای مدیریت علائم ADHD در کودکان است. این درمان شامل موارد زیر است:

• رفتار درمانی: این روش شامل آموزش رفتارهای مثبت از طریق تقویت با پاداش و تشویق است که به کودک کمک می‌کند رفتارهای مناسب‌تری را در محیط‌های مختلف از خود نشان دهد.
• گفتار درمانی: این نوع درمان برای کودکانی که در بیان واژگان و تلفظ دچار مشکل هستند، مفید است.
• خانواده درمانی: آموزش والدین و اعضای خانواده در مورد نحوه برخورد و زندگی با کودک مبتلا به ADHD می‌تواند تاثیر مثبتی در مدیریت علائم داشته باشد.
• آموزش مهارت‌های اجتماعی: این بخش از درمان، کودک را با رفتارهای اجتماعی مناسب آشنا می‌کند و به بهبود روابط اجتماعی او کمک می‌کند.

راهکارهای مدیریت و کنترل ADHD

علاوه بر درمان‌های پزشکی و روان‌درمانی، راهکارهای عملی نیز می‌توانند در مدیریت بهتر ADHD موثر باشند:

• برنامه‌ریزی هدفمند روزانه: ایجاد یک برنامه منظم روزانه با زمان‌های مشخص برای وظایف مختلف می‌تواند به کودک در ایجاد نظم و کاهش بی‌قراری کمک کند. فراموش نکنید که زمان‌های استراحت و تفریح را نیز در برنامه قرار دهید.
• افزایش تمرکز و توجه: استفاده از تکنیک‌هایی مانند مدیتیشن و تمرینات تمرکزی می‌تواند به کودک در تقویت توانایی‌های تمرکز کمک کند.
• تحرک فیزیکی مناسب: فعالیت‌های بدنی منظم، از جمله ورزش‌هایی مانند پیاده‌روی، شنا و ورزش‌های تیمی، به تخلیه انرژی اضافی و کاهش علائم بیش‌فعالی کمک می‌کنند.
• یادگیری مهارت‌های مدیریت خشم: آموزش تکنیک‌های آرامش و مدیریت خشم به کودکان کمک می‌کند تا واکنش‌های عاطفی خود را بهتر کنترل کنند.
• ایجاد محیط آرام: تنظیم محیط زندگی کودک به گونه‌ای که آرام و منظم باشد، می‌تواند به کاهش تحریک‌پذیری و افزایش تمرکز کمک کند.
• ارتباط با افراد حامی: برقراری ارتباط با افرادی که درک و حمایت از کودک دارند، می‌تواند تأثیر مثبتی در روند مدیریت ADHD داشته باشد.
• مراقبت از سلامتی: خواب کافی و تغذیه سالم از عوامل کلیدی در کنترل علائم بیش‌فعالی هستند.
• مدیریت استرس: استفاده از تکنیک‌های کاهش استرس مانند یوگا و تمرینات تنفس عمیق می‌تواند در مدیریت علائم مؤثر باشد.
• استفاده از ابزارهای کمکی: ابزارهایی مانند لیست وظایف، یادآورها و تقویم می‌توانند به کودک در سازماندهی بهتر فعالیت‌های روزانه کمک کنند.
• مشاوره روانپزشکی: مشاوره با یک روانشناس متخصص می‌تواند به کودک و خانواده‌اش در یادگیری استراتژی‌های موثر برای مدیریت علائم ADHD کمک کند.

با ترکیب این روش‌ها، کودکان مبتلا به ADHD می‌توانند زندگی بهتری داشته باشند و علائم خود را به طور مؤثری مدیریت کنند.

منبع: Https://www.drshaghayeghdarvishi.ir/اختلال-کمبود-توجه/