طرحواره

انواع طرحواره چیست؟

همانطور که پیشتر گفتیم، طرحواره ها در دوران کودکی شکل میگیرند و رشد می‌کنند و به طور معمول در مقابل تغییر مقاوم هستند و عموما تا پایان عمر همراه انسان می مانند. گفتیم که طرح  واره ها به طور کلی مفید هستند و موجب ساختار مندی ذهن انسان میشوند. اما طرح واره ها به دو دسته طرحواره سازگار اولیه و طرحواره ناسازگار اولیه تقسیم می شوند. مشکل اصلی طرحواره های ناسازگار یا همان طرح واره هایی مدیریت نشده هستند. این تله های شخصیتی باعث ایجاد الگوهای منفی تقویت شونده هستند و از طریق برقراری دوباره و دوباره تعاملات اجتماعی ناسالم به حیات خود ادامه میدهند و موجبات آزار و اذیت شما را پدید می آورند.

در این مقاله منظور ما از طرح واره ها همان طرحواره های ناسازگار است. برای اینکه بدانیم طرحواره درمانی به چه کارشناسان حوزه روانشناسی ۱۸ طرح واره را شناسایی و هر یک را طبقه بندی کردند که، در ادامه به بررسی هر یک می پردازیم.

طبقه اول حوزه طرد و بریدگی:

طرحواره ها حوزه ی طرد و بریدگی حاصل احساس طردشدگی ای عمیق است. زمانی که والدین نتوانند نیاز به دریافت محبت, عشق، احترام و پذیرش را در کودکشان تامین کنند، طرح واره های این حوزه در ذهن کودک شکل می گیرند. اگر فرد در سنین کودکی والدین خود را از دست بدهد، یا اینکه والدینش عادت به انتقادات شدید و مکرر داشته باشند و یا کودک نسبت به گروه همسالان خود پذیرفته نشود و مواردی از این قبیل، طرحواره های این حوزه فعال می شود. پیشنهاد میکنیم چنانچه هر یک از طرحواره های حوزه طرد و بریدگی در شخصیت شما بارز و اصلی است، حتما به طرحواره درمانی روی آورید و از یک طرحواره درمانگر کمک بگیرید. زیرا زمان شکل گیری طرحواره های حوزه طرد و بریدگی عموما تا قبل از هفت سالگی است. لذا از قدرت بالایی برخورداراند و تغییر آنها بدون کمک یک طرحواره درمانگر مجرب شاید بسیار سخت و در مواردی غیر ممکن باشد. طرحواره های این حوزه عبارتند از:

طرحواره رهاشدگی چیست؟

طرحواره رها شدگی به انگلیسی: Abandonment Scheme است. باور بنیادی و پایه در طرحواره رهاشدگی و بی ثباتی، ترک شدن است. افراد با طرحواره رهاشدگی همیشه منتظر اند تا نزدیکترین افراد خود را ازدست بدهند. آنها عمیقا معتقد اند بالاخره اتفاقی رخ می دهد تا عزیزانشان را از دست بدهند. این اتفاق می تواند هر چیزی مانند بیماری، مرگ و یا حتی خیانت باشد. این باور چنان فشاری را به افراد با طرحواره رهاشدگی تحمیل می کند که، همواره با ترس و عذاب زندگی میکنند. کوچک ترین رفتار از جانب عزیزانشان را به گونه ای تفسیر کرده و شاخ و برگ می دهند که نهایت به ترک شدن و تنهایی آنها ختم میشود. اصلی ترین نشانه افراد با طرحواره رها شدگی، ترس از تنهایی است. افراد با تله رها شدگی نسبت به جدایی های کوتاه مدت هم واکنش هایی هیجانی از خود نشان می دهند. در ادامه به بررسی کامل این طرحواره می پردازیم و روش درمان طرحواره رهاشدگی را نیز عنوان می کنیم.

رفتارهای شاخص افراد با طرحواره رهاشدگی عبارتند از:

• وابستگی شدید به افراد مهم زندگی،
• انحصارطلبی و کنترل کنندگی افراطی به گونه ای که قصد کنترل تمام مدت پارتنر خود در همه ضمینه ها را دارند،
• تمایل به سرزنش و مجازات دیگران به جرم رها کردن آنها،
•  احساس حسادت نسبت به افراد مهم زندگی،
•  رقابت طلبی با رقبای عشقی خیالی

 

تست آنلاین طرحواره رها شدگی

شاید شما هم برخی از نشانه های بالا را داشته باشید و همین موضوع شمارا نگران کند و بترسید که مبادا به طرح واره رها شدگی مبتلا باشید. اما زود قضاوت نکنید ابتدا در تست رایگان زیر شرکت کنید تا مشخص شود که شما طرحواره رها شدگی دارید یا خیر. لطفا به سوالات در کمتر از ده دقیقه پاسخ دهید و هر پاسخی را که فکر میکنید به شما نزدیک تر است انتخاب کنید نه چیزی که دوست دارید باشد. فراموش نکنید که ما میخواهیم به شما کمک کنیم پس بهتر است که در پاسخ دادن به سوالات با خودتان صادق باشید.

بسیار نگران این موضوع هستم که افرادی که دوستشان دارم بمیرند یا من را ترک کنند.

کاملا غلط است

تقریبا غلط است

بیشتر غلط است تا درست

بیشتر درست است تا غلط

تقریبا درست است

کاملا درست است

 

یه دیگران خیلی وابسته هستم چون میترسم من را فراموش و یا رها کنند.

کاملا غلط

تقریبا غلط

بیشتر غلط است تا درست

بیشتر درست است تا غلط

تقریبا درست است

کاملا درست است

 

احساس میکنم هیچ حمایتگر مطمئنی ندارم

کاملا غلط است

تقریبا غلط است

بیشتر غلط است تا درست

بیشتر درست است تا غلط

تقریبا درست است

کاملا درست است

 

نمیدانم چرا با هر کسی که آشنا میشوم متعهد نیست

کاملا غلط است

تقریبا غلط است

بیشتر غلط است تا درست

بیشتر درست است تا غلط

تقریبا درست است

کاملا درست است

 

نمیدانم چرا با هرکسی که آشنا میشوم انگار نمیخواهد با من رابطه ای طولانی مدت داشته باشد

کاملا غلط است

تقریبا غلط است

بیشتر غلط است تا درست

بیشتر درست است تا غلط

تقریبا درست است

کاملا درست است

 

وقتی که احساس میکنم افراد مهم زندگی ام از من دور میشوند مایوس میشوم

کاملا غلط است

تقریبا غلط است

بیشتر غلط است تا درست

بیشتر درست است تا غلط

تقریبا درست است

کاملا درست است

 

بعضی وقت ها بخاطر ترس از اینکه افرادی که دوستشان دارم من را ترک کنم خودم زودتر آنها را ترک میکنم

کاملا غلط است

تقریبا غلط است

بیشتر غلط است تا درست

بیشتر درست است تا غلط

تقریبا درست است

کاملا درست است

 

افرادی که با آنها رابطه دارم غیر قابل پیش بینی اند. گاهی با من مهربان هستند و گاهی من را نا دیده میگیرند

کاملا غلط است

تقریبا غلط است

بیشتر غلط است تا درست

بیشتر درست است تا غلط

تقریبا درست است

کاملا درست است

 

من به شدت به افراد وابسته میشوم

کاملا غلط است

تقریبا غلط است

بیشتر غلط است تا درست

بیشتر درست است تا غلط

تقریبا درست است

کاملا درست است

 

سرنوشت من تنهایی و بی کسی است

کاملا غلط است

تقریبا غلط است

بیشتر غلط است تا درست

بیشتر درست است تا غلط

تقریبا درست است

کاملا درست است

 

تاثیر طرحواره رها شدگی در روابط عاشقانه

افراد گرفتار در طرحواره رها شدگی مدام ترس از تنها ماندن و رها شدن دارند. افراد گرفتار در این تله ی شخصیتی وقتی در یک رابطه عاشقانه قرار میگیرند به شدت تحت فشار هستند. به گونه ای که مدام به این موضوع می اندیشند که پارتنرشان قصد وابسته کردن و در نهایت رها کردن آنها را دارد. اگر با فردی با شرایط زیر در ارتباط هستید احتمالا به طرحواره رها شدگی مبتلا شده اید و یا زنگ خطری است که ادامه این رابطه میتواند این تله شخصیتی را برای شما فعال کند.

1. نامزدتان به دلیل درگیری عاطفی با فردی دیگر حاضر نیست زیر بار روابط متعهدانه دیرپا برود.
2. نامزدتان همیشه در دسترس نیست که با هم وقت بگذرانید . مثلا زیاد به مسافرت می رود.
3. همسرتان از لحاظ عاطفی فردی بی ثبات است و نمی تواند بر اساس اصول منطقی با شما رابطه ای عاطفی و پایدار برقرار کند.
4. همسر شما تنوع طلب است ، دوست دارد در روابطش آزاد باشد و مایل است برای دیگران دلربایی کند.
5. همسرتان نسبت به شما دو دل است . از نظر منطقی میل دارد با شما زندگی کند اما از نظر عاطفی میل چندانی ندارد یا اینکه عاشق دیوانه وار شماست و لحظه ای بعد از چشم او می افتید مثل اینکه همسرتان تکلیفش با خودش روشن نیست .

افراد با طرحواره رها شدگی معمولا جذب انسان های اشتباه که به آنها حس ثبات و تعهد نمیدهند و آنها را بلاتکلیف نگه میدارند و در اصل رهاشدگی دوران کودکیشان را تداعی میکنند میشوند. زندگی عاطفی بی ثبات برای این افراد آسوده تر است چرا که تداعی کننده الگوها کودکی آنها است و در این شرایط احساس راحتی بیشتری میکنند.

 

تاثیر طرحواره رهاشدگی در روابط دوستانه

طرحواره رها شدگی علاوه بر روابط عاشقانه بر روی روابط دوستانه هم تاثیر میگذارد. البته این تاثیر شدت کمتری دارد. اما آنقدر کم نیست که بتوان از آن چشم پوشی کرد. افراد با این تله شخصیتی اعتقاد دارند که دوستی ها و وفاداری دوستان سخت ناپایدار است و بالاخره روزی رابطه ی دوستانه آنها تمام میشود و به اینکه یک رابطه دوستانه میتواند ادامه دار باشد اعتماد ندارند. این افراد دوستان زیادی دارند که عمر دوستی آنها چند صباحی بیشتر طول نکشیده است. هر عاملی که باعث فعال شدن طرحواره رهاشدگی در روابط دوستانه آنها شود نظیر اینکه، دوستشان به تلفن آنها پاسخ ندهد، بر سر موضوعی با آنها اختلاف نظر داشته باشد، یک جر و بحث ساده بینشان پیش آید، دوستشان یک دوست تازه پیدا کند و … واکنش های تند و نسنجیده ی عاطفی را در بر دارد.

تجاربی که منجر به شکل گیری طرحواره رهاشدگی میشوند

افرادی که گرفتار طرحواره رهاشدگی هستند نمیتوانند باور کنند که دیگران میخواهند با آنها بمانند و قصد ترک کردن آنها را ندارند. از این رو به هر رهاشدگی ای هرچند سطحی واکنش های تند احساسی نشان میدهند. اما چه چیزی باعث میشود افراد دچار این تله شخصیتی شوند؟ پاسخ بی شک خاطرات کودکیتان است. خواه در خاطرتان مانده باشد خواه فراموش شده باشد. بیماری داشتم که ریشه ی طرحواره رهاشدگی خود را پیدا نمیکرد. هرچه بیشتر در خاطرات کودکی آن کندوکاو میکردیم، کمتر خاطره ای را پیدا میکردیم که طرحواره رها شدگی او را اثبات کند. سرانجام تصمیم گرفتیم باخانواده ی او صحبت کرده و خاطراتی را که خود او فراموش کرده در ارتباط با والدینش از آنها جویا شویم. آنجا بود که علت را یافتیم. وی در سه روزگی به علت ابتلا به بیماری هیپربیلی‌روبینمی که از آن با عنوان زردی شدید نوزادان نیز یاد میشود در بیمارستان بستری شده است. شدت بیماری به حدی بالا بود که دکترها اعلام کرده بودند او به احتمال ۹۹/۹% فلج اطفال میشود. پدرش که مرد مذهبی ای بود شبانه به یکی از مسالک مذهبی برای دعا و گرفتن شفای فرزندش از خداوند رفته بود و او را در بیمارستان رها کرده بود. مادرش که خیلی به این مسائل اعتقاد نداشت بعدها برای او نقل کرده بود که پدرش در چنین موقعیت حساسی کودک خود را تنها گذاشته است و همین امر پدید آورنده ی طرحواره رهاشدگی در او بود. وقتی متوجه شد که پدرش در اصل او را رها نکرده و به خاطر شدت علاقه ای که به فرزندش داشته است در آن لحظه کاری را که از نظر عقلانی و اعتقادی درست میپنداشته است، برای کودکش انجام داده توانست تا حدود زیادی طرحواره رهاشدگی خود را کنترل کند.

دلایل زیر بخشی از تجارب زندگی از نگاه طرحواره درمانگر یانگ است که منجر به شکل گیری طرحواره رهاشدگی میشود:

۱. ممکن است شما زمینهٔ بیولوژیکی برای اضطراب جدایی داشته باشید که در این صورت تحمل تنهایی برای شما سخت و طاقت فرسا می شود.
۲. در سن کودکی، یکی از والدین شما دار فانی را وداع گفته یا برای همیشه شما را ترک کرده است.
۳. در سن کودکی شما، مادر تان در بیمارستان بستری بوده یا برای مدت زیادی از شما دور بوده است.
۴. شما تحت سرپرستی دایه یا پرستار بزرگ شدید یا در سن نوزادی به مؤسسات شبانه روزی یا مراکز نگهداری اطفال سپرده شده اید.
۵. مادر شما، فردی بی ثبات و دمدمی مزاج بوده است. یا اینکه افسرده، عصبانی میگسار بوده است. یا به نحوی دائم در معرض بی توجهی و غفلت او قرار گرفته اید.
۶. در سن کودکی، والدین شما از هم جدا شدند یا آتش جنگ بین آنها چنان بالا می گرفت که نگران بودید مبادا بنیان خانوادهٔ شما از هم بپاشد.
۷. شما پس از یک دوره جلب توجه والدین، به طور اساسی مورد غفلت و بی توجهی آنها قرار گرفتید. ممکن است به دلیل تولد برادر یا خواهر یا ازدواج مجدد یکی از والدین، توجه والدین را از دست داده اید.
۸. افراد خانوادهٔ شما سخت به یکدیگر وابسته بوده اند و نگذاشته اند آب در دل شما تکان بخورد. به دلیل حمایت افراطی خانواده هیچ گاه در دوران کودکی یاد نگرفتید که با مشکلات خاص دوران کودکی دست و پنجه نرم کنید.

شیوه طرحواره درمانی و نقش طرحواره درمانگر در درمان این طرحواره

برای درمان طرحواره رهاشدگی، طرحواره درمانگر میکوشد تا یک رابطه ی با ثبات را با بیمار برقرار کند و به او این اطمینان خاطر را بدهد که قرار نیست او را ترک کند تا در سایه ی این رابطه ی پایدار بیمار بتواند با دیگران نیز روابط پایدار برقرار کند و طرحواره درمانگر را به عنوان نقطه ی امن خود بپذیرد. اما از آنجا که روانشناس وی نمیتواند برای همیشه نقطه ی امن او باقی بماند، بعد از برقراری این رابطه ی پایدار میکوشد تا فرد امن دیگری را جایگذین خود کند. بیمار در طی طرحواره درمانی میکوشد تا بر استرس های خود قالب شود و بتواند دوری های کوتاه مدت را تاب آورده و بپذیرد.