یکی از جذاب‌ترین مواد اولیه برای ساخت جواهرات فلز است. جواهرات فلزی بسیار زیبا هستند؛ اما کمتر پیش می‌آید نوع دست‌ساز آنها را پیدا کنیم. دلیل ساده‌ای هم دارد؛ کار با فلز کمی سخت‌تر از کار با مهره‌ها و مواد دیگری مانند اکریلیک یا رزین است. با این حال، برخلاف تصور، ساخت جواهرات فلزی آن‌طور که به نظر می‌رسد دشوار نیست و نیازی نیست حتما مردی تنومند مانند آهنگر یا فلزکار باشید تا بتوانید جواهری فلزی درست کنید. در این مطلب، قصد داریم هنر کار با فلز برای ساخت جواهر را آموزش دهیم. ابتدا از فلزاتی خواهیم گفت که در ساخت جواهر می‌توانید از آنها استفاده کنید، سپس ابزارهای موردنیاز برای ساخت جواهر را توضیح خواهیم داد و در انتها، مراحل ساخت جواهرات فلزی را خواهیم گفت. با ما همراه باشید.
فلزاتی که از آنها می‌توان برای ساخت جواهر استفاده کرد محدود به فلزات گران‌بها از جمله طلا و نقره و پلاتین نیستند. در جواهرات دست‌ساز می‌توانید از هر نوع فلز از جمله فلزات آهنی (فلزاتی که مقداری آهن در آنها وجود دارد) و غیرآهنی (مانند مس، آلومینیم، فولاد، قلع، تیتانیوم و برنج) استفاده کنید. دلیلش این است که ارزش جواهرات دست‌ساز تا حد زیادی به ایدۀ منحصربه‌فردی که پشت آنهاست وابسته است و نه به ارزش مواد اولیه‌شان.
فلزاتی که با آنها کار می‌کنید می‌توانند عنصر یا آلیاژ باشند. آهن، مس، نیوبیوم و امثال آن که در جدول تناوبی (احتمالا در شیمی دیده‌اید) مشاهده می‌کنید عنصر هستند. آلیاژ به مخلوطی از عناصر گفته می‌شود. برای ساخت آلیاژ، از یک فلز پایۀ ارزان مانند برنج استفاده می‌کنند و آن را با فلزات گران‌بها مانند طلا یا نقره استرلینگ مخلوط می‌کنند.
این کار به‌منظور تغییر در رنگ، دمای ذوب و مقاومت عناصر به کار می‌رود؛ برای مثال، طلای خالص نرم است و نمی‌توانید از آن به‌عنوان جواهر استفاده کنید، مگر اینکه آن را با سایر عناصر آلیاژ کنید تا به فلزی محکم تبدیل شود.
فلز پایه به هر فلزی می‌گویند که جزو فلزات گران‌بها نباشد. فلز پایه ممکن است خام یا آبکاری‌شده باشد. آبکاری به رسوبی نازک از فلز گفته می‌شود که به روش الکتروشیمیایی یا روش‌های دیگر روی سطح فلز پایه ایجاد می‌کنند. معمولا در جواهرات دست‌ساز از یک لایه بسیار نازک طلا، نقره، نیکل، رودیم یا فلزات دیگر روی سطح قطعات به‌عنوان روکش استفاده می‌کنند.
این فلز نرم است و زنگ نمی‌زند. البته بلافاصله بعد از تماس با آب یا اکسیژن اکسید می‌شود. منتها خوشبختانه این لایه اکسید به‌سرعت لایه‌ای پایدار تشکیل می‌دهد که اجازه خوردگی یا اکسیداسیون بیشتر را نمی‌دهد. برای رنگ‌آمیزی آلومینیم از فرایندی با عنوان آنودایزاسیون استفاده می‌کنند. اگر خودتان می‌توانید این کار را انجام بدهید، باید مراقب باشید در لایه آنودایز خراش ایجاد نشود.
امروزه دیگر از مواد شیمیایی سنتی در جواهرسازی برای رنگ‌کردن آلومینیم استفاده نمی‌کنند.
برنج آلیاژی از مس و روی است و گاهی فلزات دیگر هم در آن مخلوط می‌کنند. به‌طور معمول، ۷۰ درصد آن از مس و ۳۰ درصد آن روی است. نوعی برنج که در جواهرسازی کاربرد دارد به برنج ضدلک یا مقاوم در برابر لک معروف است که رنگ آن به رنگ طلای ۱۴ عیار خیلی نزدیک است.
این فلز در اصل قرمز مایل به نارنجی روشن است. مس بسیار واکنش‌پذیر است و به‌مرور زمان نه‌تنها تیره می‌شود که ممکن است به رنگ سبز دربیاید. جواهر مسی ممکن است رنگ پوست را هم تغییر دهد.
این آلیاژ از فلز پایه نیکل با مس و روی تشکیل شده است. رنگ نیکل نقره‌ای است؛ اما تصور نکنید در آن نقره به کار رفته است. معمولا سیم‌های نقره نیکل حاوی ۶۵ درصد مس، ۱۸ درصد نیکل و ۱۷ درصد روی هستند. این فلز از نقره ارزان‌تر است و به همین دلیل، در جواهرسازی محبوب است. با این حال، یادتان باشد نیکل از آن جمله فلزاتی است که برخی از افراد به آن حساسیت دارند. در صورتی که جواهرات را برای فروش می‌سازید، باید این موضوع را اعلام کنید.
این فلز در برابر خوردگی و سایر واکنش‌ها بسیار مقاوم است و در ایمپلنت‌های پزشکی از آن استفاده می‌کنند. برای رنگ‌آمیزی آن باید از روش آنودایز استفاده کنید. رنگ آنودایزشده پوسته‌پوسته نمی‌شود. این فلز جزو فلزات بی‌اثر است و افرادی که به نیکل حساسیت دارند راحت می‌توانند از آن استفاده کنند.
پیوتر (Pewter) حاوی آلیاژهای نقره‌ای ـ خاکستری قلع با مقادیری از آنتیمون (توتیای معدنی) و مس است. در گذشته کمی سرب هم در آن بود؛ اما حالا به‌سختی می‌توان پیوتر سرب‌دار پیدا کرد. سرب برای بدن ضرر دارد.
فلزی محبوب که بسیار در جواهرسازی کاربرد دارد. فولاد یا استیل به طیف گسترده‌ای از آلیاژهای با پایه آهن می‌گویند که به‌شدت سخت و محکم‌اند.
فولاد ضدزنگ به آلیاژهایی از فولاد گفته می‌شود که حداقل ۱۱٫۵ درصد از وزن آن را کروم تشکیل دهد. کروم با ایجاد یک لایه اکسید بسیار نازک روی فلز، از زنگ‌زدن آن جلوگیری می‌کند.
مزیت این فولاد نسبت به فولاد آبکاری‌شده این است که اگر آسیب ببیند یا خراش بردارد، یک لایه جدید اکسیدکروم روی سطح آن تشکیل می‌شود و به این ترتیب خودش را ترمیم می‌کند. هرچه درصد کروم بالاتر باشد، مقاومت این فولاد بیشتر است. برای اضافه‌کردن ویژگی‌هایی مانند استحکام و انعطاف‌پذیری، به آن فلزات دیگری هم اضافه می‌کنند. کمی هم نیکل برای تقویت لایه اکسید محافظ در آن وجود دارد.
این فولاد بیشتر به خاکستری می‌زند؛ اما در جواهر نهایی که درست می‌کنید واقعا تفاوت خاصی با استیل سفید ندارد.
این فلز بسیار قوی است و در برابر خوردگی بسیار مقاوم است. جایگزینی عالی برای نیکل است و بنابراین افرادی است که به نیکل حساسیت دارند می‌توانند از آن استفاده کنند.
اصطلاحی است برای آلیاژهای قلع که در واقع نقره‌ای‌رنگ‌اند. ترکیب دقیق این آلیاژها را نمی‌توان مشخص کرد، زیرا در هنگام ریخته‌گری هر کسی ممکن است به‌سلیقه خودش از فلزات خاصی با درصدهای خاص استفاده کند.
این فلز جزو فلزات گران‌بها به شمار می‌رود. نقره استرلینگ آلیاژی است که ۹۲٫۵ درصدش نقره و مابقی‌اش از مس است. حالا اگر نقره استرلینگ را با ۶٫۳ درصد مس و ۱٫۲ درصد ژرمانیوم آلیاژ کنند، نقره آرژنتیوم به دست می‌آید که در برابر لکه مقاوم است و تقریبا ۲ برابر سخت‌تر از نقره استرلینگ است؛ بنابراین می‌توان آن را با لیزر جوش داد.
نوع خاصی از نقره استرلینگ که روی آن را با طلا آبکاری کرده‌اند ورمیل نام دارد و در جواهرسازی بسیار محبوب است.
به‌جز ابزارهای معمول برای ساخت جواهرات، یک‌سری لوازم خاص هستند که در کار با فلز و ساخت جواهرات فلزی کاربرد دارند. برخی از این ابزارها عبارت‌اند از:
یک قاب است که می‌توان تیغه‌هایی در اندازه‌های مختلف را در آن قرار داد. از اره‌ها برای برش اشکال مختلف روی فلز استفاده می‌کنیم.
این ابزار دستگاهی ساده است که روی میز کار محکم می‌شود. این دستگاه به‌شیوه‌ای طراحی شده است که فضای کافی را در اختیار شما قرار دهد تا هنگام سوهان‌کشیدن و اره‌کردنِ فلز، بدون اینکه ابزارتان جایی گیر کند، آنها را روی فلز حرکت دهید.
مالیدن موم روی اره‌ها و تیغه‌ها آنها را روان‌تر می‌کند.
تیغ اره تیغه‌هایی در اندازه‌های مختلف است که روی قاب اره نصب می‌کنید. شماره تیغه نشان می‌دهد که در هر اینچ از اره چند دندانه وجود دارد. هرچه شماره پایین‌تر باشد تعداد دندانه‌ها در هر اینچ بیشتر است.
انواع انبردست، سیم‌چین، دم‌باریک و نظایر آنها در جواهرسازی کاربردهای مختلفی دارند.
انواع مختلفی دارد و هریک برای کاربرد خاصی به کار می‌رود؛ برای مثال، سوهان بزرگ ۸اینچی (۲۰سانتی) برای سوهان‌کاری لبه‌های خشن و ناهموار مفید است. سوهان نیمه‌گرد هم که یک روی آن تخت است و روی دیگر آن محدب است، چندمنظوره است و کارهای مختلفی را می‌توانید با آن انجام دهید.
شماره‌بندی سوهان از ۰ تا ۶ است. صفر درشت‌ترین و ۶ ریزترین بافت را دارد. هرچه سوهان ریزبافت‌تر باشد، در هر بار کشیدن مقدار کمتری از فلز را حذف می‌کند. معمولا شماره‌های بالاتر برای مبتدیان بهتر است، زیرا خطر ایجاد علامت‌ها و خراش‌های جبران‌ناپذیر را کاهش می‌دهد.
یک سری سوهان‌ها سوزنی‌اند و برای صاف‌کردن لبه‌های ناهموار در قطعات بسیار کوچک که باید با احتیاط بیشتری روی آنها کار کنید به کار می‌روند. معمولا به اشکال مختلف مربعی، گرد، نیمه‌گرد و تخت وجود دارند.
هنگام کار با فلز به یک‌سری ابزار مخصوص لحیم‌کاری نیاز دارید که باید تهیه کنید:
لحیم هم به‌صورت ورقهای و هم سیمی موجود است. البته کار با ورقهای راحت‌تر است، زیرا کافی است آن را به قطعات کوچک برش بزنید در نقطه‌ای که باید لحیم کنید بچسبانید. سیمی‌ها مقطع‌شان گرد است و بنابراین، ثابت نگه‌داشتن آن برای مبتدیان سخت‌تر است. البته می‌توانید آن را با چکش صاف کنید. منتها چرا دردسر بکشید؟ از نوع تخت آن استفاده کنید.
این روغن برای کمک به لحیم‌کاری فلز و جلوگیری از اکسیداسیون آن لازم است و انواع مختلفی دارد.
یک برس کوچک برای گذاشتن روغن لحیم روی فلز باید داشته باشید.
در لحیم‌کاری، باید فلز را تمیز کنید. محلول اسیدی که برای تمیزکردن فلز استفاده می‌شود ترشی نامیده می‌شود. باید آن را در ظرف ایمن کوچکی بریزید و از آن استفاده کنید.
مشعل ابزاری است که روی مخزن پروپان پیچ می‌شود. ازآنجاکه بزرگ و حجیم است، از مشعل مدادی استفاده کنید که به یک مخزن پروپان کوچک متصل می‌شود و کارتان را راه می‌اندازد. البته برای بعضی کارها به گاز بوتان هم نیاز پیدا خواهید کرد.
برای نگه‌داشتن سیم در زمان پیچاندن مفید است. در کل، هر چیزی را می‌توانید با آن ثابت نگه دارید و رویش کار کنید.
گاهی هنگام لحیم‌کاریِ دو قطعه، به یک دست اضافه نیاز پیدا می‌کنید. وقتی هر دو دست‌تان بند است، این ابزار مانند دست سوم قطعه‌ای را که روی آن کار می‌کنید نگه می‌دارد.
این سنبه برای اندازه‌کردن و شکل‌دادن حلقه‌ها مفید است. یادتان باشد سنبه باید فلزی باشد نه پلاستیکی، زیرا قرار است با چکش پوست خام روی آن ضربه بزنید.
این همان چکشی است که از آن برای شکل‌دادن حلقه روی سنبه استفاده می‌شود. پوست خام این چکش باعث می‌شود این چکش تا اندازه‌ای نرم باشد و هنگام ضربه‌زدن روی فلز رد ضربه باقی نماند. به همین دلیل، برای صاف‌کردن ورقهای فلزی هم از آن استفاده می‌کنند.
این ابزار شبیه عینک مخصوص است که هنگام کار با فلز می‌توانید به چشم بزنید تا کار را بهتر ببینید. مخصوصا هنگام سوهان‌کاری قطعات بسیار کوچک مفید است.
سایر ابزارهایی که به آنها نیاز دارید عبارت‌اند از:
یک‌سری کارهای اساسی برای ساخت جواهرات فلزی وجود دارد که البته برخی از آنها ممکن است اصلا لازم نباشند و شاید ترتیب انجام‌دادن آنها به شکلی که گفته‌ایم نباشد. با این حال، کارهایی که باید روی فلزات انجام دهید به شرح زیرند:
معمولا کاری که قبل از انجام هر کار دیگری باید روی فلز انجام دهید حرارت‌دادن به آن است. برای این کار باید فلز سخت را در شعلۀ مشعل حرارت دهید تا نرم شود. فقط در این صورت است که می‌توانید آن را شکل دهید. قطعه فلزی که برای ساخت جواهر خریداری می‌کنید از قبل چکش خورده است و ممکن است آن را خم کرده یا کارهای دیگری هم روی آن انجام داده باشند؛ بنابراین برای کارکردن با آن باید مجددا به آن حرارت دهید.
این کارها را باید با اره جواهربری، قیچی آهن‌بری، انبردست‌های مخصوص برش، ابزار برش دیسکی، پانچ و ابزارهایی که به دریل متصل می‌شوند انجام دهید.
پس از برش فلز، باید لبه‌های تیز و ترک‌های خطرناک آن را با سوهان یا سنباده صاف کنید. البته این مرحله فقط یک بار انجام نمی‌شود و تا تکمیل‌شدن جواهر باید چندین بار این کار را تکرار کنید؛ برای مثال، احتمال قبل از لحیم‌کاری باید خطوط اتصال را سوهان‌کاری کنید یا سنباده بزنید.
برای این کار باید ورق مسطح فلز را به‌شکل ۳بعدی دربیاورید. در این مرحله، ممکن است لازم باشد فلز را تا کنید، گود کنید یا بپیچانید. بیشترِ این کارها را باید با چکش‌کاری فلز درون یا روی یک سطح سخت مانند سنبه، سندان و بلوک مخصوص فولادی انجام دهید. فلز در طول چکش‌کاری سخت می‌شود و برای ادامه کار احتمالا بازهم باید به آن حرارت بدهید.
مُهرزدن روی فلز تکنیک دیگری است که در آن می‌توان با مهرهای فولادی و چکش‌کاری یک‌سری کلمات، حروف، طرح‌ها و نظایر آنها را روی فلز ایجاد کرد.
فلز را می‌توان با اتصال سرد مانند پرچ با پیچ‌ها و یا اتصال داغ مانند لحیم‌کاری و ذوب‌کردن به هم متصل کرد. لحیم‌کاری شامل ایجاد اتصالی محکم بین دو یا چند قطعه فلز با استفاده از لحیم (آلیاژ فلز) و مشعل است.
بعد از اتمام کار، باید جواهر را پرداخت کنید. پرداخت نهایی به سنباده‌زدن، سوهان‌کاری، صیقل‌دادن و براق‌کردن فلز می‌گویند. این کار باعث می‌شود جواهری که درست کرده‌اید صاف، جذاب و براق یا مات باشد و جایی از آن تیز یا برنده نباشد. این کارها را می‌توانید با دست یا دستگاه یا ترکیبی از هر دو انجام دهید.
اگر برای شروع کار با فلز آماده‌اید، دست‌به‌کار شوید و لوازم موردنیاز را تهیه کنید. نیاز نیست همه ابزارها را از همان ابتدا تهیه کنید. ابتدایی‌ترین وسایل اره، سوهان، چکش‌ها، مجموعه سوزن و لوازم لحیم‌کاری هستند.
کتاب الکترونیکی
| قالب فایل | |
|---|---|
| تعداد صفحه | ۱۷۰ |
| سال انتشار | ۱۳۹۹ |
| ناشر | تیم تحریریه چطور |
| تعداد فایل | ۱ فایل PDF |
پکیج ۹ ایدهٔ کسب‌وکار ثروت‌آفرینی با سرمایه کم
کسب‌وکار خود را با سرمایه کم شروع کنیدبه مدت محدود با تخفیف ۵۰٪
در آیدت،
فایل‌های
خود را به فروش بگذارید و یا
مقالات‌تان
را منتشر کنید👋
پاسخ ها