هیدروکسی کلروکین چیست و چه کاربردی دارد؟ نحوه مصرف دارو، عوارض و دیگر نکات مهم

احتمالا شنیده‌اید که مدتی است صحبت بهبود علائم کرونا با مصرف دارویی به‌نام هیدروکسی کلروکین سر زبان‌ها افتاده است. در برخی نقاط آمریکا و برخی کشورهای اروپایی (مثل نروژ و فرانسه)، آزمایش برای مشخص‌کردن اثربخشی این دارو بر بهبود علائم کرونا مدت‌هاست آغاز شده است. به‌نظر بسیاری از محققان، مصرف این دارو اثربخش است و در سوی دیگر، مخالفانی هم هستند که از عوارض بعضا خطرناک آن می‌گویند. در سازمان‌های معتبر (سازمان غذا و دارو، سازمان بهداشت جهانی و…) هم اوضاع به همین شکل است و نظر یکسانی وجود ندارد. بنا بر این‌ها فعلا باید صبر کرد و با احتیاط پیش رفت. در ادامه مطلب حاضر، به شما خواهیم گفت که داروی هیدروکسی کلروکین چیست و اطلاعات جامعی درباره آن در اختیارتان خواهیم گذاشت. همراه ما باشید.

آنچه در این مقاله خواهید خواند:
موارد مصرف هیدروکسی کلروکین | نحوه مصرف | عوارض هیدروکسی کلروکین | تداخل دارویی | مصرف در موارد خاص | چند نکته مهم درباره مصرف دارو | نام‌های تجاری دارو در ایران

داروی هیدروکسی کلروکین و موارد مصرف آن

هیدروکسی کلروکین از داروهای ضدمالاریاست و در اصل، برای درمان و پیشگیری از ابتلای به بیماری مالاریا از آن استفاده می‌شده است (و هنوز هم می‌شود).

با توجه به خواص ضدروماتیسمی هیدروکسی کلروکین، مورد مصرف دیگر این دارو به درمان برخی بیماری‌ های خودایمنی مربوط می‌شود، بیماری‌هایی مثل روماتیسم مفصلی یا لوپوس. نظر به این خواص، نام این دارو را در شمار داروهای ضدروماتیسمِ اصلاح‌کننده بیماری (DMARDها) هم می‌بینیم. مصرف هیدروکسی کلروکین ناراحتی‌های پوستیِ ناشی از لوپوس را بهبود می‌بخشد و درد و تورم ناشی از آرتروز را نیز کاهش می‌دهد.

برخی محققان معتقدند هیدروکسی کلروکین به کنترل یا کاهش فعالیت مضاعف دستگاه ایمنی کمک می‌کند. به همین خاطر، برای درمان بیماری‌های خودایمنی کاربرد دارد.

هنوز صلاحیت مصرف هیدروکسی کلروکین برای درمان یا بهبود کرونا رد یا تأیید نشده است. فقط در صورتی اجازه استفاده از این دارو را دارید که زیر نظر متخصصان، در حال گذراندن دوره تحقیقی و آزمایشی باشید (برای سنجش کارایی و صلاحیت دارو).

نحوه مصرف هیدروکسی کلروکین

در ادامه، از اطلاعاتی راجع‌به نحوه مصرف این دارو خواهید خواند: اینکه دوزهای مصرفی دارو برای رده‌های سنی مختلف چگونه است، زمان مصرف آن چطور، در صورت فراموش‌کردن مصرف هر دوز چه باید کرد و موارد دیگری از این ‌دست. بسته به عواملی که در ادامه معرفی می‌شوند، نحوه مصرف دارو (دوز دارو و زمان مصرف آن) متفاوت خواهد بود:

• سن؛
• شدت بیماری یا اختلال؛
• سوابق ابتلا به بیماری‌های دیگر؛
• واکنش بیمار به اولین دوز مصرفی دارو؛
• بیماری یا اختلالی که علت مصرف دارو است.

جدول دوزهای مصرفی برای بزرگ‌سالان و کودکان

دوز مصرفی هرکس باید با توجه به وضعیت خاص او تعیین شود؛ بنابراین صلاحدید و مشورت با پزشک متخصص الزامی است. حتی اگر احساس می‌کنید حالتان بهتر شده است، روند مصرف دارو را قطع نکنید و طبق برنامه آن را ادامه دهید تا زمانی که دوباره نزد پزشک بروید.

در صورت فراموش‌کردن مصرف یک دوز از دارو چه باید کرد؟

به‌محض آنکه یادتان آمد، دوز فراموش‌شده را مصرف کنید؛ مگر آنکه تقریبا به موعد مصرف دوز بعدی رسیده باشید. در آن صورت، باید از مصرف دوز فراموش‌شده صرف‌نظر کنید و روند معمولتان را از سر بگیرید.

از مصرف ۲برابری دارو به‌منظور جبران دوز فراموش‌شده خودداری کنید.

چطور متوجه شویم که آیا دارو کارش را می‌کند یا خیر؟

اگر علت مصرف هیدروکسی کلروکین روماتیسم مفصلی باشد، معمولا حدود ۶ ماه زمان می‌برد تا شاهد بهبود التهاب مفاصل باشیم. بیماران مبتلا به لوپوس باید با مصرف دارو درد و تورم کمتری داشته باشند و هنگام حرکت‌کردن کنترل بیشتری روی حرکات بدن پیدا کنند. شدت و تعداد دفعات اسهال و استفراغ برای بیماران مبتلا به مالاریا، با شروع مصرف دارو کمتر خواهد شد. اینها و موارد مشابه دیگر نشانگر آن‌اند که دارو کارش را به‌خوبی انجام می‌دهد.

عوارض هیدروکسی کلروکین

برخی عوارض مصرف دارو شایع‌تر و کم‌خطرند و از سوی دیگر، برخی عوارض جدی و خطرناک.

عوارض شایع‌تر

عوارض شایع‌تر موارد زیر را شامل می‌شود:

• سردرد؛
• اسهال؛
• استفراغ؛
• سرگیجه؛
• درد و ناراحتی معده یا شکم.

عوارض هیدروکسی کلروکین، اگر از انواع شایع‌تر باشند، ظرف مدت چند روز یا چند هفته ناپدید می‌شوند. اگر تداوم پیدا کردند، باید مسئله را با متخصص در میان گذاشت.

عوارض جدی‌تر

به‌محض مشاهده این عوارض در خود یا دیگران، باید با مرکز اورژانس تماس بگیرید؛ چون ممکن است خطرات جدی در پی داشته باشند:

• کهیر؛
• گلودرد؛
• ضعف عضلانی؛
• اسپاسم برونش؛
• کبودشدن رنگ پوست؛
• تغییرات غیرعادی خلقی؛
• ریزش مو یا تغییر رنگ آنها؛
• خون‌ریزی یا کبودی غیرعادی؛
• آنژیوادم (Angioedema، ورم سریع پوست)؛
• افت شدید قند خون (هیپوگلیسمی/ Hypoglycemia)؛
• وزوز گوش (شنیدن صدای زنگ) یا ازدست‌دادن شنوایی؛
• عوارض مربوط به سلامت ذهن و روان، مثل فکر به خودکشی؛
• تاری دید یا دیگر تغییرات سوی چشم و بینایی، که در بعضی موارد ممکن است دائمی باشند؛
• عوارض هیدروکسی کلروکین روی قلب که شامل نارسایی قلبی و نابهنجاری در ریتم ضربان قلب می‌شود (عوارضی که در برخی موارد کشنده بوده است).

این اطلاعات دربرگیرنده تمامی عوارض هیدروکسی کلروکین نیست. بسته به عوامل مختلف و وضعیت منحصربه‌فرد هر بیمار، ممکن است عارضه/ عارضه‌های دیگری هم خود را نشان دهند. در آن صورت، حتما باید موضوع را با متخصص در میان گذاشت.

تداخل دارویی هیدروکسی کلروکین با مواد دارویی دیگر

برخی انواع داروها (حتی داروهای گیاهی) روند معمول فعالیت هیدروکسی کلروکین را مختل می‌کنند. ضروری است که هنگام مراجعه به پزشک، فهرستی از تمامی داروهایی که مصرف می‌کنید در اختیار متخصص بگذارید. در ادامه، به تعدادی از داروهایی که با هیدروکسی کلروکین تداخل دارویی دارند اشاره می‌شود.

دیگوکسین، داروی درمان نارسایی قلبی

مصرف هم‌زمان دیگوکسین با هیدروکسی کلروکین ممکن است سطح دیگوکسین در بدن را افزایش بدهد. در این وضعیت، احتمال بروز عوارض این داروی نارسایی قلبی بیشتر خواهد شد.

هیدروکسی کلروکین و دیابت

هیدروکسی کلروکین و داروهای دیابت هر دو قند خون را کاهش می‌دهند. مصرف هم‌زمان اینها احتمال ابتلا به هیپوگلیسمی را افزایش می‌دهد. یک راهکار برای چنین بیمارانی این است که دوز انسولین مصرفی را کاهش دهند، البته زیر نظر متخصص.

داروهای دیگری که برای درمان دیابت مصرف می‌شوند شامل موارد زیرند:

• کلرپروپامید (Chlorpropamide)؛
• گلیمپراید (Glimepiride)؛
• رپاگلینید (Repaglinide)؛
• گلیبوراید (Glyburide)؛
• گلاییزید (Glipizide).

داروهای اثرگذار بر ریتم قلب

مصرف هم‌زمان هیدروکسی کلروکین با این داروها ممکن است به ابتلای به آریتمی قلبی (کژآهنگی قلبی، ضربان یا ریتم غیرعادی قلب) منجر شود. داروهایی مثل موارد زیر:

• آمیودارون (Amiodarone)؛
• کلرپرومازین (Chlorpromazine)؛
• کلاریترومایسین (Clarithromycin).

برخی داروهای مالاریا

مصرف هم‌زمان دارو با برخی انواع داروهایی که برای بهبود مالاریا استفاده می‌شوند احتمال حمله تشنج را افزایش می‌دهد، داروهایی مثل مفلوکین (Mefloquine).

داروهای ضدتشنج

اثر و کارکرد داروهای ضدتشنج، در صورت مصرف هم‌زمان با هیدروکسی کلروکین، مختل خواهد شد. از جمله این داروها می‌توان موارد زیر را برشمرد:

• فنی‌توئین (Phenytoin)؛
• کاربامازپین (Carbamazepine).

داروهای سرکوبگر ایمنی (Immunosuppressant)

دو داروی متوتروکسات (Methotrexate) و سیکلوسپورین (Cyclosporine) از داروهای سرکوبگر ایمنی‌اند که مصرف هم‌زمانشان با هیدروکسی کلروکین خطرناک است. اولی احتمال بروز عوارض هیدروکسی کلروکین را افزایش می‌دهد و دومی احتمال بروز عوارض مصرف سیکلوسپورین را.

پنی‌سیلامین (Penicillamine) و رمدسیویر (Remdesivir) از دیگر داروهایی‌اند که مصرف هم‌زمانشان با هیدروکسی کلروکین ممکن است تداخل دارویی ایجاد کند.

مصرف هیدروکسی کلروکین در موارد خاص (کودکان، سالمندان و زنان باردار)

هیدروکسی کلروکین در بارداری

مصرف دارو در دوران بارداری خطرناک است. به نظر می‌رسد دارو، از طریق جریان خون مادر، به بدن جنین راه می‌یابد که ممکن است پیامدها و عوارضی داشته باشد. البته به تشخیص پزشک متخصص، گاهی به جان خریدن این خطرها الزامی می‌شود.

هیدروکسی کلروکین و شیردهی

به نظر می‌رسد مقدار اندکی از دارو، از طریق شیر مادر، به بدن کودک راه می‌یابد. هنوز مشخص نیست انتقال این مقدار اندک دقیقا چه اثرات و پیامدهایی برای بدن کودک خواهد داشت. در این وضعیت، بهترین کار مشورت با متخصص است. متخصص تشخیص می‌دهد که بین مصرف هیدروکسی کلروکین و شیردهی در وضعیت منحصربه‌فرد هر بیمار، اولویت با کدام‌یک خواهد بود.

هیدروکسی کلروکین در سالمندان

کلیه‌ها در کارکرد درست هیدروکسی کلروکین نقش کلیدی دارند. ممکن است دارو در بدن سالمندانی که کلیه‌شان کم‌کار شده است به‌خوبی عمل نکند؛ مسئله‌ای که احتمال بروز عوارض هیدروکسی کلروکین را افزایش می‌دهد (عوارضی مثل اختلال یا تغییرات مرتبط با بینایی و سوی چشم).

سالمندانی که هیدروکسی کلروکین مصرف می‌کنند باید بیشتر از سایر گروه‌های سنی برای آزمایش‌های چشم‌پزشکی وقت بگذارند و طی روندی مکررتر به چشم‌پزشک مراجعه کنند. در این صورت، اگر تغییراتی در ارتباط با بینایی‌شان رخ دهد، زودتر به آن پی خواهند برد و زودتر برای درمان آن اقدام خواهند کرد.

کودکان

مصرف حتی چند قرص هیدروکسی کلروکین ممکن است برای کودکان کشنده باشد. دارو را دور از دسترس کودکان قرار دهید.

کودکان نباید این دارو را برای مدت طولانی مصرف کنند. آسیب دائمی به چشم از جمله عوارضی است که در بلندمدت کودکان را تهدید می‌کند. البته گاهی کودکان برای بازه‌های زمانی کوتاه این دارو را زیر نظر متخصص مصرف می‌کنند.

چند نکته مهم درباره مصرف هیدروکسی کلروکین

• مصرف دارو حساسیت پوست به نور خورشید را افزایش می‌دهد. زیاد زیر آفتاب نمانید و از محصولات مناسب برای محافظت از پوست‌تان استفاده کنید.
• نشان‌دادن واکنش حساسیت‌زا به دارو اتفاق چندان شایعی نیست؛ اما غیرممکن هم نیست. اگر چنین واکنشی را تجربه می‌کنید، حتما متخصص را در جریان بگذارید.
• اگر به فکر برآورد هزینه‌ها برای مصرف‌کننده این دارو هستید، باید هزینه حضور در آزمایش‌های مختلفی مثل چشم‌پزشکی یا آزمایش خون را هم در نظر داشته باشید. معمولا مصرف‌کنندگان این دارو باید طی روندی منظم چکاپ شوند. این مسئله به‌ویژه برای سالمندان صدق می‌کند.
• تأثیر هیدروکسی کلروکین بر فشار خون چیزی نیست که بتوان نادیده گرفت. کاهش شدید فشار خون یا قطع نبض از نشانه‌های اوردوز (بیش‌مصرفی) این دارو هستند. از جمله نشانه‌های دیگر مصرف بیش‌ازحد دارو می‌توان به خشکی دهان، تشنگی، ازدست‌دادن اشتها، تغییرات خلقی و ازدست‌دادن هوشیاری اشاره کرد.
• سؤال نسبتا رایج دیگر درباره ارتباط مصرف هیدروکسی کلروکین و قاعدگی است. به نظر نمی‌رسد نگرانی خاصی از این بابت وجود داشته باشد؛ اما برخی مصرف‌کنندگان دارو درباره به‌تعویق‌افتادن دوران قاعدگی‌شان صحبت کرده‌اند. هنوز نمی‌توان در این‌ باره اظهارنظر قطعی کرد و باید منتظر تحقیقات بیشتر ماند.
• یکی از نگرانی‌ها درباره مصرف دارو نقش هیدروکسی کلروکین در فاویسم است. فاویسم نوعی بیماری خونی است که بر اثر کمبود آنزیمی به‌نام G6PD (گلوکز ۶ فسفات دهیدروژناز) اتفاق می‌افتد. برخی محققان باور دارند مصرف هیدروکسی کلروکین به این کمبود دامن می‌زند. البته مثل مورد قبل، تحقیقات در این ‌رابطه همچنان در دست انجام است.

آیا می‌توان دارو/ داروهای دیگری را به‌جای هیدروکسی کلروکین مصرف کرد؟

بله، می‌توان چنین کاری کرد. برای اطلاعات بیشتر باید با متخصص صحبت کنید.

نام‌های تجاری دارو در ایران

هیدروکسی کلروکین سولفات با نام‌های تجاری زیر در ایران فروخته می‌شود:

• هیدروکسی کلروکین؛
• روماتورست؛
• مداکوئینیل.

و در نهایت

در قسمت «ارسال دیدگاه» می‌توانید با ما و خوانندگان از تجربه‌ها و نظرات خود بگویید. اگر می‌خواهید بیشتر راجع‌به دارو بدانید یا سؤال و نکته‌ای دارید، حتما مطرح کنید. اگر خواندن این مطلب برایتان مفید بود، لطفا آن را با دوستانتان به اشتراک بگذارید.

کتاب الکترونیکی

• • 

  • قیمت نسخه انگلیسی در سایت آمازون	۱۰ دلار
    قالب فایل	PDF
    تعداد صفحه	۲۳۳
    ناشر	Harvard Business Review
    تعداد فایل	۱ فایل PDF

مشاهده کتاب الکترونیکی