دیکلوفناک چیست و چه عوارضی دارد؟ اَشکال متفاوت دارویی آن کدام‌اند؟ موارد مصرف داروی دیکلوفناک چیست و برای درمان چه بیماری‌هایی از آن استفاده می‌شود؟ نحوه مصرف آن چگونه است؟ در ادامه مطلب حاضر، به تمامی این سؤال‌ها و البته سؤال‌های دیگری درباره این دارو که احتمالا در ذهن دارید جواب خواهیم داد و جزئیات و توضیحات بیشتری در اختیارتان خواهیم گذاشت. در پخش‌های پایانی، از ۵ نکته کلیدی درمورد مصرف دیکلوفناک خواهید خواند و همین‌طور از پاسخ سؤال‌های متداولی که مصرف‌کنندگان این دارو در ذهن داشته‌اند. همراه ما باشید.
آنچه در این مقاله خواهید خواند:
دیکلوفناک چیست و برای درمان چه بیماری‌هایی استفاده می‌شود؟ | نحوه و زمان مصرف دیکلوفناک | نکاتی مهم درباره مصرف دیکلوفناک | فراموشی مصرف دیکلوفناک | عوارض مصرف دیکلوفناک | تداخل دارویی | دیکلوفناک در زنان باردار و شیرده، سالمندان و کودکان | نام‌های داروی دیکلوفناک در ایران | ۵ نکته کلیدی درباره مصرف دیکلوفناک | پاسخ به سؤالات رایج
شاید دیکلوفناک (Diclofenac) را با نام دیگر آن، ولتارین (Voltaren) بشناسید. دیکلوفناک از داروهای ضدالتهابِ غیراستروئیدی است. از آن برای درمان التهاب و درد استفاده می‌شود؛ مثلا یکی از موارد مهم مصرف دیکلوفناک برای سردرد میگرنی و التیام آن است. بهبود درد، ناراحتی و اختلال‌های مرتبط با مفاصل، عضلات و استخوان‌ها، از موارد دیگر مصرف این دارو است. می‌توان از این دارو برای بهبود وضعیت علائم برخی بیماری‌ها و ناراحتی‌ها استفاده کرد. در ادامه، به تعدادی از اینها اشاره می‌کنیم:
توضیحات ذکرشده در پاسخ به این سؤال که دیکلوفناک چیست و چه موارد استفاده‌ای دارد برای آشنایی اجمالی با دارو و کارایی‌های آن کافی است. حالا می‌توانیم کمی راجع‌به نحوه و زمان مناسب مصرف دارو، دوز مصرف، راهکارهای احتمالی در صورت فراموشی یکی از دوزهای دارو و نیز اطلاعات دیگری از این دست صحبت کنیم.
البته دیکلوفناک فقط در صورتی استفاده می‌شود که پزشک آن را تجویز کند؛ بنابراین اطلاعات دقیق درباره چگونگی مصرف دارو را متخصص در اختیارتان خواهد گذاشت. منتها بد نیست بدانید که نحوه مصرف دارو در حالت کلی به چه صورت است.
قرص، کپسول و شیاف ۳ شکل دارویی دیکلوفناک هستند که بیشتر از سایر اشکال دارویی آن تجویز می‌شوند. انواع تزریقی آن هم در دسترس است (آمپول دیکلوفناک). قطره چشمی هم از دیگر اشکال دارویی دیکلوفناک است. این دو مورد آخر را معمولا فقط در بیمارستان و زیر نظر پزشک متخصص می‌توان استفاده کرد. هریک از این ۳، بسته به نوع و شدت بیماری، ۲ تا ۳ بار در روز استفاده خواهند شد.
ژل و پماد از دیگر اشکال دارویی دیکلوفناک هستند. معمولا پماد دیکلوفناک برای کمردرد و بهبود آن استفاده می‌شود. مصرف موضعی ژل دیکلوفناک نیز می‌تواند برای بهبود وضعیت کمردرد کارایی داشته باشد.
دوز مصرفی استاندارد دارو بین ۷۵ تا ۱۵۰ میلی‌گرم در روز است، که البته بسته به تشخیص پزشک ممکن است کمتر یا بیشتر شود. البته این اطلاعات بیشتر شامل حال افراد بالغی می‌شود که مشکل خاصی به‌جز بیماری یا اختلالی که به‌خاطر آن دیکلوفناک مصرف می‌کنند ندارند. برای کودکان یا زنان باردار و شیرده، کمی اوضاع متفاوت است؛ مثلا دوز شیاف دیکلوفناک برای کودکان (یا اشکال دیگر دارویی دیکلوفناک)، با توجه به وزن آنها و برخی اطلاعات دیگر تعیین می‌شود. در بخش‌های بعدی، بیشتر دراین‌باره صحبت خواهیم کرد (در بخش «دیکلوفناک در زنان باردار و شیرده، سالمندان و کودکان»).
گاهی پزشک متخصص قرص یا کپسول دیکلوفناکی را برای بیمار تجویز می‌کند که آهسته ـ رهش (Slow – Release) باشد. تفاوت این داروها با داروهای معمولی این است که به‌صورت تدریجی و در طی مدت معینی مادۀ مؤثر خود را رها می‌کنند. قرص یا کپسول آهسته ـ رهش دیکلوفناک برای کسانی تجویز می‌شود که مدام گرفتار درد و ناراحتی هستند و لحظه‌ای امان ندارند. چنین دارویی را باید با وقفه‌های زمانی ۱۰ تا ۱۲ ساعته مصرف کرد.
قرص یا کپسول دیکلوفناک را به‌همراه یک لیوان شیر یا آب قورت دهید. نباید قرص را جَوید یا آن را له کرد. کامل و سالم، همان‌طور که هست، قرص یا کپسول را قورت دهید.
کپسول یا قرص دیکلوفناک را همیشه بعد از غذا یا میان‌وعده بخورید (و نه با شکم خالی). در این صورت، احتمال اینکه معده به هم بریزد یا دچار ناراحتی شود کمتر خواهد بود. خوردن قرص همراه با شیر (به‌جای آب) نیز راهکار دیگری است برای پیشگیری از این عارضه.
برای واردکردن شیاف طبق توصیه‌های زیر عمل کنید:
استفاده از شیاف دیکلوفناک در کودکان، اگر متخصص صلاح بداند، منعی ندارد و محدود به افراد بالغ و بزرگ‌سال نیست. البته واضح است که مقدار مصرف شیاف دیکلوفناک برای کودکان کمتر است. در واقع، از تجویز دوزهای بالا و مکرر برای آنها خودداری خواهد شد.
کمی ژل، پماد یا کرم از ظرف محتوی آن بردارید یا خارج کنید. سپس به‌آهستگی آن را روی قسمتی که درد می‌کند بمالید. بعد از پایان کار دست‌هایتان را بشویید. ژل دیکلوفناک را معمولا بین ۲ تا ۴ بار در روز استفاده می‌کنند. اگر در طول روز ۲ بار از ژل استفاده می‌کنید، بهتر است یک بار آن صبح باشد و یک بار دیگر شب. اگر ۳ یا ۴ بار در طول روز از ژل استفاده می‌کنید، پیش از هر بار استفاده از ژل، حداقل ۴ ساعت صبر کنید. میزان ژل یا پمادی که هر بار مصرف می‌کنید به بزرگیِ ناحیه‌ای از بدن بستگی دارد که ژل باید روی آن مالیده شود.
روش مناسب استفاده از چسب یا پد دیکلوفناک چیست و هنگام انجام این کار چه ملاحظاتی را باید مدنظر داشت؟
به‌محض آنکه یادتان آمد، دوز عقب‌افتاده را مصرف کنید؛ مگر آنکه چیزی به سررسیدن موعد مصرف دوز بعدی دارو نمانده باشد. در آن صورت، فقط همان یک دوز را مصرف کنید. برای جبران دوز عقب‌افتاده دارو، هرگز دوز مصرفی‌تان را ۲ برابر نکنید. اگر زیاد یادتان می‌رود، بهتر است از هشدار موبایل یا ساعت کمک بگیرید.
استفاده بیش‌ازحد از دیکلوفناک ممکن است خطرناک و همراه با عارضه‌هایی باشد که در ادامه به تعدادی از آنها اشاره می‌کنیم:
اگر به‌اشتباه دیکلوفناکِ بیشتری مصرف کردید، با دردست‌داشتن جعبه دارو یا دستور مصرف آن، به‌همراه هرچه از دارو برایتان باقی مانده، به متخصص مراجعه کنید.
کمتر پیش می‌آید که کسی به‌خاطر مصرف بیش‌ازحدِ ژل دیکلوفناک یا مثلا پد آن دچار مشکل و عارضه شود؛ اما اگر استفاده زیاد شما از این اشکال دارویی با عارضه‌ای همراه بوده است، حتما مسئله را با متخصص در میان بگذارید.
از مصرف خودسرانه دیکلوفناک پرهیز کنید. برخی افراد، بدون مشورت با پزشک، از شیاف دیکلوفناک برای دیسک کمر و دردهای آزاردهنده مشابه با آن استفاده می‌کنند (یا حتی از اشکال دارویی دیگر آن) که اصلا توصیه نمی‌شود. مصرف این دارو باید تحت نظر متخصص باشد.
در میان مصرف‌کنندگان داروهای دیکلوفناک، از هر ۱۰۰ نفر، ۱ نفر دچار عوارض شایع‌تر مصرف دارو می‌شود. تعدادی از این عوارض را باهم می‌خوانیم:
هنگام استفاده از پد، ژل یا کرم دیکلوفناک، کمتر پیش می‌آید که چنین عارضه‌هایی را تجربه کنید؛ چون مواد دارویی وارد بدن نمی‌شوند. عوارض این اَشکال دارویی کمی متفاوت است و اغلب به‌شکل ناراحتی‌های پوستی خود را نشان می‌دهد؛ ناراحتی‌هایی مثل موارد زیر:
در صورت مکررشدن عوارض دیکلوفناک، حتما موضوع را با متخصص در میان بگذارید.
از میان هر ۱۰۰۰ نفر مصرف‌کننده دیکلوفناک، فقط ۱ نفر ممکن است این عوارض جدی‌تر را تجربه کند. منتها همین‌قدر که کمیاب‌اند، خطرناک هم هستند. به‌محض تجربه هریک از عارضه‌های زیر، به متخصص مراجعه کنید:
به‌محض مشاهده این عوارض در خود یا دیگران، با اورژانس تماس بگیرید.
واکنش شدید حساسیت‌زا از دیگر مضرات دیکلوفناک است که البته، مثل عوارض خطرناک آن، بسیار نادر است. چنین واکنشی ممکن است با نشانه‌ها و علائم زیر همراه باشد:
در صورت مشاهده واکنش شدید حساسیت‌زا به دیکلوفناک، حتما باید به بیمارستان بروید و زیر نظر متخصص باشید.
داروهایی هستند که مصرف هم‌زمان آنها با دیکلوفناک کارکرد و کارایی آن را مختل می‌کند. در ادامه، به تعدادی از مهم‌ترین این داروها اشاره می‌کنیم:
مصرف برخی داروها، مثلا داروهای ضدپلاکت (ضدانعقاد/ anti – platelet) مثل کلوپیدوگرل، یا داروهای رقیق‌کننده خون مثل وارفارین/ انوکساپارین/ دابیگاتران، به‌خودی‌خود می‌تواند به خون‌ریزی منجر شود. مصرف هم‌زمان اینها با دیکلوفناک خطر خون‌ریزی را بیشتر خواهد کرد.
مصرف دیکلوفناک هم برای زنان باردار و هم برای زنان شیرده خطرناک است. فقط در صورتی می‌توان این کار را انجام داد که متخصص صلاح بداند و واقعا هیچ راه دیگری نباشد. مصرف این دارو در زنان باردار، به‌ویژه در ۳ماهه اول و آخر دوران بارداری، ممکن است خطرهایی جدی را متوجه حال جنین کند (خطرهایی مثل آسیب‌دیدن کبد یا اندام‌های دیگر جنین). به‌علاوه، احتمال آنکه روند طبیعی و معمولی وضع‌حمل هم مختل شود وجود خواهد داشت.
نکته دیگر آنکه به نظر می‌رسد دیکلوفناک به شیر مادر هم راه پیدا کند؛ بنابراین شیردادن به کودک، برای کسی که این دارو را مصرف می‌کند، ممکن است خطرناک باشد. بهتر است در این شرایط با متخصص مشورت کنید.
سالمندان و کودکان، در مقایسه با افراد بالغ، بیشتر در معرض خطر عوارض و مضرات دیکلوفناک هستند. مثل مورد قبل، تجویز دارو برای این دو دسته از افراد صرفا در شرایطی انجام می‌شود که هیچ راهکار دیگری نمانده باشد. در آن صورت نیز از تجویز دوزهای بالا و مکرر دارو خودداری خواهد شد. در برخی منابع، ذکر شده که مصرف دیکلوفناک برای کودکان زیر ۱۸ سال توصیه نمی‌شود. برخی منابع دیگر این سن را تا ۱۲ سال پایین آورده‌اند. با وجود این اختلاف‌نظرها، جای تردیدی نیست که مصرف این دارو برای کودکان خوب نیست و تا حد امکان باید محدود شود.
دیکلوفناک از جمله داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی است. کار آن کاهش تعداد هورمون‌هایی است که سبب بروز درد و التهاب در بدن می‌شوند. اثر کارکرد ژل دیکلوفناک نیز مثل قرص یا کپسول دیکلوفناک است؛ با این تفاوت که قرص و کپسول بر تمام بدن تأثیر می‌گذارد، اما ژل فقط همان سطحی از پوست را که پوشانده است.
اگر کپسول یا قرص دیکلوفناک را خورده باشید، حدود ۲۰ تا ۳۰ دقیقه زمان می‌برد تا اثرش را بگذارد. این مدت‌زمان برای شیاف دیکلوفناک به چند ساعت می‌رسد. اگر از ژل دیکلوفناک بر روی پوست‌تان استفاده می‌کنید، ۱ یا ۲ روز بعد اثر آن را حس خواهید کرد. اگر از آن برای بهبود علائم آرتروز استفاده می‌کنید، ممکن است ۱ هفته طول بکشد تا اثر کامل ژل را بر مفصلی که درد می‌کند حس کنید.
بسته به علت استفاده از دارو، مدت‌زمان نیاز به آن کمتر یا بیشتر می‌شود؛ مثلا اگر برای کمردرد خفیف یا دندان درد از دارو استفاده می‌کنید، ۱ یا ۲ روز مصرف دیکلوفناک کافی خواهد بود؛ اما اگر پای اختلال جدی‌تری مثل روماتیسم مفصلی در میان باشد، مدت‌زمان نیاز به مصرف دارو قاعدتا بیشتر خواهد بود. بهترین کار این است که برای کنترل و بهبود علائم اختلال یا بیماری (فرقی نمی‌کند چه باشد)، کمترین دوز ممکن از دیکلوفناک را در کوتاه‌ترین بازه زمانی ممکن مصرف کرد.
مصرف دیکلوفناک، در دوزهای بالا و بازه‌های زمانی طولانی، ممکن است عوارضی مثل زخم معده یا روده داشته باشد. نگرانی اندکی هم وجود دارد درباره کسانی که دوزهای خیلی بالا (۱۵۰ میلی‌گرم در روز) از دارو را به‌مدتی طولانی مصرف می‌کنند. برخی از این افراد ممکن است دچار نارسایی قلبی یا نارسایی کلیوی شوند.
انتخاب بهترین نوع مسکن وابسته به این ۲ عامل است: نوع درد و علت آن. دیکلوفناک از جمله داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی است (NSAID)؛ دسته‌ای از مسکن‌ها که داروهای دیگری چون ایبوپروفن و ناپروکسن را هم شامل می‌شود. اگر نیاز به مصرف طولانی‌مدت دارو باشد، ممکن است متخصص این دو را جایگزین دیکلوفناک کند؛ چون احتمال آنکه باعث اختلال و نارسایی قلبی شوند کمتر است.
اگر داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی برای درمان دردتان کارایی ندارد، می‌توانید از انواع دیگر مسکن‌ها استفاده کنید. مسکن‌هایی مثل پاراستامول (استامینافون) یا استامینافون کدئین (کو-کودامول/ co-codamol). حتی گاهی مصرف تنهای دارو کمکی به بهبود درد نمی‌کند و ممکن است، با صلاحدید متخصص، یک یا چند عدد از روش‌های درمانی دیگر در نظر گرفته شوند: روش‌هایی مثل ورزش‌کردن یا فیزیوتراپی. دیکلوفناک برای بهبود دردهای عصبی کارایی ندارد. در این شرایط مسکن‌های دیگری تجویز خواهند شد.
مصرف دوزهای بالای دیکلوفناک به‌مدت طولانی ممکن است به زخم معده منجر شود. سالمندان و کسانی که وضعیت عمومی سلامتی‌شان چندان مساعد نیست نیز در معرض خطر این عارضه هستند. معمولا برای کسانی که زخم معده دارند یا سابقه ابتلا به آن را داشته‌اند، دیکلوفناک تجویز نمی‌کنند. اگر متخصص تشخیص دهد که بیمار، هنگام مصرف دیکلوفناک، در معرض خطر زخم معده خواهد بود، ممکن است دارویی برای کنترل آن هم تجویز کند.
قرص یا کپسول دیکلوفناک را بعد از غذا یا با یک لیوان شیر بخورید. در این صورت، احتمال آنکه معده به هم بریزد کمتر می‌شود. شایع‌ترین نشانه زخم معده احساس سوزش یا درد و ناراحتی مکرر در مرکز معده است؛ اما همیشه هم همراه با درد نیست و برخی از افراد، نشانه‌های دیگری مثل سوءهاضمه، سوزش قلب و حالت تهوع را تجربه می‌کنند. اگر مستعد زخم معده هستید، بهتر است به‌جای دیکلوفناک، از استامینافون استفاده کنید که کمتر معده را اذیت می‌کند.
هشدار مهم: به‌محض مشاهده علائم و نشانه‌های زخم معده، مصرف دارو را متوقف کنید و نزد پزشکتان بروید.
خیر، اعتیادآور نیست؛ اما باید همیشه طبق دستور مصرف و نسخه پزشک از آن استفاده کرد.
هروقت مصرف قرص، کپسول یا شیاف دیکلوفناک را متوقف کنید، ۱۵ ساعت زمان می‌برد تا اثرات دارو کاملا از بین برود.
اگر داروهای ضدالتهاب، مثل همین دیکلوفناک، در دوزهای بالا و در بلندمدت استفاده شوند، ممکن است تخمک‌گذاری زنان را تحت‌تأثیر قرار دهند؛ مسئله‌ای که باروری را برایشان دشوارتر خواهد کرد. مصرف دیکلوفناک برای کسانی که از قبل مشکلی در باروری دارند یا آزمایش‌های باروری را از سر می‌گذارند توصیه نمی‌شود. استامینوفن در این شرایط جایگزین بهتری است.
خیر. هنگام مصرف دیکلوفناک، می‌توانید مثل قبل به روند عادی غذاخوردن ادامه دهید و پرهیزی لازم نیست. البته اگر عوارضی مثل به‌هم‌ریختن معده یا حالت تهوع تجربه می‌کنید، بهتر است کمی مراعات کنید و از خوردن غذاهای پرادویه اجتناب کنید.
اگر سؤال، نکته یا نظری دارید، می‌توانید در بخش «ارسال دیدگاه» مطرح کنید. مشتاق خواندن نظرات و پیشنهادهای شما هستیم. اگر خواندن مطلب برایتان مفید بود، آن را با دوستانتان به اشتراک بگذارید.
در آیدت،
فایل‌های
خود را به فروش بگذارید و یا
مقالات‌تان
را منتشر کنید👋
پاسخ ها