سرنخ های جدید از مقبره ی مشکوک به نفرتیتی

به‌تازگی فضایی ناشناخته در آن سوی مقبره‌ی توت‌عنخ‌آمون، فرعون مصری کشف شده است که گمان می‌رود مقبره‌ی نفرتیتی، ملکه‌ی مصر در این فضا مخفی شده باشد.

طبق بررسی‌های راداری اطراف مقبره‌ی توت عنخ‌آمون در دره‌ی پادشاهان مصر، شواهدی از چند اتاقک مخفی پشت دیوارهای مقبره پیدا شده است. طبق جزئیات و شواهد ممکن است مدفن پادشاه جوان، مخفیگاهی برای مقبره‌ی نفرتیتی، ملکه‌ی اسرارآمیز مصری باشد.

پژوهشگرها با رهبری ممدوح الداماطی باستان‌شناس و وزیر سابق میراث فرهنگی مصر، از رادار نفوذ کننده‌ی زمین (GPR) برای بررسی نواحی اطراف مقبره‌ی توت‌ عنخ‌آمون استفاده کردند. طبق‌ گزارش‌ها، آن‌ها فضایی راهرو مانند و ناشناخته را در فاصله‌ی چند متری اتاقک دفن پیدا کردند و یافته‌های خود را به شورای عالی باستان (SCA) ارائه دادند. به‌گفته‌ی ری جانسون، مصرشناس مؤسسه‌ی اورینتال دانشگاه شیکاگو در اقصر مصر:

یافته‌های این پژوهش، هیجان‌انگیزند. کاملا مشخص است رازی در آن سوی دیوار شمالی اتاقک دفن وجود دارد.

^{نیم‌تنه‌ی آهکی نفرتیتی در موزه‌ی نیوس برلین}

در گذشته تیم‌های مختلف به بررسی احتمال وجود اتاقک‌های بیشتر در آن سوی مقبره‌ی توت عنخ‌آمون پرداخته بودند. اغلب این تیم‌ها با شرکت‌های خصوصی کار می‌کردند؛ اما نتایج متناقضی را ارائه دادند و بسیاری از پژوهشگرها هم فرضیه‌ی وجود اتاقک‌های پنهان را رد کردند. برای مثال، فرانچسکو پورسلی، فیزیک‌دان دانشگاه پلی تکنیک تورین ایتالیا، در سال ۲۰۱۷ سرپرستی بررسی GPR مقبره را برعهده داشت. او معتقد است براساس داده‌های به دست آمده، هیچ‌گونه شواهدی از اتاق‌های متصل به مقبره‌ی توت عنخ‌آمون دیده نمی‌شود.

ملکه‌ی گمشده‌ی مصر

از طرفی تیم پژوهشگران الداماطی به بررسی فرضیه‌های مختلفی ازجمله این فرضیه پرداختند: مقبره‌ی توت عنخ‌آمون که در سال ۱۹۲۲ کشف شد و مدفن سلطنتی کوچکی است، از اتاقک‌های مخفی گسترده‌ای تشکیل شده است که احتمالا مقبره‌ی گمشده‌‌ی نفرتیتی هم در آن قرار گرفته است. به اعتقاد برخی مصرشناس‌ها نفرتیتی قبل از آغاز حکومت توت عنخ‌آمون در ۱۴۰۰ پیش از میلاد، مدت کوتاهی فرعون مصر بوده است. تاکنون هیچ اثری از مقبره‌ی نفرتیتی در دره‌ی پادشاهان مصر پیدا نشده است.

پژوهشگرها اخیرا فضایی طویل را در بستر سنگی مقبره به سمت شرق پیدا کردند که عمق آن با اتاقک دفن توت عنخ‌آمون یکسان است و دقیقا به موازات راهروی ورودی مقبره‌ی توت قرار گرفته است. ارتفاع این فضا تقریبا ۲ متر و طول آن حداقل ۱۰ متر است.

هنوز مشخص نیست که این فضای مجهول به‌صورت فیزیکی به مقبره‌ی توت عنخ‌آمون یا KV62 (طرح استاندارد مقبره‌ی توت عنخ‌آمون) وصل شده است یا بخشی از مقبره‌ی مجاور آن است. پژوهشگرها معتقدند جهت‌گیری این فضا عمود بر محور اصلی KV62 است و نشان می‌دهد اتصالی بین آن‌ها وجود دارد زیرا مقبره‌های غیرمرتبط معمولا در زاویه‌های متفاوت نسبت به یکدیگر قرار دارند.

اما فرضیه‌ی فوق همه را قانع نکرد. زاهی هاواس، دیگر وزیر سابق میراث فرهنگی مصر معتقد است استفاده از روش‌های ژئوفیزیکی برای جستجوی مقبره‌های مصری در گذشته، منجر به افزایش امید واهی شده است و نباید چنین پروژه‌هایی را ادامه داد. او می‌افزاید: «GPR هرگز منجر به کشف جدیدی در مصر نشده است.»

هواس، خود به‌دنبال مقبره‌های جدید از جمله مقبره‌ی نفرتیتی است اما او از روش‌های متداول‌تری برای این کار استفاده می‌کند. برای مثال در سال ۲۰۱۹، منطقه‌ی شمال KV62 را به امید یافتن ورودی‌های مقبره حفاری کرده است اما چیزی پیدا نکرد.

^{مقبره‌ی توت عنخ‌آمون}

تاریخ‌های بحث‌برانگیز

بررسی‌های راداری جدید با هدف تأیید وجود اتاقک‌های بیشتر انجام شدند اما نتایج متناقض و مخالف زیادی را به‌دنبال داشتند. به‌گفته‌ی نیکولاس ریوز، مصرشناس بریتانیایی، داده‌های جدید امیدبخش هستند. ریوز سال‌های زیادی را صرف کار و پژوهش در دره‌ی پادشاهان کرده است اما انتظار چنین کشفی را نداشت. او تصور می‌کرد اتاقک‌های مخفی در ادامه‌ی بخش شمالی مقبره‌ی توت عنخ‌آمون وجود داشته باشند نه در سمت راست آن. با این حال ریوز از اولین افرادی بود که فرضیه‌ی گسترش KV62 را مطرح می‌کرد و هنوز معتقد است نفرتیتی داخل این مقبره مخفی شده است.

در سال ۲۰۱۵، ریوز در مقاله‌ای از کشف خطوط صاف و شکاف در دیوارهای نقاشی‌شده‌ی اتاقک دفن توت عنخ‌آمون خبر داد. این ترک‌ها نشان‌دهنده‌ی وجود درهای مخفی هستند. به‌ویژه او مدعی است، دیوار شمالی اتاقک دفن توت عنخ‌آمون، برخلاف تصور، بستر سنگی یکپارچه‌ای نیست بلکه دیواری کاذب از نوع دیوارهای متداولی است که سازندگان مقبره‌ی مصر باستان برای مخفی ساختن اتاقک‌های دیگر از آن استفاده می‌کردند. ریوز براساس سرنخ‌های نقاشی دیواری نتیجه می‌گیرد، ساکن پنهان این مقبره، نفرتیتی است.

الداماطی به‌دنبال گزارش یادشده، سرپرستی دو بررسی GPR برای دیوارهای مقبره را برعهده می‌گیرد. یکی از بررسی‌ها که توسط تیمی ژاپنی انجام شدند، وجود اتاق‌های مخفی را تأیید می‌کند؛ اما تیم دوم که از طرف شرکت آمریکایی نشنال جئوگرافیک فرستاده شده بودند، این نتایج را رد کردند.

الدماطی در سال ۲۰۱۶ از وزارت میراث فرهنگی برکنار شد. وزیر جانشین او یک سال بعد، دو تیم دیگر را برای بررسی منطقه‌ی اطراف KV62 دعوت کرد؛ اما مخالفت‌ها همچنان ادامه یافت. یکی از تیم‌ها به سرپرستی پورسلی، وظیفه‌ی بررسی داخل مقبره را برعهده گرفت. این تیم وجود اتاقک‌های مخفی در آن سوی دیوار KV62 را رد کرد. تیم دوم، شرکت بریتانیایی ژئوفیزیکی به‌نام Terravision Exploration بود به درخواست SCA، بررسی کوتاهی را انجام داد.

بااین‌حال نتایج اولیه‌ی Terravision از داخل مقبره نشان‌‌‌دهنده‌ی پرسش‌ها و شبهات بیشتری بودند. به همین دلیل الداماطی که حالا در دانشگاه عین الشمس قاهره فعالیت می‌کند، معتقد است این تیم باید بررسی خود را کامل کند. او می‌گوید: «من به این سادگی‌ها تسلیم نمی‌شوم.» SCA درخواست جدید الداماطی را پذیرفت و در ژوئن ۲۰۱۹، شرکت Terravison و تیمی از مهندسان دانشگاه عین‌الشمس برای تکمیل پژوهش‌ها به مقبره بازگشتند.

بااین‌حال به دلیل تداخل بخش تهویه‌ی هوای مجاور مقبره، تیم پژوهشی قادر به جمع‌آوری داده‌های تکمیلی برای بخش شمال اتاقک دفن توت عنخ‌آمون نبودند. الداماطی به‌دنبال تصویب طرحی برای بازگشت به محل دفن و بررسی دقیق‌تر جزئیات است. به‌گفته‌ی چارلی ویلیامز، سرپرست اجرایی تراویژن، بررسی دقیق اتاقک دفن بدون حذف واحدهای تهویه‌ی هوا ممکن نیست؛ اما او مطمئن است با استفاده از آنتن‌هایی متفاوت می‌تواند شکل و موقعیت فضای خالی و بخش انتهایی آن را بررسی کند.

^{ورودی مقبره‌ی توت عنخ‌آمون در دره‌ی پادشاهان، اقصر مصر}

مقبره‌ای بکر

مصرشناس‌های دیگر هم با اشتیاق زیادی نسبت به یافته‌های جدید واکنش نشان دادند. جانسون احتمال یافتن نفرتیتی را در فضای مخفی مقبره‌ی توت عنخ‌آمون رد نمی‌کند؛ اما در صورتی که اتاقک متعلق به نفرتیتی نباشد، ممکن است متعلق به عنخ‌اسن‌آمون، همسر توت عنخ‌آمون باشد که مقبره‌ی او هنوز پیدا نشده است.

آیدن دودسون، پژوهشگر مصرشناس دانشگاه بریستول بریتانیا نسبت به ایده‌های ریوز درباره‌ی نفرتیتی مشکوک است اما از نظریه‌ی مقبره‌ی دوم حمایت می‌کند و معتقد است این مقبره می‌تواند بقایای شاهزادگان زمان توت عنخ‌آمون را در خود پنهان کرده باشد. صرف‌نظر از اینکه چه کسی در مقبره‌ی مخفی باشد، این کشف می‌تواند بسیار مورد توجه قرار بگیرد زیرا این بخش از دره‌ی پادشاهان سال‌ها با لایه‌ای از خاک پوشیده شده بود و همین پوشیدگی دلیلی برای امنیت مقبره‌ی KV62 از خطر غارتگران بوده است. ریوز هم امیدوار است. او می‌گوید:

در صورتی که روشن شود نفرتیتی با عنوان فرعون دفن شده است، ما به بزرگ‌ترین کشف باستان‌شناسی دست می‌یابیم.

به عقیده‌ی ریوز در صورت یافتن شواهد بیشتر، کنفرانس بین‌المللی کارشناسان باید برای اقدامات بعدی تشکیل جلسه دهد. هرگونه پژوهش فیزیکی باید رد شود زیرا حفاری در بستر سنگ کار بسیار دشواری است و می‌تواند به آثار هنری قیمتی، لطمه‌ای جبران‌ناپذیر وارد کند.