هرآنچه دانشمندان تاکنون درباره مدت دوام ایمنی کووید ۱۹ آموخته اند

با وجود به نتیجه‌رسیدن تلاش‌ها برای تولید واکسن کرونا در برخی نقاط جهان، این پرسش مطرح می‌شود که ایمنی حاصل از واکسن تا چه مدتی دوام می‌آورد؟

کووید ۱۹ با فهرستی از علائم و شیوه‌های انتقال غیرمنتظره و طیف گسترده‌ای از عوارض خفیف تا شدید، همه را گیج کرده است. تا تاریخ ۲۲ ژوئیه بیش از ۶۰۰ هزار نفر در سراسر جهان، جان خود را بر اثر ابتلا به ویروس کرونا از دست داده‌اند. مدت ابتلا به کووید ۱۹ برای برخی افراد طولانی است تا جایی که علائم آن تا چند ماه دوام می‌آورد. بااین‌حال، اغلب افراد مبتلا بدون نیاز به بستری درمان می‌شوند. سیستم ایمنی انسان حتی بدون نیاز به واکسن یا گزینه‌های درمانی، شبکه‌ای نیرومند و عظیم از سلول‌ها و بافت‌هایی است که از ما در برابر عفونت محافظت می‌کنند.

دانشمندان برای پاسخ به برخی پرسش‌های مهم باید درک خود از واکنش ایمنی بدن به کووید ۱۹ را افزایش دهند. این پرسش‌ها عبارت‌اند از:

•   آیا ممکن است شخصی دو بار به کووید ۱۹ مبتلا شود؟
•   آستانه‌ی ایمنی جمعی پس از گسترش دنیاگیری چقدر است؟
•   چرا برخی افراد بیمارتر از برخی دیگر هستند؟
•   واکسن چگونه کار می‌کند و تا چه اندازه‌ تأثیرگذار است؟

در ماه آوریل، مقاله‌هایی درباره‌ی ایمنی در برابر کووید ۱۹ منتشر شد؛ اما بازهم برای قضاوت زود بود و نیاز به انتظار بیشتری بود؛ زیرا وقتی ویروسی جدید است، آثار بلندمدت آن ناشناخته هستند. از آن زمان دانشمندان، نکات زیادی را درباره‌ی واکنش سیستم ایمنی نسبت به کووید ۱۹ آموختند. برای مثال متوجه شدند سلول‌های مشخصی وظیفه‌ی مبارزه با ویروس را برعهده دارند یا اطلاعات جدیدی درباره‌ی واکسن به دست آوردند. نتایج تاکنون تأثیرگذار نبوده‌اند اما امیدوارکننده هستند.

در ادامه به برخی از یافته‌ها درباره‌ی واکنش بدن انسان به کووید ۱۹، روش‌های درمان بیماری و توسعه‌ی واکسن برای ویروس‌های آینده و چگونگی پایان دنیاگیری اشاره شده است.

پادتن ویروس کرونای جدید به مرور زمان کاهش می‌یابد

طبق یافته‌های پژوهشگران بریتانیایی، ایمنی پادتن‌های کووید ۱۹ ممکن است تنها چند ماه دوام بیاورد. قبل از این پژوهش، دانشمندان می‌دانستند در بدن اغلب افراد مبتلا به بیماری کووید ۱۹، پادتن یا آنتی‌بادی تولید می‌شود. پادتن‌ها، پروتئین‌های سیستم ایمنی هستند که به ویروس‌ها می‌چسبند و آن‌ها را از کار می‌اندازند. همچنین می‌توانند عفونت ویروسی را متوقف کنند. به گفته‌ی الیتزا تیل، رئیس آزمایشگاه سرم‌شناسی بیماری‌های عفونی و یکی از مؤلفان پژوهش:

پادتن‌های خنثی‌کننده در بدن اغلب افراد تولید می‌شوند. این پادتن‌ها زیرمجموعه‌ی مهمی از پادتن‌هایی هستند که در کشتن ویروس نقش دارند.

در پژوهش‌ یادشده، چنین پرسش‌هایی مطرح شده‌اند: به مرور زمان چه اتفاقی برای پادتن‌های خنثی‌کننده رخ می‌دهد؟ پژوهشگرها به مدت ۹۵ روز و پس از شروع علائم به ردیابی بیماران کووید ۱۹ پرداختند، پادتن خون آن‌ها را بررسی کردند و متوجه شدند پادتن در مدت سه ماه کاهش می‌یابد. به گفته‌ی تیل:

معمولا پادتن‌ها پس از شروع علائم به مدت ۲۰ الی ۳۰ روز به اوج می‌رسند و سپس کاهش می‌یابند. به‌نظر می‌رسد این پادتن‌ها در ناقلان بی‌علامت یا مبتلایان به نوع خفیف بیماری، با سرعت بیشتری کاهش می‌یابند.

حالا باتوجه‌به یافته‌های پژوهش فوق، این پرسش مطرح می‌شود: آیا به مرور زمان، احتمال ابتلای مجدد به ویروس وجود دارد؟ پاسخ مثبت است و این مسئله نگران‌کننده است. حتی ممکن است افراد چند مرتبه مبتلا شوند. این روند می‌تواند به تأخیر در شکل‌گیری ایمنی جمعی منجر شود. ایمنی جمعی آستانه‌ی کاهش مبتلایان جدید است. در این آستانه، تعداد کمتری از افراد ویروس را منتقل می‌کنند یا آلوده می‌شوند. سیستم ایمنی نیمه‌پایداری که یک مرتبه در معرض ابتلا به ویروس قرار داشته است، می‌تواند بر طراحی واکسن تأثیر بگذارد.

پادتن تنها ابزار دفاعی سیستم ایمنی نیست 

طبق گزارش‌ها، برخی افراد پس از ابتلا به ویروس کرونا برای اولین‌بار، مجددا مبتلا و بیمار شده‌اند؛ اما هنوز احتمال دقیق ابتلای مجدد به بیماری مشخص نیست. پزشکان برای پی‌بردن به این آمار باید داده‌های پادتن و ژنتیک ویروس بیماران خود را جمع آوری کنند و این سؤال‌ها را بپرسند: آیا پس از یک مرتبه ابتلا، ویروس دوباره در بدن بیمار ظاهر می‌شود؟ آیا بدن بیمار پس از یک بار ابتلا، پادتن تولید می‌کند و آیا پادتن‌ها به مرور کاهش می‌یابند؟

به گفته‌ی دانشمندان، الگوی کاهش پادتن پس از ابتلا به بیماری، الگویی متداول است. چنین الگویی را می‌توان در کروناویروس‌های عامل سرماخوردگی هم دید. به گفته‌ی شین کراتی، ایمنی‌شناس مؤسسه‌ی ایمنی‌شناسی لا جولا، این روند کاملا طبیعی است.

نکته: نباید مقاله‌ی پژوهشی بریتانیا را به‌عنوان مدرکی برای بعید بودن ایمنی جمعی در نظر گرفت و همچنین نمی‌توان گفت تمام مبتلایان به کووید ۱۹ لزوما سه ماه بعد در معرض خطر ابتلای مجدد قرار دارند. به نقل از نینا لی برت و آنتونیو برتولتی، ایمنی‌شناسان دانشکده‌ی پزشکی Duke NUS سنگاپور، پوشش رسانه‌ای درباره‌ی کاهش پادتن بی‌معنی است زیرا کاهش پادتن معمولا روندی طبیعی است.از طرفی پادتن‌ها تنها بخش سیستم ایمنی نیستند که از بدن در برابر ابتلای مجدد محافظت می‌کنند.

سیستم ایمنی فراتر از پادتن است

خوشبختانه سیستم ایمنی تنها به پادتن‌ها وابسته نیست. درواقع بخش‌های مختلفی از سیستم ایمنی از بدن در برابر ویروس کرونای جدید محافظت می‌کنند. یکی از بخش‌ها سلول‌های T هستند. به گفته‌ی الساندرو سته، پژوهشگر مؤسسه‌ی ایمنی‌شناسی لا جولا:

اسم سلول‌ها نشانه‌ی خوبی برای عملکرد آن‌ها است. این سلول‌ها، سلول‌های آلوده را شناسایی و نابود می‌کنند. پادتن‌ها می‌توانند ویروس را از مایعات بدن حذف کنند؛ اما اگر ویروس به سلولی نفوذ کند، پادتن‌ها قادر به شناسایی آن‌ها نیستند.

اینجا است که سلول‌های T وارد عمل می‌شوند: این سلول‌ها، ویروس‌های مخفی را شناسایی و نابود می‌کنند. با اینکه پادتن‌ها می‌توانند از ابتلا جلوگیری کنند، سلول‌های قاتل تی می‌توانند پس از نفوذ ویروس به مبارزه با آن‌ها بپردازند؛ بنابراین نقش مهمی در ایمنی طولانی مدت و توقف ویروس ایفا می‌کنند.

^{سه سلول قاتل T در اطراف سلولی سرطانی که برای نابودسازی آن آماده می‌شوند}

علاوه بر سلول‌های قاتل T و پادتن‌ها، سلول‌های امدادگر T هم به واکنش پادتنی سلول کمک می‌کنند. به گفته‌ی سته، این سلول‌ها برای واکنش پادتن به جهش ضروری هستند. اما باز هم سیستم ایمنی فراتر از موارد فوق است. گروه دیگری از سلول‌ها به‌نام سلول‌های حافظه‌ی B وجود دارند که وظیفه‌ی تولید پادتن را برعهده دارند. انواع مشخصی از سلول‌های B به سلول‌های حافظه‌ی B تبدیل می‌شوند. این سلول‌ها دستورالعمل‌های تولید نوعی پادتن مشخص را ذخیره می‌کنند اما فعالیتی ندارند. بلکه در گره‌های لنفاوی و طحال مخفی می‌شوند که می‌توانند محل اصلی عفونت ویروسی باشند. این ویروس‌ها سپس منتظر سیگنال تولید پادتن می‌مانند.

وقتی ویروس جدیدی به بدن حمله می‌کند، معمولا دو هفته طول می‌کشد تا سیستم ایمنی، پادتن مناسب را برای نابودی ویروس‌ها تولید کند. با وجود سلول‌های حافظه‌ی B این زمان به چند روز کاهش می‌یابد.

ایمنی معانی متعددی دارد

ایمنی صرفا یک معنی ندارد؛ بلکه چندین نوع ایمنی وجود دارد. ایمنی می‌تواند به‌معنی واکنش قوی پادتنی باشد که از تولید ویروس در سلول‌ها جلوگیری می‌کند. از طرفی می‌تواند سلول قاتل T باشد که با سرعتی بالا عفونت را قبل از بیماری یا پس از شیوع ویروس متوقف می‌کند. به گفته‌ی سته:

در بسیاری از عفونت‌های ویروسی، ویروس کمی تکثیر می‌شود اما سیستم ایمنی بلافاصله مسیر آن را متوقف می‌کند. شخص، آلوده و بیمار می‌شود اما سیستم ایمنی او عملکرد خوبی در توقف آلودگی دارد.

ایمنی می‌تواند نتیجه‌ی فعالیت سلول‌های حافظه‌ی B هم باشد. به گفته‌ی تیل:

اگر شخصی سلول حافظه‌ی B داشته باشد و برای بار دوم در معرض خطر ابتلا به ویروس قرار بگیرد. پادتن‌ها به سرعت به ویروس واکنش می‌دهند و درنتیجه آن را با سرعت بیشتری نابود می‌کنند.

بنابراین احتمال ابتلای مجدد به ویروس وجود دارد اما ممکن است فاجعه‌بار نباشد. وقتی ویروس به بدن فرد وارد می‌شود، بدن آن را به خاطر می‌سپارد.

دانشمندان اطلاعات زیادی درباره‌ی سلول‌های T و کووید ۱۹ ندارند

دانشمندان هنوز داده‌های کافی را درباره‌ی واکنش بلندمدت سلول‌های T و سلول‌های حافظه‌ی B نسبت به ویروس جدید کرونا ندارند اما یافته‌های آن‌ها امیدبخش است. کراتی، سته و دیگر همکاران، در ماه ژوئن مقاله‌ای را درباره‌ی واکنش سلول‌های T به مبتلایان خفیف کووید ۱۹ منتشر کردند. این مقاله‌ در مجله‌ی Cell منتشر شد. به گفته‌ی کراتی:

متوجه شدیم در بدن تمام مبتلایانی که نیاز به بستری پیدا نمی‌کنند، سلول CD4 T یا سلول امدادگر T واکنش نشان می‌دهند؛ و اغلب آن‌ها از سلول CD8 T یا سلول قاتل T برخوردار هستند؛ اما باید دید این سلول‌ها تا چه مدت دوام می‌آورند؟ نمی‌دانیم در رابطه با حافظه چه اتفاقی رخ می‌دهد. دانشمندان به زمان بیشتری برای تست خون افراد بهبودیافته نیاز دارند. دوام ایمنی۷ سؤال بزرگی است که هنوز راه زیادی برای پاسخ به آن باقی مانده است.

سلول‌های حافظه‌ی B چه اندازه دوام دارند؟ هنوز مشخص نیست؛ اما به‌نظر می‌رسد حافظه‌‌ی سلول‌های B طولانی‌مدت باشد. طبق گزارشی، سلول‌های B تا هشتاد سال بعد در بدن بازماندگان دنیاگیری آنفولانزای ۱۹۱۸ باقی ماندند.

دانشمندان دلایل خوبی برای خوشبینی دارند. آن‌ها امیدوار هستند پس از ابتلا به کووید ۱۹ برای اولین‌بار، ایمنی طولانی‌مدتی دربرابر این بیماری شکل بگیرد. به گفته‌ی لیبرت و برتولتی «واکنش سلول‌های T به کرونا ویروس‌ها طولانی مدت است.»

طبق یافته‌های لیبرت و برتولتی، افرادی که ۱۷ سال پیش از بیماری سارس بهبود پیدا کردند، هنوز سلول‌های T را در بدن خود دارند. از دید آن‌ها، کاهش سطح آنتی‌بیوتیک لزوما نگران‌کننده نیست. نکته‌ی مهم، سطح سلول‌های T و سلول‌های حافظه‌ی B است. همچنین سلول‌های T که برای مبارزه با دیگر انواع کرونا ویروس تولید شده‌اند می‌توانند در مبارزه با کووید ۱۹ هم مفید باشند. به گفته‌ی مؤلفان:

به‌نظر می‌رسد ایمنی علیه ویروس کرونای جدید، در اغلب افراد وجود دارد؛ اما مشخص نیست سلول‌های T برای محافظت در برابر کووید ۱۹ کافی هستند یا خیر.

برای مثال طبق فرضیه‌ای، کووید ۱۹ در آسیای شرقی زیاد کشنده نیست؛ زیرا مردم این منطقه در گذشته انواع کرونا ویروس‌ها را تجربه کرده‌‌اند و سیستم ایمنی آن‌ها آمادگی لازم را دارد. دانشمندان تاکنون از آزمایش‌های پرخطر واکسن روی انسان خودداری کرده‌اند. آن‌ها نمی‌توانند برای بررسی ایمنی، افراد را دوباره به ویروس آلوده کنند اما می‌توانند روی میمون‌ها این آزمایش را انجام دهند. طبق یافته‌‌ها میمون‌های مکاک برای بار دوم به کووید ۱۹ مبتلا نمی‌شوند.

پرسش بزرگ ایمنی طولانی مدت

باتوجه‌به نکات فوق، پرسش بزرگی مطرح می‌شود: ترکیب صحیح پادتن‌ها (عدد و نوع)، سلول‌های T، سلول‌های B پایدار نسبت به ویروس کرونای جدید چیست؟ برای مثال ممکن است شخصی برای مبارزه با ویروس، به تراکم بالای پادتن در بدن خود نیاز نداشته باشد. شاید سلول‌های T نقش مهم‌تری را در محافظت از بدن ایفا کنند. دانشمندان، پاسخ به پرسش فوق را در مفهومی به‌نام «همبستگی ایمنی» جست‌وجو می‌کنند. این معیار هنوز برای ویروس کرونای جدید مشخص نیست. به گفته‌ی تیل: «باید به پرسش مهمی پاسخ داد: حداقل سطح پادتن همبسته با ایمنی محافظتی در بدن افراد وجود دارد؟» اما ایمنی صحیح در برابر کووید ۱۹ صرفا به پادتن نیاز ندارد. به گفته‌ی کراتی:

افرادی هستند که قادر به تولید پادتن نیستند. برای مثال برخی افراد مبتلا به کووید ۱۹ در ایتالیا بدون داشتن پادتن، بهبود یافته‌اند. این بیمارها به ذات‌الریه مبتلا شدند. واکنش ایمنی آن‌ها ارزیابی نشد اما بهبودی آن‌ها به این معنی است که در غیاب پادتن، سلول‌های T وظیفه‌ی محافظت را برعهده گرفته‌اند.

متأسفانه هنوز هم نمی‌توان، چشم انداز ۶ماهه‌ای را از ایمنی کووید ۱۹ ارائه داد. به گفته‌ی کراتی: «ما دقیقا نمی‌دانیم چه میزان از هر سلول یا پادتن برای محافظت از بدن لازم است؛ اما در تلاشیم تا از جمع‌آوری داده‌ها به دیدگاه جامعی برسیم.»

پژوهشگرها همچنین در تلاش‌اند تا به این پرسش پاسخ دهند: چگونه واکنش ایمنی نامناسب می‌تواند منجر به علائم شدید و نیاز به ونتیلاتور شود، اما شخص دیگری آسان‌تر بهبود پیدا کند. اخیرا دانشمندان تا حدودی به این تفاوت پی برده‌اند. به گفته‌ی نوالا میر، پزشک و پژوهشگر دانشگاه پنسیلوانیا:

هیچ همبستگی بی‌نقصی بین نوع ایمنی و بیماری شدید وجود ندارد؛ اما برخی سرنخ‌ها به دست آمدند. سلول‌های T در افرادی که بدترین نتایج را داشتند و اغلب اوقات زیر دستگاه‌های تنفسی بیمارستان‌ها بودند، واکنش نامنظمی دارند. به این ترتیب مشکلات ریوی و علائم شدیدتری پیدا کردند. از طرفی فعالیت شدید ایمنی می‌تواند منجر به آسیب به اعضای بدن شود.

پزشکان امیدوار هستند با درک بهتر واکنش ایمنی به ویروس جدید کرونا بتوانند از واکنش‌های شدید ایمنی جلوگیری کنند.

آیا تست پادتن می‌تواند میزان ایمنی افراد را تعیین کند؟

این روزها اغلب افراد با این پرسش روبه‌رو می‌شوند: تست مثبت پادتن کووید ۱۹ به‌معنی ایمنی است؟ متأسفانه چنین تست‌هایی نمی‌توانند چگونگی ایمنی افراد در برابر کووید ۱۹ یا مدت زمان آن‌ها را تضمین کنند. به گفته‌ی تیل:

نکته‌ی حائز اهمیت این است که کل تست‌های موجود در بازار، قادر به کشف پادتن هستند اما نمی‌توانند پادتن‌های ترکیبی را از پادتن‌های خنثی‌کننده تشخیص دهند.

^{داروسازی در حال انجام تست پادتن کووید ۱۹ در استراسبورگ فرانسه}

بنابراین از تست‌های پادتن تنها می‌توانن نتیجه گرفت شخص قبلا ناقل ویروس بوده است. علاوه بر این، چنین‌ تست‌هایی دقت بالایی ندارند و دقت آن‌ها براساس شیوع ویروس تغییر می‌کند. این تست‌ها نمی‌توانند اطلاعاتی را درباره‌ی خطر ابتلای مجدد یا میزان ایمنی ارائه دهند. به گفته‌ی تیل:

شاید فکر کنید تست مثبت پادتن به‌معنی ایمنی است؛ اما قطعا نمی‌توان چنین نتیجه‌ای گرفت. به‌نظر من تست پادتن محدودیت بالایی دارد. درنتیجه با تست مثبت پادتن نباید دست از ماسک زدن یا دیگر روش‌ها و تجهیزات فاصله‌گذاری و ایمنی بردارید. اگر می‌خواهید کار مثبتی انجام دهید می‌توانید پلاسمای خون اهدا کنید. پادتن‌های موجود در پلاسما می‌توانند به بهبود بیماران مبتلا به کووید ۱۹ کمک کنند.

افزایش درک ایمنی چه تأثیری بر فرایند تولید واکسن دارد؟

اگر به پیچیدگی سیستم ایمنی و بخش‌های مختلف آن فکر کنید، با چالشی که پژوهشگرها برای تولید واکسن با آن روبه‌رو هستند آشنا می‌شوید. واکسن، دارویی است که روش مقابله با تهدیدی مثل ویروس را به سیستم ایمنی آموزش می‌دهد و می‌تواند از شدت بیماری بکاهد یا به‌طور کلی از آن جلوگیری کند. به همین دلیل واکسن‌ها ابزارهایی نجات‌بخش و قدرتمند هستند؛ اما توسعه‌ و ساخت آن‌ها فرآیندی هزینه بر، زمان‌بر و پرکار است. بسیاری از تلاش‌های تولید واکسن به شکست می‌انجامند.

با اینکه هیچ تضمینی برای تولید واکسن موفق کووید ۱۹ وجود ندارد، برخی دانشمندان نسبت به تولید آن در زمانی بی‌سابقه امیدوار هستند. ازآنجاکه بسیاری از افراد بدون نیاز به بستری یا دارو از کووید ۱۹ جان سالم به در برده‌اند، پس می‌توان نتیجه گرفت سیستم ایمنی توانایی دفاع از خود را دارد؛ اما دانشمندان باید محاسبه کنند سیستم ایمنی دقیقا چگونه باید آماده‌ی کنترل و مهار تهدیدهای واقعی شود.

درحال‌حاضر، دانشمندان سراسر جهان به شکل بی‌سابقه‌ای برای تولید واکسن کووید ۱۹ با سرعتی بالا تلاش می‌کنند. بیش از ۱۵۰ واکسن کاندیدا در دست توسعه هستند و تعداد زیادی از آزمایش‌های انسانی پس از گذشت چند ماه از شیوع ویروس در حال انجام هستند. گروه‌های پژوهشی، نتایج امیدبخشی را منتشر کرده‌اند و در حال آماده‌سازی تست‌ها در مقیاس بزرگ هستند. تولیدکنندگان هم در حال ساخت کارخانه‌هایی برای تولید میلیاردها دز واکسن هستند و دولت‌ها میلیاردها دلار روی پروژه‌های تولید واکسن سرمایه‌گذاری کرده‌اند.

اثربخشی واکسن روی افراد و گروه‌های سنی مختلف، متفاوت است

در هفته‌ای که گذشت، تیم‌های پژوهشی در چین و بریتانیا مقاله‌هایی را درباره‌ی نتایج تست‌های اولیه‌ی واکسن کووید ۱۹ در مجله‌ی Lancet منتشر کردند. هر دو کشور از نسخه‌‌ی آدنوویروس (یکی از نسخه‌های ویروس کرونای جدید) استفاده کردند که برای جلوگیری از بیماری تولید شده بودند. ناقل آدنوویروس از بخشی از ویروس جدید کرونا برای القای واکنش ایمنی استفاده می‌کند.

هر دو گروه پژوهشگران دریافتند در صورت استفاده از آدنوویروس برای واکسن‌های کووید ۱۹، عملکرد بهتری خواهند داشت. یکی از نتایج تست واکسن روی گروه داوطلب، تولید پادتن و سلول‌های T بود. نائور بار زیو، استادیار سلامت بین‌الملل و پژوهشگر واکسن در دانشکده‌ی سلامت عمومی جانز هاپکینز می‌گوید: «به‌شدت نسبت به توسعه‌ی واکسن مؤثر کرونا خوش‌بین هستیم.»

همان‌طور که دنیاگیری کرونا پیچیده است تولید واکسن آن هم از این قاعده مستثنی نیست. به گفته‌ی بار زیو: «پرسش‌های زیادی بی‌پاسخ مانده‌اند و باید وارد مرحله‌ی سوم آزمایش‌ها در مقیاس انبوه شویم.»

از طرفی طیف گسترده‌‌ی واکنش‌های ایمنی به ویروس جدید کرونا به این معنی است که احتمالا واکنش‌های متنوعی هم به واکسن وجود خواهد داشت. ممکن است واکسن روی برخی افراد تأثیر قوی و روی برخی دیگر اثری ضعیف داشته باشند. علاوه بر این، واکنش ایمنی در افراد مسن‌تر با واکنش ایمنی کودکان متفاوت است به همین دلیل تولید واکسن مناسب تمام گروه‌های سنی، کار دشواری است.

^{پروفسور فرانکویس ونتر در حال دریافت واکسن آزمایشی کووید ۱۹ در واحد پژوهشی پاتوژن‌ها مسری (RMPRU) در بیمارستان کریس هانی باراگوانات در سووتو، آفریقای جنوبی}

به گفته‌ی بنجامین نیومان، ویروس‌شناس دانشگاه A&M تگزاس:

برخی افراد از قابلیت ژنتیکی برای تشخیص پاتوژن محروم‌اند. به همین دلیل واکنش مختلفی به بیماری‌ها نشان می‌دهند. درنتیجه، باید واکسن‌های مختلفی را برای افراد مختلف تولید کنیم.

درحال‌حاضر، اغلب واکسن‌ها صرفا یکی از پروتئین‌های ویروس را هدف قرار می‌دهند که پروتئین پپلومر یا پوشش بیرونی پروتئین است. ویروس از این پروتئین برای نفوذ به سلول‌های انسان استفاده می‌کند. برای ایمنی در برابر کووید ۱۹ به دزهای متعددی از این واکسن‌ها نیاز است و واکسن‌ها باید بخش‌های مختلف ویروس را هدف قرار دهند. نتایج واکسیناسیون از ایمنی ضدعفونی برای نابودی کامل عفونت تا محافظت در برابر عوارض شدید ویروس متغیر هستند.

ایمنی مؤثر واکسن تنها در آزمایش‌های کنترل‌شده و تصادفی ثابت خواهد شد. باید هزاران نفر دزهای واکسن را دریافت کنند و با افرادی که واکسن نزده‌اند مقایسه شوند. این فرایند پرهزینه و زمانبر است اما برای تولید انبوه واکسن ضروری است.کراتی باتوجه‌به یافته‌های خود درباره‌ی واکنش ایمنی به ویروس، نسبت به واکسن خوشبین است. سوابق ایمنی نشان می‌دهند روش‌های تولید واکسن در گذشته نتیجه‌بخش بوده‌اند. کراتی می‌گوید:

طبق داده‌ها، بدن افراد قادر به تشخیص ویروس و واکنش معقول ایمنی است. این نوع ایمنی، هدف مدنظر برای تولید واکسن است.

ایمنی جمعی چگونه حاصل می‌شود؟

تنها تزریق واکسن برای پایان دادن به دنیاگیری کرونا کافی نیست. واکسن قطعا ابزاری مؤثر است اما پایان دادن به دنیاگیری به روش تولید واکسن و رعایت پروتکل‌های بهداشتی هم وابسته است. بنابراین نیاز به سطح بالایی از ایمنی جمعی است به‌طوری‌که تعداد مبتلایان جدید به شکل چشم‌گیری کاهش یابند و ویروس قادر به انتقال نباشد. این سطح از ایمنی برای افرادی که نمی‌توانند واکسینه شوند اما در برابر بیماری آسیب‌پذیر هستند، ضروری است. پس از رسیدن به ایمنی جمعی باز هم احتمال شیوع در مقیاس کوچک وجود خواهد داشت اما دنیاگیری کاهش می‌یابد و در نهایت زندگی به حالت عادی بازمی‌گردد.

براساس میزان گسترش ویروس، آستانه‌ی ایمنی جمعی از ۶۰ درصد تا ۹۰ درصد جمعیت متغیر است. طبق برخی مدل‌های کووید ۱۹، ایمنی جمعی می‌تواند ۲۰ درصد باشد. البته این نتیجه تنها نتیجه‌ی قطعی نیست؛ همه‌گیری‌ها می‌توانند به خودی خود و قبل از رسیدن به ایمنی جمعی فروکش کنند یا اینکه دنیاگیری بی‌سابقه و مهارنشده‌ای می‌تواند از این معیار عبور کند.

یکی از راه‌های رسیدن به ایمنی جمعی، انتشار بدون کنترل ویروس در میان جمعیت مشخصی است تا زمانی‌که تعداد مشخصی از افراد آلوده شوند؛ اما این مسیر بسیار پرهزینه و کشنده است. برای مثال کشور سوئد به دلیل انتشار بیماری خفیف تا اندازه‌ای به ایمنی جمعی رسیده است. شاید هم ویروس از ایمنی جمعی فراتر برود و تا شیوع آن تا زمانی‌که ۷۰، ۸۰ یا حتی ۹۰ درصد جمعیت ایمن شوند، ادامه پیدا کند. درصد مبتلایان به کووید ۱۹ هنوز در بسیاری از نقاط جهان، تک‌رقمی است؛ بنابراین تا رسیدن به ایمنی جمعی راه زیادی در پیش است.

سناریوی جایگزین، واکسیناسیون انبوه است؛ اما حتی این مسیر هم ساده نیست. به گفته‌ی بروس وای لی، استاد مدیریت و سیاست‌گذاری سلامت در دانشکده‌ی سلامت عمومی CUNY: «واکسن صرفا ابزار قدرتمندی نیست. بلکه تأثیر آن براساس شرایط تغییر خواهد کرد.»

لی با استفاده از مدل‌های کامپیوتری، متوجه مقیاس متغیر بین اثربخشی واکسن و تعداد افرادی که به ایمنی جمعی رسیده‌اند، شد. اثربخشی در این نمونه به‌معنی سهم افرادی است که واکسن دریافت کرده‌اند و دربرابر ویروس ایمن شده‌اند. یافته‌های لی در مجله‌ی American journal of Preventive Medicine منتشر شدند.

طبق نتایج، در صورتی که بتوان به نرخ واکسیناسیون ۱۰۰ درصد رسید، واکسن حداقل باید دارای اثربخشی ۶۰ درصدی باشد. در صورتی که نرخ واکسیناسیون به ۷۵ درصد برسد، اثربخشی واکسن باید حداقل ۷۰ درصد باشد. به گفته‌ی لی:

مردم نباید واکسن را مساوی با درمان بدانند. هرچقدر تعداد بیشتری از افراد واکسینه شوند، ویروس، کمتر فرصت شیوع پیدا می‌کند.

بااین‌حال، نتایج فوق براساس استراتژی واکسیناسیون انبوه پیش‌بینی شده‌اند. معیارهای دیگر مثل فاصله‌گذاری اجتماعی، استفاده از ماسک، رعایت بهداشت، تست، ردیابی بیمارها و قرنطینه هم نقش مهمی در توقف ویروس ایفا می‌کنند. با اینکه این معیارها آستانه‌ی ایمنی جمعی را تغییر نمی‌دهند، می‌توانند تعداد افراد مبتلا به کووید ۱۹ را کاهش دهند. با کاهش تعداد افراد مبتلا، آسان‌تر می‌توان افراد مشکوک را شناسایی و برنامه‌ی واکسیناسیون را اجرا کرد. درحال‌حاضر تنها با رعایت معیارهای کنترلی دنیاگیری می‌توان تعداد مبتلایان را کاهش داد اما پس از واکسیناسیون هم باید این معیارها را رعایت کرد.حتی می‌توان بدون واکسن و با وجود موارد جدید ابتلا به ایمنی جمعی رسید. به گفته‌ی مایکل مینا، همه‌گیرشناس هاروارد:

وجود موارد جدید ابتلا امری طبیعی است اما به‌معنی غیرممکن بودن ایمنی جمعی نیست. ابتلای مجدد می‌تواند خفیف‌تر باشد و به بهبود ایمنی کمک کند.

متغیر مهم دیگر، دوام ایمنی واکسن است. حتی اگر واکسن، اثربخشی دائمی نداشته باشد، در صورتی که ایمنی واکسن تنها چند ماه دوام بیاورد، افراد بیشتری نیاز به تمدید واکسن دارند. در غیر این صورت حتی جهان ایمن‌شده با واکسن هم در معرض خطر ابتلای مجدد قرار خواهد گرفت.

وضعیت فعلی دنیاگیری به‌ویژه در ایالات ‌متحده که تعداد مبتلایان جدید آن روبه افزایش هستند، شرایط را پیچیده می‌کند. به گفته‌ی ماریا لنا بوتازی، یکی از مدیران بخش توسعه‌ی واکسن مرکز بیمارستان کودکان تگزاس و یکی از مؤلفان پژوهش واکسیناسیون:

درحال‌حاضر، مبتلایان زیادی وجود دارند که ایمن نیستند. برای رسیدن به ایمنی جمعی باید افراد در برابر بیماری ایمن شده باشند.

باتوجه‌به موارد جدید مبتلا به‌خصوص در ایالات متحده، افراد بیشتری به واکسیناسیون نیاز پیدا می‌کنند و واکسن هم باید اثربخشی بیشتری داشته باشد. واکسن باید روی تمام افراد ناقل ویروس تأثیر مثبتی داشته باشد و تعداد مبتلایان را به کمتر از یک میلیون نفر در روز محدود کند. به گفته‌ی بوتازی:«اگر منحنی ابتلا به کووید ۱۹، مسطح شود می‌توانیم برای رسیدن به واکسن مؤثر تلاش کنیم و به ایمنی ۸۰ تا ۹۰ درصدی برسیم.»

بنابراین چشم‌انداز واکسن حتی با سرعت بی‌سابقه را نمی‌توان دلیلی برای توقف ابتلا در نظر گرفت. تولید واکسنی که بتواند میلیاردها نفر را ایمن کند می‌تواند چندین سال طول بکشد و ویروس همچنان آسیب خواهد زد. شاید نتوان واکنش ایمنی بدن را کنترل کرد؛ اما می‌توان با کاهش گسترش کووید ۱۹ به سطحی از ایمنی جمعی رسید. خط مقدم دفاع در برابر ویروس، سلول‌های داخل بدن هستند؛ اما توقف شیوع ویروس به تلاش‌های جهانی وابسته است.