داستان برند پی پال، گروهی که دنیای پرداخت آنلاین را متحول کردند

پی پال استارتاپی بود که توانست از بحران مالی سال ۲۰۰۰ و دوران دات کام عبور کند و به پیشرفت چشمگیری دست یابد.

پی پال نامی شناخته‌شده و شاید شناخته‌شده‌ترین نام در‌زمینه‌ی پرداخت آنلاین در جهان است. این شرکت با بیش از ۳۰۰ میلیون کاربر فعال در بیش از ۲۰۰ کشور جهان و ۱۰ میلیارد پرداخت در سال با استفاده از ۱۰۰ ارز مختلف جهانی، به غولی در صنعت تجارت الکترونیک تبدیل شده است؛ غولی که حتی وجود رقبایی مانند ارزهای مجازی نیز به‌سختی بتوانند جایگاهش را متزلزل کنند. در این مقاله، قصد داریم شما را با سفری نه‌چندان طولانی، اما جذاب و هیجان‌انگیز پی پال آشنا کنیم؛ اینکه این سفر از کجا شروع شد و اکنون در کجای مسیر قرار دارد. پس، با دیجیتال همراه باشید.

شروع ماجرا

در اواخر قرن بیستم، در ایالات متحده استفاده از اینترنت و کامپیوتر رشد بسیار زیادی پیدا کرد؛ از‌این‌رو، بسیاری از سرمایه‌گذاران و کارآفرینان به‌سمت استفاده از این موقعیت جذب شدند. در سال ۱۹۹۸، دو جوان جاه‌طلب، مکس لوچین و پیتر تیل، استارتاپی مالی به‌نام کانفینیتی (Confinity) راه‌اندازی کردند. این استارتاپ به‌نوعی واسطه‌ی میان خریدار و فروشنده و بانک بود.

تا آن زمان، اگر کسی تمایل داشت از سایت‌های خرده‌فروشی مانند ای‌بی (ebay) خرید کند، باید چک پرداخت را با پست به فروشنده ارسال می‌کرد؛ درنتیجه، زمان لازم برای دریافت محصول و پرداخت وجه به‌شدت افزایش پیدا می‌کرد. کانفینیتی توانست راه‌حلی برای این مشکل ارائه کند و به رشد درخورتوجهی در همان سال‌های ابتدایی دست یابد. مشاغل کوچک و تاجران آنلاین و مصرف‌کنندگان به‌سرعت جذب سیستم شدند و پرداخت‌ها شروع شد. این شرکت در همان سه سال ابتدایی خود توانست سه‌میلیارد دلار پرداخت از ۱۰/۲ میلیون مصرف‌کننده را ثبت کند.

ایلان ماسک وارد بازی می‌شود

در نوامبر ۱۹۹۹، ایلان ماسک به‌همراه جمعی دیگر از نوابغ برنامه‌نویسی، سایت X.com را ایجاد کردند. عمده‌ی تمرکز ماسک و همکارانش روی سرعت تراکنش‌ها و تسویه‌حساب‌ها بود. همچنین، آن‌ها سیستمی طراحی کرده بودند تا افراد تازه‌عضوشده در وب‌سایت مبلغ ۲۰ دلار و افراد معرفی‌کننده‌ی وب‌سایت به دیگران مبلغ ۱۰ دلار دریافت کنند.

X.com توانست در مدت بسیار کوتاهی به موفقیت چشمگیری دست پیدا کند؛ اما همچنان مشکل اصلی پابرجا بود: مردم نمی‌توانستند به‌راحتی به این وب‌سایت اعتماد کنند؛ خصوصا بعد از رسوایی‌هایی که برای این شرکت در‌زمینه‌ی نقل‌و‌انتقالات مشکوک و امنیت حساب‌ها پیش آمد. درنهایت، ایلان ماسک تصمیم گرفت X.com با استارتاپ کانفینیتی ادغام شود و تمرکزشان را به‌جای رقابت روی بهبود عملکرد بگذارند.

ظهور پی پال

در اکتبر ۲۰۰۰ و پس از مذاکرات فشرده، درنهایت دو استارتاپ با یکدیگر ادغام شدند و برای بازسازی برند، نام پی پال را برای شرکت جدید انتخاب کردند. پی پال تقریبا تمام خدماتی که هر دو استارتاپ ارائه می‌دادند، با کیفیتی به‌مراتب بهتر به مشتریان ارائه می‌داد؛ از‌این‌رو، حتی زمانی‌که مدیران پی پال حق عضویت ۵ و ۱۰ و حتی ۲۰ دلاری دریافت کردند، مشتریان با کمال میل این حق عضویت را می‌پرداختند. استقبال از پی پال به‌حدی بود که در ماه‌های ابتدایی، رشد روزانه‌ی ۱۰ درصدی را در افزایش کاربران رقم زدند و تعداد کاربران پی پال از مارس ۲۰۰۰ تا تابستان همان سال، از یک‌میلیون به پنج‌میلیون نفر رسید.

سال ۲۰۰۲، پی پال در بورس نزدک (Nasdaq) عرضه شد. در عرضه‌ی اولیه این شرکت، قیمت هر سهم ۱۳ دلار تعیین شده بود؛ بااین‌حال در همان سال، ارزش پی پال بیش از ۵۰ درصد افزایش پیدا کرد. این رشد باعث تحیر بسیاری از تحلیلگران شد و چشم جهان را به‌سمت این استارتاپ تازه‌کار خیره کرد.

ای‌بی وارد عمل می‌شود

رشد خیره‌کننده‌ی پی پال بسیاری از شرکت‌های بزرگ را به‌سمت این شرکت گسیل کرد. دراین‌میان، ای‌بی که سابقه‌ی همکاری طولانی‌مدت‌تری با پی پال داشت، در‌نهایت، موفق شد این استارتاپ را با پرداخت مبلغ ۱/۵ میلیارد دلار بخرد. این اتفاق آن‌قدر سروصدا به‌پا کرد که عده‌ای از آن به پیوند بزرگ‌ترین حراجی آنلاین و بزرگ‌ترین سرویس‌دهنده خدمات مالی آنلاین تعبیر کردند.

همکاری ای‌بی و پی پال توانست پی پال را به‌سرعت به بزرگ‌ترین سیستم پرداخت آنلاین در آمریکا و جهان تبدیل کند؛ به‌طوری‌که بیش از ۷۰ درصد خریدهای آنلاین در ای‌بی به‌واسطه‌ی سیستم پی پال انجام می‌گرفت. در سال ۲۰۰۵، پی پال توانست سیستم پرداخت وریساین (Verisign) را برای افزایش امنیت پرداخت‌هایش به‌دست آورد. همچنین در سال ۲۰۰۷، پی پال همکاریش با مستر کارت (Mastercard) را آغاز کرد. این همکاری به کاربران اجازه می‌داد در وب‌سایت‌هایی پرداخت انجام دهند که مستقیما پی پال را نمی‌پذیرند. این دو واقعه جهشی دیگر در درآمدهای پی پال ایجاد کرد؛ به‌طوری‌که در پایان سال ۲۰۰۷، این شرکت ۱/۸ میلیارد دلار درآمد کسب کرد.

تا سال ۲۰۱۰، پی پال بیش از ۱۰۰ میلیون نفر کاربر فعال در ۱۹۰ بازار و ۲۵ ارز مختلف داشت. یک سال بعد و در سال ۲۰۱۱، پی پال اعلام کرد قصد دارد خدماتش را برای خرید آفلاین و فروشگاهی نیز ارائه دهد. در پایان سال ۲۰۱۲، کل حجم معاملات بر بستر پی پال به رقم فوق‌العاده‌ی ۱۴۵ میلیارد دلار رسیده بود.

جدایی پی پال از ای‌بی

با شروع سال ۲۰۱۳، زمزمه‌هایی مبنی‌بر اختلافات مدیریتی میان مدیران پی پال و ای‌بی شکل گرفت. همچنین، بحران مدیریتی در پی پال باعث شد کارل ایکهان، یکی از سرمایه‌گذاران پی پال، کمپینی برای جدایی پی پال از ای‌بی به‌راه بیندازد. ایکهان معتقد بود ارزش پی پال بسیار بیشتر از ای‌بی است و اداره‌ی آن به‌دست ای‌بی مانع از آن می‌شود که پی پال به ارزش واقعی خود در بازار سهام دست یابد.

در ژوئیه‌ی ۲۰۱۴، ایکهان موفق و پی پال باردیگر به‌عنوان سهام عمومی از ای‌بی مستقل شد. پی پال زمان زیادی لازم نداشت تا نشان دهد حدس ایکهان صحیح است. در مدت کوتاهی پس از جدایی از ای‌بی، این شرکت با رشد نزدیک به ۵۰ میلیارد دلاری ارزشی بالاتر از ای‌بی در بازار کسب کرد. البته طبق توافقی که دو طرف پیش از جدایی امضا کرده‌اند، خدمات پی پال تا سال ۲۰۲۰ همچنان به‌شیوه‌ی قبل در ای‌بی انجام خواهد شد؛ اما پس از اتمام این زمان، طرفین باید باردیگر بر سر چندوچون ادامه‌ی همکاری با یکدیگر مذاکره کنند.

دوران پس از ای‌بی

پس از جدایی پی پال از ای‌بی، این شرکت به‌دنبال استارتاپ‌های موفق درزمینه‌ی مالی رفت. در این مدت، این شرکت توانست استارتاپ‌هایی مانند xoom ،venmo ،Paydiant و modest را بخرد و سرمایه‌گذاری روی تکنولوژی‌های پرداخت همتا‌به‌همتا و بلاک‌چین را افزایش دهد تا بتواند جای پای خود را در این فناوری‌های نوظهور محکم کند.

اگرچه امروزه با ظهور استارتاپ‌های متعدد درزمینه‌ی فینتک و حضور ارزهای دیجیتال جایگاه پی پال بسیار متزلزل شده است و هر لحظه امکان دارد این استارتاپ‌ها بتوانند جایگزین روش‌های پرداخت پی پال شوند، پشتوانه‌ی مالی مستحکم و سابقه‌ی طولانی درزمینه‌ی انجام تبادلات مالی باعث می‌شود به‌سختی بتوانیم حکمی قطعی درباره‌ی آینده پی پال بدهیم. آنچه فعلا وجود دارد، این است که پی پال با سرعت و شتاب به پیش می‌رود و رقیبان با فاصله نسبتا زیادی با آن در حال جلو آمدن هستند.

اقدامات انتقادآمیز پی پال

پی پال در این مدت اقدامات بسیار زیادی برای بستن یا مسدودکردن حساب‌های کاربری خود انجام داده است که تعدادی از آن‌ها با انتقاد مواجه شده است و حتی برخی‌شان تبعات غیرمنتظره‌ای برای این شرکت به‌دنبال داشته است. بعضی از این اقدامات عبارت‌اند از:

• در سال ۲۰۰۳، پی پال به‌صورت داوطلبانه خدمات مالی به‌عنوان واسطه در فرایندهای قماربازی را متوقف کرد. در آن زمان، پی پال بزرگ‌ترین خدمات‌دهنده‌ی آنلاین پرداخت برای شرکت‌های قماربازی آنلاین بود. البته در سال ۲۰۱۰، این خدمات‌دهی از سر گرفته شد؛ اما تنها به کشورهایی محدود شد که قماربازی در آن‌ها کاملا آزاد بود و شرکت‌هایی که دستور قضایی برای فعالیت داشته باشند؛
• در سال ۲۰۱۰، پی پال حساب یکی از توسعه‌دهندگان بازی ماینکرفت را بدون هیچ توضیحی مسدود کرد؛
• در سال ۲۰۱۰، مسترکارت، شریک تجاری پی پال، حساب‌های کمک مالی به ویکی‌لیکس را مسدود کرد. همچنین، پس از آنکه وزارت خارجه‌ی آمریکا فعالیت ویکی‌لیس را غیرقانونی اعلام کرد، پی پال تمام حساب‌های کاربری این بنیاد را محدود و مسدود کرد. این اقدام آسیب زیادی به تأمین مالی ویکی لیکس زد که عمدتا ازطریق دونیت و کمک‌های خیرخواهانه انجام می‌شد. البته هکرهای طرفدار ویکی‌لیکس هم بیکار ننشستند و با حمله‌ای حساب‌شده، باعث متوقف‌شدن عملیات پی پال شدند؛
• در سال ۲۰۱۳، دانش‌آموز ۱۷ ساله‌ی آلمانی متوجه خطایی (باگ) در یکی از سیستم‌های پی پال شد و آن را گزارش داد؛ اما پی پال از پرداخت پاداش به وی خودداری کرد. سران پی‌پال ادعا کردند پیش‌تر متوجه این باگ شده بودند؛
• در سال ۲۰۱۳، پی پال کمک‌های مالی به یکی از پادکست‌ها و وب‌سایت‌ها را به جرم اشاعه‌ی تنفر و تبعیض نژادی و قومیتی در جامعه مسدود کرد؛
• در سال ۲۰۱۴، پی پال حساب مؤسسه‌ی حقوق بشری در روسیه (RosUznik) را مسدود کرد.

مافیای پی پال

عموما هنگامی‌که اسم مافیا به‌گوش ما می‌خورد، به‌یاد فیلم‌هایی مانند «پدرخوانده»، «رفقای خوب» یا «صورت زخمی» می‌افتیم؛ اما در دنیای تجارت نیز، مافیا وجود دارد؛ البته داستان مافیای پی پال از نوع مافیایی نیست که به‌دنبال حذف رقیبان هستند. درواقع، مافیای پی پال تعدادی از نوابغ تجارت و برنامه‌نویسی هستند که توانستند با کمک پی پال از بحران دات‌کام در اوایل قرن بیستم به سلامت عبور کنند و پس‌از‌آن نبض بازار دیجیتال را دراختیار بگیرند. این در ‌حالی است ‌که بسیاری از نوابغ برنامه‌نویسی که در زمان بحران فعال بودند، اکنون به کارمندان کوچک تبدیل شده‌اند. اعضای مافیای پی پال عبارت‌اند از:

• پیتر تیل: بنیان‌گذار و مدیر اجرایی اسبق پی پال که به او لقب «دُن» داده‌اند. پیتر تیل اکنون علاوه‌بر نوشتن کتاب‌های موفق درزمینه‌ی راه‌اندازی استارتاپ، در سرمایه‌گذاری هم بسیار موفق عمل کرده و ثروتی افزون‌بر دومیلیارد دلار دارد؛
• ماکس لوچین: بنیان‌گذار و مدیر ارشد فناوری پی پال که بعدها در پایه‌گذاری وب‌سایت اسلاید (Slide) فعال بود؛
• ایلان ماسک: بعدها شرکت‌های بزرگی مانند تسلا و اسپیس ایکس و اوپن اَی آی (OpenAI) را تاسیس کرد و رئیس شرکت سولارسیتی شد؛
• دیوید اوساکس: بعدها وب‌سایت یامر و جنی دات‌کام (Geni.com) را تأسیس کرد؛
• جاوید کریم، استیو چن و چاد هورلی: بعدها یوتیوب را تأسیس کردند. فیلم «من در باغ‌وحش هستم» را که جاوید در سال ۲۰۰۵ در یوتیوب بارگذاری کرد، به‌عنوان اولین ویدئو یوتیوب شناخته می‌شود؛
• رید‌هافمن: مدیر سابق اجرایی پی پال که بعدها لینکدین را تأسیس کرد؛
• جو لنسدیل: به‌عنوان بنیان‌گذار استارتاپ‌هایی مانند Palantir و Addepar و OpenGov شناخته می‌شود؛
• دیوید مک‌کلور: مدیر سابق بازاریابی پی پال که به مشاور سرمایه‌گذاری فوق‌العاده روی استارتاپ‌های نوپا تبدیل شده است؛
• جرمی استوپلمن: معاون سابق فناوری پی پال که استارتاپ یلپ (Yelp) را تأسیس کرد؛
• ییشان وونگ: مدیر سابق مهندسی در پی پال که بعدها در فیسبوک کار کرد و مدیرعامل ردیت شد.

در سال ۲۰۰۷، مجله‌ی فورچون (Fortune) مقاله‌ای درباره‌ی مافیای پی پال نوشت و آن را همراه‌با عکسی از اعضای سابق پی پال منتشر کرد که لباس‌هایی شبیه مافیای ایتالیایی پوشیده‌اند. ایلان ماسک به‌دلیل برخی ملاحظات رسانه‌ای در این عکس حاضر نشد؛ اما می‌توان این عکس را نمادی از دنیایی جدید دانست؛ دنیایی که در آن ایده‌های خلاقانه، همکاری مؤثر، دوستی و همراهی می‌تواند رمز موفقیت جوانان باشد؛ جوانانی از ملیت‌های مختلف از هند گرفته تا شرق و مرکز اروپا. در این عکس، ۶ میلیاردر جوان و بنیان‌گذار چندین استارتاپ میلیارددلاری حاضر هستند و می‌توانند الهام‌بخش بسیاری از جوانان باشند.