کتی سولیوان؛ زن تاریخ ساز در عرصه دریا و فضا

کتی سولیوان، اولین زن آمریکایی که بیش از ۳۰ سال پیش در فضا پیاده‌روی کرد، به‌تازگی عنوان اولین زن سفرکرده به عمیق‌ترین نقطه‌ی اقیانوس را نیز از آن خود کرد.

 کتی سولیوان در کتاب‌های تاریخ به عنوان اولین زن آمریکایی شناخته می‌شود که در سال ۱۹۸۴ موفق به راهپیمایی در فضا شد. حالا این زن ۶۸ ساله با رکورد جدیدی دوباره به تیتر اخبار آمده است. او اولین زنی است که توانست به عمق یازده کیلومتری اقیانوس (عمیق‌ترین نقطه‌ی شناخته‌شده برای انسان) برسد. دو مأموریت کاملا متضاد، نشان‌دهنده دو سوی طیف زندگی دکتر سولیوان هستند. سولیوان هدف خود را درک هرچه بیشتر دنیای اطراف خود می‌داند. او در مصاحبه‌ای می‌گوید:

من همیشه کودکی ماجراجو و کنجکاو بودم و علایقم بسیار وسیع‌تر و گسترده‌تر از دختر‌های کوچک غالب جامعه بود.

دکتر سولیوان در سال ۱۹۵۱ در نیوجرسی متولد شد و کودکی خود را در کالیفرنیا گذراند. پدر او مهندس هوافضا بود که همراه با همسرش همیشه فرزندان خود را به تفکر آزاد و مشارکت در بحث‌ها تشویق می‌کردند. سولیوان می‌گوید:

والدین ما همیشه کنجکاوی‌مان را درباره‌ی هر چیزی برآورده می‌کردند. آن‌ها بهترین دوستان ما در جستجوی علایق و مسیر پیشرفتمان بودند. علایق و کنجکاوی‌ها می‌توانند پس از چند روز رنگ ببازند، می‌توانند به بهترین سرگرمی ما تبدیل شوند یا حتی تمرکز اصلی کارمان شوند.

برادر سولیوان وقتی پنج یا شش ساله بود آرزوی خلبانی داشت. با این حال خانم سولیوان مجذوب نقشه‌ها و یادگیری درباره‌ی نقاط جذاب‌ آن‌ها شده بود. او می‌گوید:«شغل فعلی هر دوی ما دستاوردی خارق‌العاده از اولین آرزوهایمان است.» وقتی سولیوان دختری کوچک بود، به روزنامه‌ها، مجله‌ها و گزارش‌های تلویزیونی با موضوع‌های اکتشافی علاقه‌مند شد. کودکی سولیوان هم‌زمان با اکتشافات دریایی ژاک کوستو یکی از پیشتازان این عرصه و پروژه‌ی مرکوری ۷ بود. او می‌گوید:

من این افراد را دیدم که همه تصادفا مرد بودند اما این مسئله آزارم نمی‌داد. افرادی را در دنیا دیدم که زندگی بسیار ماجراجویانه‌ای داشتند. آن‌ها به جاهایی رفته بودند که هیچ‌کس نرفته بود و با وجود دانش زیاد باز هم به دنبال یادگیری بودند

^{سولیوان و وسکوو}

سولیوان آرزوها و بلندپروازی‌های سنین نوجوانی خود را این‌گونه توصیف می‌کند:

علایق من محدود به یافتن شغل یا گرفتن  عنوان نبود. هدف من این بود که زندگی خود را به ترکیبی از جستجو، ماجراجویی و رقابت تبدیل کنم.

سولیوان در ابتدا به دنبال یادگیری زبان‌های خارجی رفت و سپس در دوران دانشجویی به مطالعه‌ی علوم زمین پرداخت. این رشته در حوالی سال ۱۹۷۰ تقریبا رشته‌ی مردانه‌ای به شمار می‌رفت. او می‌گوید: «پسرها با لباس‌های شلخته به اردوهای میدانی می‌رفتند، اکثرا دوش نمی‌گرفتند و عرق می‌کردند. آن‌ها مانند پسربچه‌های پر سروصدا رفتار می‌کردند.» سولیوان احساس می‌کرد تغییراتی در راه است. او هرگز به دلیل جنسیت خود مورد آزار و اذیت قرار نگرفت. او در این باره می‌گوید: «من چند استاد و همکاری حامی مرد داشتم و آن‌ها من را همکار و همکلاسی توانمندی می‌دانستند.»

سولیوان بلندپروازی‌های خود را از اساتید علوم دریایی خود الهام گرفت، به همین دلیل مطالعه‌ی اقیانوس‌شناسی را آغاز کرد. او همچنین برای افزایش دانش خود درباره‌ی زمین، برای کار در ناسا هم درخواست داد؛ زیرا می‌خواست زمین را با چشمان خود از مدار ببیند. 

سولیوان در کلاس ۱۹۷۸ ناسا پذیرفته شد. این اولین بار بود که زنی می‌توانست به رتبه‌ی فضانوردی دست پیدا کند. ۶ نفر از کلاس ۳۵ انتخاب شدند. از این گروه، سالی راید اولین فضانورد زن آمریکایی بود که در سال ۱۹۸۳ به فضا رفت. راید بعدها، درباره‌ی چالش‌های خود به عنوان اولین زن فضانورد صحبت کرد. مهندسان در آن زمان بسته‌ی آرایشی و بهداشتی را برای زنان فضانورد طراحی کردند.

اولین مأموریت سولیوان، STS-41-G بود که در تاریخ ۵  اکتبر ۱۹۸۴ انجام شد. این مأموریت، ۱۳امین مأموریت برنامه‌ی شاتل فضایی و ششمین سفر شاتل چلنجر بود.

 در تاریخ ۱۱ اکتبر ۱۹۸۴، سولیوان اولین زن آمریکایی بود که فضاپیما را ترک کرد و با دیوید لیستما برای به‌نمایش‌گذاشتن امکان‌پذیری سامانه‌ی سوخت‌رسانی مداری در فضا راهپیمایی کرد. سولیوان در دو مأموریت دیگر از جمله پرتاب تلسکوپ فضایی هابل در سال ۱۹۹۰ هم مشارکت داشت. او در مجموع ۵۳۲ ساعت در فضا بود و در سال ۲۰۰۴ به تالار شهرت فضانوران راه پیدا کرد. او می‌گوید:

مدت زمان پیاده‌روی فضایی من سه ساعت و نیم بود. این مدت زمان برای پیاده‌روی فضایی بسیار کوتاه است. وقتی زنانی را دیدم که پس از من پیاده‌روی‌های پیچیده‌تر و دشوارتری را انجام دادند، بسیار لذت می‌بردم.

سولیوان در طول سال‌‌های فعالیت خود شاهد رسیدن زنان به سطوح ارشد برنامه‌های فضایی مثل فرماندهی و مدیریت مأموریت‌ها از زمین بود. او می‌گوید:

این تجربیات، خارق‌العاده هستند، من می‌خواهم به دختران جوان ثابت کنم که می‌توانند به چنین مراحلی راه پیدا کنند. این راه قطعا بدون چالش نخواهد بود، گاهی مجبور به عقب‌نشینی هستید اما باید مقاومت کنید و دوام بیاورید. گاهی هم باید بجنگید. با اینکه درها به روی شما کاملا باز نیستند می‌توانید مسیر خود را پیدا کنید.

سال گذشته راهپیمایی فضایی تماما زنانه برای اولین بار محقق شد. این پروژه برای سولیوان پایانی زیبا بود. به خصوص که کریستینا کوک هم از سیستم پشتیبان مشابه سولیوان استفاده کرده بود. سولیوان پس از ترک ناسا در سال ۱۹۹۳ به عنوان دانشمند ارشد در اداره‌ی ملی اقیانوسی و جوی (NOAA) مشغول به کار شد و سپس در زمان ریاست جمهوری اوباما به ریاست این سازمان رسید. او همچنین چند سال در سمت رئیس و مدیرعامل مرکز علوم و صنایع (COSI) و دانشگاه ایالتی اوهایو مشغول به کار بود.

ویکتور وسکوو، سرمایه‌گذار و افسر دریایی سابق که در طول سال‌ها فعالیت خود، میلیون‌ها دلار صرف فناوری زیردریایی کرده است، از سولیوان برای آخرین ماجراجویی‌اش دعوت کرد. Challenger Deep، نام عمیق‌ترین بخش شناخته‌شده‌ی زمین در بستر دریا است. عمق چلنجر دیپ که بخشی از چاه ماریانا است به یازده کیلومتر می‌رسد. این بخش در ۳۲۱ کیلومتری جنوب غرب گوام در اقیانوس آرام قرار دارد.

سولیوان اولین زنی است که توانست به عمق یازده کیلومتری بستر دریا دست پیدا کند

برای اولین بار لت دان والش از نیروی دریایی ایالات متحده و ژاک پیکارد اقیانوس‌پیمای سوییسی در سال ۱۹۶۰ به چلنجر دیپ رفتند. جیمز کامرون، کارگردان فیلم تایتانیک هم چند مرتبه از این نقطه بازدید کرد. وسکوو انگیزه‌ی اصلی کار خود را علاقه به دریا و علم می‌داند. او در سال گذشته، موفق به ثبت رکورد اولین فردی شد که با وسیله‌ی دو تنی DSV و کشتی‌های اختصاصی به عمیق‌ترین نقاط دریاهای مختلف دست یافته است.

وسکوو از طریق ایمیلی، سولیوان را به ماجراجویی دعوت کرد، زیرا تصور می‌کرد زمان آن رسیده است تا یک زن به عمیق‌ترین نقطه‌ی شناخته‌شده‌ی اقیانوس برود. سولیوان تصور می‌کرد دوستیش با دان والش اقیانوس‌پیما، یکی از اولین افرادی که به چلنجر دیپ رفته بود، زمینه‌ساز این دعوت شده است. او پس از بررسی سوابق وسکوو با کمال میل این دعوت را پذیرفت.

^{اولین ماموریت کتی سولیوان نخستین سفری را نیز رقم زد که در آن دو زن به‌همراه یکدیگر به فضا رفتند}

سولیوان روز یکشنبه‌ی هفته‌ی گذشته با یک زیردریایی دو نفره، به عمق ۱۰۹۰۰ متری اقیانوس رفت و به این ترتیب هشتمین نفر و اولین زنی است که به عمیق‌ترین نقطه‌ی شناخته شده از بستر اقیانوس دست پیدا کرده است. سولیوان سفر خود را مانند قرار گرفتن در کره‌ای جادویی توصیف می‌کند. او می‌گوید:

این سفر مانند دیدن سطح نشین یا کاوشگر رباتیک بدون سرنشینی بود که در بستر دریا فرود می‌آید. قرار گرفتن در چنین عمقی مانند دیدن کاوشگری فرازمینی بود. منظورم این است که رفتن به این نقاط به خاطر قدرت نبوغ و مهندسی تیم متخصصان جادویی است؛ زیرا می‌توانیم به جاهایی برویم که امکان زندگی در آن‌ها وجود ندارد؛ و عجیب‌تر اینکه با لباس‌های معمولی می‌توانیم این کار را انجام دهیم. من در عمق ۹/۴ کیلومتر دریا ناهار خوردم و این دیوانه‌کننده است.

سولیوان در حساب توییتری خود، این خصوصیات را برای چلنجر دیپ نوشته است:

• برای رفتن به اعماق و بالا آمدن تقریبا چهار الی پنج ساعت زمان لازم است.
•   عمق ۱۰۹۲۵ متر
• اینجا ماهی وجود ندارد
• دمای داخل زیردریایی به منفی ۵ درجه‌ی سانتی‌گراد می‌رسد
• فشار بالا هم تقریبا ۱۱۲ هزار مگاپاسکال است.

EYOS Expeditions که وظیفه‌ی سازماندهی گروه‌های اعزامی را برعهده دارد، تماسی را بین ایستگاه فضایی بین‌المللی (ISS) و زیردریایی در چلنجر دیپ برقرار کرد و به این ترتیب اولین تماس بین دوردست‌ترین نقاط اکتشاف‌شده‌ی انسان برقرار شد.

مجریان در نشستی مطبوعاتی به مقایسه‌ی سازمان وسکوو و همکاری با اسپیس ایکس برای پرتاب فضانوردان پرداختند و هر دو ماجراجویی را برای پیشرفت فناوری بشر، هیجان‌انگیز توصیف کردند. به عقیده‌ی سولیوان، ملت‌ها و افراد باید مرزهای دانش را به‌خصوص درباره‌ی دنیایی که در آن زندگی می‌کنند، گسترش دهند. او همچنین نسبت به افزایش تنوع تخصص زنان در دنیای علم، فناوری، مهندسی و ریاضیات امیدوار است. او می‌گوید:

تصور غلط درباره‌ی دانشمندان، شخصی منزوی با لباس آزمایشگاهی است که فقط اعداد را می‌شناسد و بر اساس اصولی مشخص عمل می‌کند؛ اما شغل دانشمندان در بسیاری از حوزه‌های علم و فناوری، کاملا خلاقانه است.

آیا سولیوان قصد انجام ماجراجویی دیگری را دارد؟ او می‌گوید:

معتقدم اکتشافات می‌توانند شکل‌های مختلفی به خود بگیرد. اکتشافات محدود به حضور فیزیکی در میانه‌ی اقیانوس آرام یا مدار زمین نیست؛ بلکه ابعاد زیادی دارد. تا زمانی که من را در تابوت بگذارند به اکتشافات خود ادامه خواهم داد.