هزینه دقیق و نجومی تحصیل پزشکی در ایران

فاطمه طاری‌بخش، خبرنگار گروه دانشگاه: ۲۵ مهرماه بود که در فضای مجازی، تصویری از یک نامه‌ غیررسمی تحت عنوان عدم تشکیل کلاس‌های دانشجویان شهریه‌پرداز علوم پزشکی تهران منتشر شد

فرهیختگان: فاطمه طاری‌بخش، خبرنگار گروه دانشگاه: ۲۵ مهرماه بود که در فضای مجازی، تصویری از یک نامه‌ غیررسمی تحت عنوان عدم تشکیل کلاس‌های دانشجویان شهریه‌پرداز علوم پزشکی تهران منتشر شد. در این نامه که از سمت محمدحسین آیتی، معاون پردیس بین‌الملل علوم پزشکی تهران زده شد چند موضوع مهم وجود دارد. اول اینکه بر استعلام میزان شهریه از معاونت آموزشی وزارت بهداشت از سمت اولیای دانشجویان تاکید کرده؛ همچنین مهلت انتخاب‌واحد یک هفته تمدید و کلاس‌ها نیز تا دوم آبان‌ماه تعطیل شده است. البته موضوع اصلی این نامه به آیین‌نامه‌ای بازمی‌گردد که از سمت معاونت آموزشی وزارت بهداشت در ۲۸ شهریورماه تدوین شد. آیین‌نامه‌ای شش‌صفحه‌ای که نرخ جدید شهریه‌ دانشجویان محصل، جدیدالورود و انتقالی از خارج از کشور قبل از ۲۰۱۹ و بعد از ۲۰۱۹ در آن آورده شده است. البته این آیین‌نامه باید در هیات‌امنای دانشگاه‌ها و دانشکده‌های علوم پزشکی نیز به تصویب برسد. 

  شهریه‌پردازان علوم پزشکی۱۵ درصد هزینه آموزش را می‌دهند

وزارت بهداشت تعدادی از دلایل خود برای افزایش شهریه را در آیین‌نامه ذکر کرده است. از جمله مهم‌ترین دلایل این افزایش قیمت در شهریه‌ دانشجویان سرانه اختصاص‌یافته از سمت سازمان برنامه‌وبودجه است. درواقع به نظر می‌رسد که میانگین فعلی شهریه دانشجویان شهریه‌پرداز دانشگاه‌ها و دانشکده‌های کشور با این سرانه اختلاف فاحشی دارد. در سال‌های اخیر نیز افزایش هزینه‌های آموزشی و کمک‌آموزشی، بار مالی سنگینی را به دانشگاه‌ها و دانشکده‌ها تحمیل کرده و وزارتخانه معتقد است عملا با ادامه روند فعلی آموزش ممکن نیست.

بر‌مبنای آماری که در آیین‌نامه وزارت بهداشت آمده اگر نگاهی به سهم یا به‌اصطلاح شهریه پرداختی دانشجو نسبت به هزینه صرف‌شده دانشگاه در هر مقطع بیندازیم، می‌توان گفت که به صورت میانگین دانشجویان شش مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد، دکتری تخصصی، پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی، تقریبا  15 درصد سهم خود را به دانشگاه پرداخت می‌کنند. به عبارت دیگر دانشگاه کمتر از یک‌چهارم هزینه پرداختی را از دانشجویان پس می‌گیرد.

از سمت دیگر نیز با توجه به اینکه میانگین شهریه‌های دانشجویان شهریه‌پرداز در دانشگاه‌ها و دانشکده‌های علوم پزشکی، مبنای محاسبه خرید تعهدات آموزش رایگان و دریافت خسارت از دانشجویان انصرافی و اخراجی، تعیین خسارت دانشجویان مستنکف قرار می‌گیرد، با پایین بودن میزان شهریه‌ها، این موضوع باعث می‌شود در سال‌های اخیر خرید تعهدات آموزشی رایگان شده و با روند افزایشی دانش‌آموختگان رشته‌های علوم پزشکی اقدام به خرید تعهد و آزادسازی مدارک برای ترجمه و خروج از کشور کنند. 

   شهریه کارشناسی‌ها دوبرابر می‌شود

بیش از چهار هزار و 800 ظرفیت برای کنکوری‌های امسال در پردیس‌ها و شهریه‌پردازان در نظر گرفته شده بود. درحالی‌که میانگین فعلی شهریه سالانه (1402-1401) دانشجویان در مقطع کارشناسی علوم پزشکی، 18 میلیون تومان است، اما طبق اعلام سازمان برنامه‌وبودجه، میزان سرانه سالانه(1402) تعیین‌شده این سازمان برای هر دانشجو 85 میلیون و 200تومان هزینه می‌کند. به عبارت دیگر اگر دانشگاه سال جدید تحصیلی را نیز با این شهریه پیش برد، دانشجویان علوم پزشکی سالانه‌ تنها 21 درصد از هزینه‌ تحصیل خود را به دانشگاه پرداخت کرده‌اند. 

قرار بر این است تا پس از این مقطع دانشجویان محصل کارشناسی به جای 18 میلیون تومان، 40 میلیون تومان پرداخت کنند. در واقع باید گفت که قرار است تا دانشجویان کارشناسی، امسال با افزایش 122درصدی یا بیش از دوبرابری شهریه مواجه شوند. اما اوضاع برای دانشجویان نوورود علوم پزشکی کمی سهمگین‌تر است چراکه این دانشجویان باید میزان سرانه تعیین شده از سمت سازمان برنامه‌وبودجه را تمام و کمال پرداخت کنند. در واقع این دانشجویان باید ترمی 42 میلیون تومان (سالیانه 85 میلیون و 200) شهریه بپردازند. دانشجویان نوورود در پایان تحصیلی و با ثابت ماندن شهریه، 340 میلیون و 800 هزار تومان به دانشگاه پرداخت کرده‌اند. 

بخش دیگری که شهریه دانشجویان دچار تغییر شده، دانشجویان انتقالی از خارج کشور است. این دانشجویان به دو دسته ورودی قبل از 2019 و ورودی بعد از 2019 تقسیم می‌شوند. دانشجویان مقطع کارشناسی انتقالی قبل از 2019، برای کارشناسی مبلغ 60 میلیون تومان و دانشجویان کارشناسی انتقالی بعد از سال 2019، باید مبلغ 85 میلیون و 200 هزار تومان برای شهریه پرداخت کنند. 

البته قطعا بهتر بود تا این آیین‌نامه پیش از انتخاب رشته کنکور منتشر می‌شد تا داوطلبان با دید بازتری انتخاب‌رشته کنند چراکه بسیاری براساس افزایش 20 درصدی شهریه انتخاب رشته کرده‌اند و حالا با تصویب احتمالی این آیین‌نامه از انتخاب خود پشیمان شوند. 

   افزایش ۷ برابری شهریه ارشد علوم پزشکی 

میزان هزینه دانشگاه برای هر دانشجو در مقطع کارشناسی‌ارشد برای دانشگاه‌های علوم پزشکی از سمت سازمان برنامه و بودجه، 156 میلیون تومان تعیین شده است اما میانگین فعلی شهریه سالانه دانشجویان شهریه‌پرداز، 22 میلیون تومان است. به زبان ساده‌ترمی‌توان گفت که اگر هزینه صرف‌شده برای هر دانشجو در هر ترم، 78 میلیون تومان باشد دانشجویان شهریه‌پرداز 11 میلیون از این هزینه را پرداخت می‌کنند. این میزان شهریه تنها می‌تواند 14 درصد از هزینه صرف‌شده را جبران کند. 

در سال تحصیلی 1403-1402، قرار است تا دانشجویان ارشد شاغل به تحصیل، سالانه به‌صورت میانگین 50 میلیون تومان و ترمی 25 میلیون تومان شهریه بپردازند. درواقع شهریه سالانه این دسته از دانشجویان 127 درصد افزایش داشته است. دانشجویان نوورود کارشناسی‌ارشد، باید سالانه 156 میلیون تومان پرداخت کنند. دانشجویان ورودی 1403-1402، در پایان تحصیل خود 312 میلیون تومان پرداخت خواهند کرد اما شهریه دانشجویان انتقالی قبل از 2019، در مقطع ارشد 80 میلیون تومان و برای دانشجویان بعد از سال 2019، 156 میلیون تومان خواهد بود. 

   هزینه یک میلیارد و ۱۳۶ میلیون تومان هر دکتری تخصصی

سرانه سالانه دانشجویان دکتری تخصصی، الان سالی 35 میلیون تومان است؛ اما سرانه تعیین‌شده از سمت سازمان برنامه‌وبودجه، سالی 284 میلیون تومان تعیین شده و درواقع دانشجویان دکتری تخصصی تنها 12 درصد از میزان هزینه دانشگاه را سالانه به دانشگاه می‌دهند. این دانشجویان در چهار سال تحصیلی خود تقریبا مبلغی معادل یک میلیارد و 100 میلیون تومان برای دانشجویان هزینه خواهند داشت که درصورت ادامه دادن این روند تنها 140 میلیون(12درصد) از آن به دانشگاه بازمی‌گردد. مبلغ شهریه دانشجویان دکتری تخصصی محصل به 85 میلیون تومان در سال رسیده است و دانشجویان نوورود باید 284 میلیون تومان در سال برای تحصیل در دانشگاه پرداخت کنند. همچنین دانشجویان انتقالی از خارج کشور قبل از 2019، در رشته‌های دکتری تخصصی یا PHD، سالانه مبلغ 100 میلیون تومان شهریه باید پرداخت کنند که این عدد برای دانشجویان ورودی بعد از 2019 به سالی 284 میلیون تومان می‌رسد. 

   پزشکی‌ها ۱۴ درصد از هزینه‌های دانشگاه را باز می‌گردانند

درحال‌حاضر هر دانشجوی پزشکی سالانه، شهریه‌ای معادل 30 میلیون تومان پرداخت می‌کند. این درحالی است که طبق ادعای وزارت بهداشت، براساس میزان سرانه تعیین‌شده از سمت سازمان برنامه و بودجه، هزینه صرف‌شده برای هر دانشجوی پزشکی 213 میلیون تومان است، یعنی دانشجوی پزشکی 14 درصد از هزینه‌هایی را که برای او شده به دانشگاه باز می‌گرداند. براساس آیین‌نامه مذکور، قرار است تا پس از این، دانشجویان محصل پزشکی، سالی 110 میلیون تومان به دانشگاه بپردازند. البته مانند دیگر مقاطع، دانشجویان ورودی سال تحصیلی 1403-1402 یا به‌اصطلاح جدیدالورودها باید مبلغی معادل 213 میلیون تومان پرداخت کنند. با احتساب هشت‌سالی که دانشجویان پزشکی درس می‌خوانند و ثابت ماندن شهریه، دانشجویان ورودی امسال، در پایان تحصیل خود، مبلغ یک‌میلیارد و 704 میلیون تومان پرداخت خواهند کرد. دانشجویان انتقالی از خارج که قبل از سال 2019 وارد دانشگاه شده‌اند، برای تحصیل در رشته پزشکی باید 150 میلیون تومان پرداخت کنند اما دانشجویانی که بعد از سال 2019 شروع به تحصیل کرده‌اند باید همان مبلغ 213 میلیون تومان سالانه شهریه بپردازند. 

   شهریه دندانپزشکان آینده ۳.۵ برابر شد

درخصوص رشته دندانپزشکی، سازمان برنامه و بودجه معتقد است که 213 میلیون تومان سرانه هر دانشجو در سال است. درحالی‌که این دانشجویان تا امسال تنها 34 میلیون تومان شهریه در سال پرداخت می‌کردند. به‌عبارت دیگر می‌توان گفت که دانشجویان دندان، 16 درصد از سرانه صرف‌شده برای خود را پرداخت می‌کردند. بعد از تصویب این آیین‌نامه قرار است شهریه دانشجویان محصل یا شاغل به تحصیل در این رشته، با افزایش 3.5 درصدی به 120 میلیون تومان برسد، همچنین این عدد برای دانشجویان نوورود (1403-1402) 213 میلیون تومان معین‌شده از سمت سازمان بودجه می‌رسد. شهریه دانشجویان انتقالی دندانپزشکی قبل از سال 2019، 160 میلیون تومان و برای دانشجویان ورودی بعد از سال 2019، 213 میلیون تومان تعیین شده است. 

   داروسازی؛ ترمی ۱۰۶ میلیون تومان

میزان سرانه سالانه تعیین‌شده از سمت سازمان بودجه برای دانشجویان داروسازی مانند دو رشته پزشکی و دندان، 213 میلیون تومان مشخص شده است که دانشجویان داروسازی، 28 میلیون تومان آن را سالانه پرداخت می‌کنند، یعنی این دانشجویان تقریبا سالانه 13 درصد سرانه را پرداخت می‌کنند اما از این پس قرار است دانشجویان داروسازی ورودی‌های قبل یا شاغل به تحصیل، سالانه 110 میلیون تومان شهریه بپردازند. همچنین 213 میلیون تومان برای دانشجویان جدیدالورود شهریه تعیین شده است. دانشجویان انتقالی قبل از 2019 باید 140 میلیون تومان شهریه پرداخت کنند و دانشجویان انتقالی بعد از 2019، باید 213 میلیون تومان شهریه بپردازند. 

   فلوشیپ‌ها بیشترین هزینه آزادسازی مدرک را می‌دهند

شهریه‌هایی که در این گزارش به آنها اشاره کردیم شامل شهریه ثابت و شهریه متغیر می‌شود و میزان آن با نظر دانشگاه‌ها و برای هر ترم تعریف و تعیین می‌شود، همچنین با توجه به تفاوت امکانات دانشگاه‌ها، تفاوت در میزان شهریه‌ها براساس ضریب‌های هیات‌های امنا تعیین می‌شود. حداکثر میزانی که هیات‌امنا می‌تواند در شهریه‌ها تغییر ایجاد کند با رعایت ضرایب تا 30 درصد است. 

در آیین‌نامه مذکور و نامه دیگری که در 17 مهرماه به امضای معاون آموزشی وزارت بهداشت رسید، به نرخ آزادسازی تعهدات آموزشی و... اشاره شده بود. درواقع در این نامه آمده است که دانشجویان تحصیلات تکمیلی (دکتری تخصصی، دستیاری، فوق‌تخصص، فلوشیپ) از سال تحصیلی 1403-1402 برای خرید و آزاد‌سازی تعهدات آموزشی، هزینه انصراف، اخراج و استنکاف دانشجویان مطابق با سرانه اختصاص‌یافته برای تربیت دانشجو به اضافه کمک‌هزینه‌های پرداخت‌شده، جریمه هزینه فرصت از دست رفته تعیین و اعمال می‌شود. درواقع فرمول خرید تعهد، هزینه انصراف اخراج و... ؛ جریمه + کمک‌هزینه + سرانه است. سرانه درنظر گرفته‌شده برای رشته دکتری تخصصی 284 میلیون تومان، برای دستیاران بالینی، 312 میلیون و 400 هزار تومان و برای فوق تخصص و فلوشیپ 355 میلیون تومان در سال است. 

همچنین هزینه خرید تعهد، انصراف، اخراج دانشجویان و به‌صورت کلی آزاد‌سازی تعهدات آموزشی در سال تحصیلی جدید نیز تغییر کرده است. این هزینه برای دانشجویان کاردانی، 25 میلیون تومان، برای مقطع کارشناسی، سالی 40 میلیون تومان و برای ارشد 50 میلیون است. دانشجویان پزشکی و داروسازی برای آزادسازی تعهدات آموزشی خود باید سالی 110 میلیون و دانشجویان دندان سالی 120 میلیون تومان پرداخت کنند.