عوامل و ملاک هایی که برای انتخاب رشته تحصیلی باید در نظر گرفت

انتخاب رشته انتخاب مسیر آینده

ملاک های انتخاب رشته: متغیرهایی که باید در نظر بگیرید

انتخاب رشته برای نوجوانان تا حد زیادی می تواند آینده، کار و مسیر زندگی آنها را مشخص کند، بنابراین در انتخاب رشته ی تحصیلی باید تمام جوانب را بسنجند و ملاک ها را بشناسند تا بتوانند در تمام جوانب آنها را در نظر بگیرند. در ادامه ملاک های مهم برای انتخاب رشته را مشخص می کنیم و به تفسیر هر کدام می پردازیم.

ملاک های انتخاب رشته ی تحصیلی:

هر کس با توجه به شخصیت و اهدافی که برای خود در نظر دارد ممکن است به سمت رشته ی مناسب زندگی و شرایط خود کشیده شود، بنابراین معیار افراد برای انتخاب رشته متفاوت است اما این معیارها تقریبا برای همه ی دانش آموزان یکسان هستند فقط ممکن است از لحاظ اهمیت درجات متفاوتی داشته باشند.

ممکن است عده ای از دانش آموزان به دنبال رشته ای پردرآمد باشند تا بتوانند آینده ی شغلی خود را تضمین کنند گاهی نیز دانش آموزان آینده، شغل و زندگی موفق را در رشته های هنری می بینند و تمایل دارند تمام زندگی خود را صرف هنر کنند، لذا به سمت این رشته ها کشیده می شوند، بنابراین افراد با در نظر گرفتن گزینه ها و ملاک های متفاوتی، رشته ی دانشگاهی خود را انتخاب می کنند اما به طور کلی این ملاک ها را در دو گروه قرار می دهند که شامل:

گروه اول عوامل درونی و فردی:

۱) انگیزه: انگیزه عاملی است که می تواند رفتاری آگاهانه را در فرد رقم بزند. این انگیزه می تواند تحت تاثیر مجموعه ای از شرایط به وجود بیاید و سبب ایجاد انگیزه برای رسیدن به هدف مورد نظر فرد شود. انگیزه برحسب شرایط می تواند انواع متفاوتی داشته باشد.

انگیزه می تواند عامل حرکت فرد به سمت هدف مطلوبش باشد البته باید توجه کرد که این عامل محرک تنها تحت تاثیر نیروی دورنی نیست، بلکه می تواند از محیط اطراف (خانواده، مدرسه، دوستان) نیز تاثیر بپذیرد در این صورت می تواند انگیزه ی کاذب را ایجاد کند. بنابراین دانش آموزانی که قصد انتخاب رشته دارند باید تامل کاملی درباره انگیزه های درونی و واقعی خود داشته باشند تا انتخاب رشته مطابق انگیزه ی حقیقی صورت بگیرد.

۲) علاقه: علاقه را می توان با عنوان ترجیح یک چیز از بین چند چیز توصیف کرد. ارتباط بین انگیزه و علاقه تنگاتنگ است، حتی گاهی می توان علاقه را عامل انگیزه دانست اما بهتر است در مسائله ی مهم و سرنوشت ساز انتخاب رشته هر کدام را در جایگاه خود در نظر گرفت و از ارتباط مستقیم آنها چشم پوشی کرد.

یک داوطلب کنکور نمی تواند برای پذیرفته شدن در دانشگاه بی انگیزه باشد زیرا احتمال قبولی او را بسیار پایین می آورد، اما این موضوع وجود دارد که علاقه ی فرد به شکل کامل شکل نگرفته باشد و از میان انبوه رشته های دانشگاهی هنوز نتوانسته علاقه ی واقعی خود را پیدا کند.

یک دانش آموز ممکن است به چند رشته ی دانشگاهی علاقه داشته باشد که به معنای خواستن و دوست داشتن روشن و واضح است و عوامل خارجی این علاقه را کم نمی کنند، اما انگیزه ی کاذب می تواند علاقه ی کاذب را به دنبال داشته باشد، در این مورد به دنبال بتی که اطرافیان از یک رشته خاص برای فرد می سازند، داوطلب ممکن است به آن رشته علاقه ی کاذب پیدا کند.

برای حل این مشکل؛ خانواده دانش آموز و دوستان واقعی اش باید او را در این مسیر راهنمایی کنند تا بتواند علاقه ی واقعی را از علاقه ی کاذب تشخیص دهد. علاقه ی واقعی می تواند در مسیر انگیزه ی واقعی قرار بگیرد. اگر فردی در راستای انگیزه ی واقعی، علاقه ی واقعی نیز داشته باشد یکی از مهمترین عوامل انتخاب رشته را دارا می باشد.

شناخت کافی از ملاک های انتخاب رشته ی مناسب است

۳) شناخت کافی: دانش آموز باید شناخت کافی و مناسبی از رشته ی مورد نظرش داشته باشد. در صورتی که فرد شناخت کافی داشته باشد یعنی تحقیقات و بررسی کافی انجام شده. علاقه ای که بدون شناخت باشد حقیقی نیست. گاهی فرد بدون شناخت کافی از رشته ی تحصیلی دارای انگیزه ی قوی برای ادامه تحصیلات دانشگاهی است، این شخص نمی تواند بدون شناخت سایر رشته ها به آنها علاقه پیدا کند، بنابراین داوطلب باید تلاش کند از طرق مختلف به آگاهی لازم برسد.

در این خصوص افراد می توانند به دفترچه ی معرفی رشته‌های تحصیلی مراجعه کنند تا از رشته های مختلف و دانشگاه ها شناخت کافی پیدا کنند. یکی از منابع دیگر خبری می توانند اطرافیان و فارغ‌التحصیل های رشته های مورد نظر باشند.

۴)سطح علمی: این مسئله با انگیزه و علاقه کاملا متفاوت است. ممکن است فرد علاقه ی واقعی را برای شرکت در رشته ی مورد نظرش داشته باشد اما توانایی علمی او در سطح مناسب قرار نداشته باشد. این سطح عملی از طریق دبیرستان و دوره ی تحصیلی قبل از کنکور کسب می گردد با کنکور ارزیابی می شود. سطح علمی فرد به استعداد، سخت کوشی و پیگیری مستمر بستگی دارد.

در هر صورت برای ورود به رشته ی تحصیلی مورد نظر فرد در دانشگاه باید از سطح علمی پایه ای برخوردار باشد. برای مثال اگر فرد می خواهد وارد رشته ی داروسازی شود باید توان علمی خوبی در زمینه شیمی و زیست داشته باشد، یا فردی که قصد دارد در رشته ی الکترونیک ادامه تحصیل دهد باید پایه فیزیک قوی داشته باشد.

در رابطه با توان علمی باید به دو نکته توجه کرد: اول قدرت علمی فرد در دروس مورد نظر و دوم، میزان تسلط فرد بعد از قبولی در دانشگاه است. به طور کلی سوابق کنکور فرد بهترین معیار برای سنجش سطح علمی فرد است.

۵) استعداد تحصیلی فرد: استعداد توانایی خاص برای انجام کار است که می تواند افراد را از یکدیگر متمایز کند. ممکن است یک فرد استعداد متوسطی داشته باشد اما به سبب تلاش، اراده و توان علمی بالا بتواند در رشته ی مورد نظرش موفق شود، بالعکس ممکن است فردی کاملا مستعد و قابل باشد، اما به سبب تنبلی و کوتاهی او در ادامه دادن تحصیلش به هیچ موفقیت تحصیلی دست پیدا نکند.

بنابراین در قبولی رشته های مختلف تنها استعداد مهم نیست بلکه سخت کوشی و پشت کار است که می تواند سرنوشت ساز باشد. داوطلب باید استعداد علمی خود را بشناسد  و در انتخاب رشته ی دانشگاهی، استعداد را در کنار تمام معیارهای گفته شده بررسی کند. باید توجه کرد که بین استعداد و محتوای ارائه شده در رشته ی انتخابی فرد باید هماهنگی وجود داشته باشد.

بسیاری از مشکلاتی که در حین تحصیل برای افراد به وجود می آید از بی دقتی آنها در انتخاب رشته ایجاد می شود، بنابراین افراد باید تمام موارد ذکر شده را مدنظر قرار دهند تا در آینده تحت فشار قرار نگیرند.

عوامل بیرونی موثر در انتخاب رشته

گروه دوم عوامل اجتماعی و محیطی:

۱) محیط بیرونی: این مورد شامل تمامی افرادی می شود که با داوطلب در تماس هستند و بر تصمیم گیری های او در جهت انتخاب رشته تاثیر می گذارند. این موارد می توانند شامل؛ خانواده، دوستان و مدرسه باشند.

محیط بیرون می تواند در دو جهت عمل کند؛ یک جهت مثبت است و به فرد کمک می کند تا خودش، علایق، استعداد و... را کشف کند و در جهتی دیگر می تواند تاثیر منفی بگذارد به گونه ای که اطرافیان علایق، نظرات و برداشت های خود را به فرد القا کنند و به ملاک های شخصی او توجهی نداشته باشند. داوطلبان باید فقط از تاثیرات مثبت این عامل بهره بگیرند تا از مسیر درست منحرف نشوند.

۲) شغل: این مسئله نباید تنها دلیل ورود فرد به دانشگاه باشد. تنها راه ورود به برخی شغل ها تحصیل در رشته ای خاص است در غیر این صورت فرد نمی تواند به آن رشته ورود پیدا کند. داوطلب باید توجه داشته باشد که آمادگی کامل روحی و روانی را برای ورود به رشته ی مورد نظر داشته باشد.

گاهی لازم است علاوه بر آمادگی روانی، فرد آمادگی جسمی کافی را نیز داشته باشد. افراد در رشته هایی مثل استخراج معدن، تکنسین اتاق عمل و حتی رشته های دبیری نیازمند آمادگی جسمانی هستند.

اگر برای فرد تنها وجود شغل مهم است باید دنبال رشته هایی باشد که زمینه ی شغلی بیشتری دارند. این افراد می توانند از متخصصان و مراجع آگاه اطلاعات مورد نیاز خود را بدست آورند.

عناوین اجتماعی و شغلی یکی از ملاک های انتخاب رشته است

۳) عنوان اجتماعی: برخی رشته ها دارای عنوان جذاب اجتماعی هستند همین عامل سبب کشیده شدن داوطلبان به سمت این رشته ها می شود، که می تواند آنها را از مسیر درست و مناسب منحرف کند. بنابراین داوطلب باید تمام این موارد را برای خود تجزیه و تحلیل کند و با چشم باز تصمیم بگیرد.

۴)محیط خاص آموزشی در دانشگاه ها:در بعضی دانشگاه ها قوانین خاص آموزشی حاکم است. مثلا دانشگاه های افسری و یا صنایع دفاعی که دانشجویان باید از مقررات خاصی پیروی کنند. گاهی لازم است علاوه بر دروس اصلی که می گذرانند آمادگی لازم برای شرکت در جنگ را نیز داشته باشند. بنابراین داوطلبان باید شرایط بدنی و روحی خود را با این موارد مطابقت دهند.

گردآوری: بخش روانشناسی